2024-03-28T15:50:47Z
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/oai
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9110
2020-07-16T16:18:11Z
SPP:red
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Wykaz skrótów instytucji, czasopism, publikacji, serii wydawniczych i wydawnictw źródłowych stosowanych przez autorów w niniejszym tomie
Średniowiecze Polskie i Powszechne, Redakcja
Wykaz skrótów instytucji, czasopism, publikacji, serii wydawniczych i wydawnictw źródłowych stosowanych przez autorów w niniejszym tomie
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
redakcyjne
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9110
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9111
2021-07-12T22:59:35Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
“[Ne] com Unlaf mid scipum”. Podsumowanie aktualnego stanu badań nad domniemanym udziałem Olafa Tryggvasona w bitwie pod Maldon
Neubauer, Łukasz
Faculty of Humanities, Koszalin University of Technology https://orcid.org/0000-0002-2320-0115
Over the last several dozen years, the issue of assumed presence of Óláfr Tryggvason in the battle of Maldon has been discussed repeatedly, predominantly by the British and Scandinavian researchers. However, it should be noted that the analyses were usually perfunctory, or even marginal, and thus they functioned merely as a more or less essential supplement to the subject matter discussed in a particular publication. Among the assumed participants of events from August 991, except for the future ruler of Norway, there is a mention of King of Denmark Sweyn Forkbeard and otherwise unknown Jóstein and Guðmund. Since the presence of Sweyn in the battle of Maldon has been disputed by the vast majority of historians, Óláfr remains the only historical figure among the assumed leaders of the Scandinavian invaders, which unfortunately is the reason why some historians – and also researchers in literature of the Middle Ages following them – see in him, though quite unreasonably, a leading Viking figure. The present paper therefore attempts to provide a comparison of the sources (apart from the Old English alliterative poem known as “The Battle of Maldon,” those are mainly different versions of the Anglo-Saxon Chronicle, as well as various historical or hagiographic works), and their critical confrontation with the above opinion.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9111
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
eng
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9115
2020-07-16T16:20:45Z
SPP:red
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Dwójka redakcyjna
Średniowiecze Polskie i Powszechne, Redakcja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
redakcyjne
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9115
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9117
2020-07-16T16:14:18Z
SPP:red
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Spis treści
Średniowiecze Polskie i Powszechne, Redakcja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
redakcyjne
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9117
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9118
2021-07-12T22:59:33Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Król i jego świta. Kilka uwag na temat interpolacji w Óláfs saga Tryggvasonar en mesta we Flateyjarbók
Krakow, Annett
Uniwersytet Śląski http://orcid.org/0000-0001-6730-0110
The article examines the interpolations in Óláfs saga Tryggvasonar en mesta (the greatest saga of Óláfr Tryggvason) in the Flateyjarbók manuscript, concerning those men in the King Óláfr Tryggvason’s who fought in the sea battle of Svǫlðr. The article first presents the sources and various editions of the saga. The point of departure in the analysis is the list of Óláfr’s entourage of the royal ship Ormrinn langi in the older edition of the saga. Only some of those men appear also in other parts of the saga. Modifications in the Flateyjarbók manuscript encompass both the interpolations of names on the list of the entourage and additional stories in the narrative before the battle. In this way, the modifications intensify coherence and narrative multilayered structure of the saga of Óláfr Tryggvason.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9118
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
eng
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9119
2021-07-12T22:59:31Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Święty cesarz i Słowianie. Znaczenie ideowe wątku polskiego w Żywocie św. Henryka oraz Miracula Sancti Heinrici
Nowak, Marta
Instytut Historii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0001-6661-3086
The article analyzes a fragment of the 12th-century account of the miracles of Henry II, created for the purposes of promoting the cult of this Holy German Emperor. The article, therefore, discusses the narrative threads regarding the perception of the Slavic peoples by 12th-century Bamberg clergy, the collective authors of Miracula Sancti Heinrici, with particular emphasis placed upon the conception of promoting the cult of Henry II beyond the boundaries of the Reich and transplanting it to Poland. To that end, the article analyzes two excerpts from the manuscript, which document the intentions of transplanting the cult of the Holy Emperor to the territory of the Slavic lands, and Poland in particular. The first of those excerpts concerns an account of the miraculous healing of a Slavic man in Merseburg, while the second recounts a vision of Werner, the Bishop of Płock. Therefore, the article considers first and foremost the ideological meaning of the discussed examples excerpted from the source text, including the historical context of its creation.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9119
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9120
2021-07-12T22:59:29Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Kim był książę „Pomorza”, którego pokonał węgierski książę Béla?
