Niepokoje. Tadeusz Różewicz wobec tzw. zwierząt hodowlanych
Abstrakt
Anxieties. Tadeusz Różewicz and the So‑called Livestock
Collating Tadeusz Różewicz’s poetry with Jacques Derrida’s critique of logocentrism and John D. Caputo’s so‑called poetics of obligation, this article ponders upon the ethical relation to non‑human animals – particularly livestock – in the aforementioned literary project. Although Różewicz’s volumes published early after the end of the war seem to drift towards negative anthropology, they tend to benefit from more modern interpretative codes, for instance Giorgio Agamben’s anthropological machine or Caputo’s poetics of obligation. With regard to the means of the latter one, it is argued that Różewicz’s poetry endeavours to rethink animal as the absolute Other, contributing to the ethical relation which has been previously restricted entirely to Human‑Other. Such poems as Walentynki, Świniobicie, Ucieczka świnek dwóch (z obozu zagłady – rzeźni), Buty i wiersze or Unde malum? confirm Różewicz’s sensitivity to animal suffering. Moreover, they often anticipate the ethical and philosophical debates upon the human/animal dyad, and their practical political and economic implications.
Key words: logocentrism, poetics of obligation, anthropological machine, non‑human animals, Tadeusz Różewicz, Jacques Derrida, John D. Caputo
Bibliografia
Adorno Th.W.: Minima moralia. Refleksje z poharatanego życia. Przeł. M. Łukasiewicz. Kraków 1999.
Agamben G.: Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie. Przeł. M. Salwa. Warszawa 2008.
Agamben G.: Otwarte (fragmenty). Przeł. P. Mościcki. „Krytyka Polityczna” 2008, nr 1, s. 124–138.
Bauman Z.: Nowoczesność i Zagłada. Przeł. T. Kunz. Kraków 2009.
Berger J.: Po cóż patrzeć na zwierzęta? W: J. Berger: O patrzeniu. Przeł. S. Sikora. Warszawa 1999, s. 5–39.
Caputo J.D.: Against Ethics. Contributions to a Poetics of Obligation with Constant Reference to Deconstruction. Bloomington–Indianapolis 1993.
Caputo J.D.: Demythologizing Heidegger. Bloomington–Indianapolis 1993.
Caputo J.D.: More Radical Hermeneutics. On Not Knowing Who We Are. Bloomington–Indianapolis 2000.
Caputo J.D.: Prayers and Tears of Jacques Derrida. Religion without Religion. Bloomington–Indianapolis 1997.
Cioran E.: O niedogodności narodzin. Przeł. I. Kania. Warszawa 2008.
Cioran E.: Zarys rozkładu. Przeł. M. Kowalska. Warszawa 2006.
Cioran E.: Zeszyty 1957–1972. Słowo wstępne S. Boué. Przeł. i opatrzył przypisami I. Kania. Warszawa 2004.
Czaja D.: Z życia nosorożców. Zoo‑logia Różewicza. W: Próba rekonstrukcji. Szkice o twórczości Tadeusza Różewicza. Red. T. Kunz, J. Orska. Kraków 2014, s. 309–329.
Derrida J.: The Animal That Therefore I Am (More to Follow). Transl. by D. Wills. “Critical Inquiry” 2002, Vol. 28, no 2, s. 369–418.
Derrida J.: O duchu. Heidegger i pytanie. Przeł. B. Brzezicka. Warszawa 2015.
Derrida J.: Sygnatura zdarzenie kontekst. Przeł. B. Banasiak. W: J. Derrida: Pismo filozofii. Kraków 1992, s. 225–240.
Derrida J.: Szibbolet dla Paula Celana. Przeł. A. Dziadek. Bytom 2000.
„Eating Well”, Or the Calculation of the Subject: An Interview with Jacques Derrida. In: Who Comes After the Subject. Eds. E. Cadava, P. Connor, J.‑L. Nancy. New York 1991, s. 96–119.
Filipowicz A.: Od beztroskiego małpiego ludku do mądrego pana Pongo. Strategie post‑ludzkie w późnej poezji Tadeusza Różewicza. „Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze” 2013, nr 2, s. 212–228.
Foucault M.: Inne przestrzenie. Przeł. A. Rejniak‑Majewska. „Teksty Drugie” 2005, nr 6, s. 117–125.
Franczak J.: Maszyny antropologiczne w dramatach Różewicza. W: Próba rekonstrukcji. Szkice o twórczości Tadeusza Różewicza. Red. T. Kunz, J. Orska. Kraków 2014, s. 173–197.
Heidegger M.: Co zwie się myśleniem? Przeł. J. Mizera. Warszawa 2000.
Januszkiewicz M.: Horyzonty nihilizmu. Gombrowicz, Borowski, Różewicz. Poznań 2009.
Jarniewicz J.: Ashurbanipal, czyli palec na ustach. W: J. Jarniewicz: Podsłuchy i podglądy. Mikołów 2015, s. 71–75.
Kłak T.: O Tadeuszu Różewiczu. Studia i szkice. Kielce 2012.
Krupiński P.: „Dlaczego gęsi krzyczały?”. Zwierzęta i Zagłada w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Warszawa 2016.
Kunz T.: Strategie negatywne w poezji Tadeusza Różewicza. Od poetyki tekstu do poetyki lektury. Kraków 2005.
Lévinas E.: Trudna wolność. Eseje o judaizmie. Przeł. A. Kuryś. Gdynia 1991.
Lymbery Ph., Oakeshott I.: Farmagedon. Rzeczywisty koszt taniego mięsa. Przeł. R. Oślizło. Białystok 2015.
Łukasiewicz J.: TR. Kraków 2012.
Niepokoje. Twórczość Tadeusza Różewicza wobec Zagłady. Red. P. Krupiński. Warszawa 2014.
O człowieku i zwierzęciu, Marksie i żałobie. Z Jacques’em Derridą rozmawiają Małgorzata Kowalska i Jerzy Niecikowski. „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 1998, nr 1, s. 5–15.
Patterson Ch.: Wieczna Treblinka. Przeł. R. Rupowski. Opole 2003.
Przemoc wobec zwierząt. Jacques Derrida w rozmowie z Élisabeth Roudinesco. Przeł. B. Brzezicka. „Znak” 2015, nr 720, s. 34–43.
Różewicz T.: Poezja. T. 1–4. Wrocław 2006.
Różewicz T.: Proza. T. 1. Kraków 1990.
Różewicz T.: Proza. T. 3. Wrocław 2004.
Safran Foer J.: Zjadanie zwierząt. Przeł. D. Dymińska. Warszawa 2013.
Szaj P.: Zwierzę jako absolutny Inny – otwieranie nie/możliwości. „Analiza i Egzystencja” 2016, nr 36, s. 53–72.
Szczukowski D.: Tadeusz Różewicz wobec niewyrażalnego. Kraków 2008.
Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