Madeja, Karolina
Instytut Historii, Uniwersytet Jagielloński http://orcid.org/0000-0002-2090-0239
Hungarian chronicles contain accounts regarding a duel between a Duke of Pomerania and the Hungarian Prince Béla, who, alongside his brothers, was at the time a guest of the Polish King Mieszko II. Polish historiography questions the identity of the Polish ruler, situa- ting the events during the reign of Casimir I the Restorer, while Hungarian historiography doubts the opponent’s connections with Pomerania or even the very fact of the duel. Thus, the following article shows that, in the context of anachronistic political data included in the Hun‑ garian sources, the Pomeranian ancestry of the defeated duke is not sufficiently substantiated and cannot be the basis of a chronological correction. On the other hand, when it comes to the identity of the Polish ruler, a careful analysis of both the relationship between the Piast and the Arpad dynasty, as well as the last years of the rule of Mieszko II substantiates the hypothesis that it was indeed him who took in the exiled princes. The information included in the Hun‑ garian chronicles possibly describes the situation after the Congress of Merseburg (1032): the dethroning of Theoderick, which could occur as a result of a trial by combat, practiced at that time in this cultural sphere. Moreover, if one were to treat the mention of the Duke of Pomera‑ nia as credible, it could be regarded as clue regarding Theoderick’s province, which presumably could be Pomerania.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9120
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9121
2021-07-12T22:59:27Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Kto założył miasto Częstochowę? Przyczynek do urbanizacji Małopolski w XIV wieku
Nabiałek, Karol
Uniwersytet Śląski http://orcid.org/0000-0002-6626-4071
The article is an attempt to verify the circumstances concerning the founding of the town of Częstochowa, in particular the person of the initiator of the location. Historiographers have argued about the identity of the town’s founder for years, with some favoring Duke Vladi‑ slaus II of Opole and others King Casimir III the Great. In the most recent monograph of Częstochowa (2002), the assumption has been made that the founder of the city was indeed the Duke of Opole, even though there are not many grounds to make such claim. The main prem‑ ise seems to be the oldest mention of the city, dating back to the rule of Vladislaus II (1377). However, there exists significantly more proof that points to a pre-planned and executed over time expansion strategy initiated by Casimir III, which was preceded by the location of villages and crowned with the founding of the city itself. The foundation of Częstochowa can be, then, regarded as part of Casimir’s modernization effort in the Kingdom of Poland, since, in order to build a new route connecting Cracow with Greater Poland and Silesia, it was crucial to build a crossing over the river Warta in the vicinity of the Częstochowa village and the subsequent location of the city.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9121
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9122
2021-07-12T22:59:25Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Stanowisko Jana Długosza wobec cudzoziemskich władców na tronie polskim
Obara-Pawłowska, Anna
Instytut Historii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie http://orcid.org/0000-0002-5507-4336
The aim of the following article is to present the attitudes of Jan Długosz towards the issue of crowning the representatives of foreign dynasties as kings of Poland. Thus, the article focus‑ es on Długosz’s opinions regarding the following rulers of Poland: Wenceslaus II of Bohemia, Louis I of Hungary and Władysław II Jagiełło, who all came to Poland from the neighboring countries and who represented dynasties other than the Piast dynasty. To this end, the article presents Długosz’s opinions regarding the ascensions of foreign monarchs to the throne in the Kingdom of Poland, as well as discusses both the benefits and the disadvantages of having a foreign ruler on the throne, included in his Annales. In the last section of the article, refer‑ ring to the descriptions of the monarchs’ reigns found in Długosz’s opus magnum, attempts to ascertain the influence of their foreign (ethnically, religiously or culturally) ancestry on the subject matter of Długosz’s comments.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9122
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9123
2021-07-12T22:59:23Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
W konflikcie z prawem i obyczajem. Przestępczość kobiet chłopskich w świetle późnośredniowiecznych i wczesnonowożytnych źródeł sądowych z obszaru Małopolski
Kołacz-Chmiel, Małgorzata
Instytut Historii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie http://orcid.org/0000-0002-4410-2389
The aim of the article is to discuss the phenomenon of breaking the legal and social rules by peasant women in the late Middle Ages. The analysis of the problematic was conducted on the example of the historical province of the Lesser Poland, on the basis of preserved court records from the 15th and 16th century. The nature of the sources, in turn, has uncovered a hith‑ erto unexploited research potential, concerning in particular the gender studies approach to the criminality of peasant women as well as their place in society. The article, therefore, discusses numerous important issues connected with the phenomenon, such as the scale and character of the offences, the reasons for their conflicts with the law as well as the local customs, the social reaction to their crimes and the consequences of breaking the law. It should be also emphasized that in all those respects, it is possible to notice particular differences attributed to the gender of the criminal offender. It is significant that the majority of women’s criminal activity concen‑ trated on their own domestic sphere or outside of their social group, which could be accounted for by marital conflicts as well as the act of leaving the safety of the woman’s familial and social sphere. However, it should be noted that the supposed fragility of the female sex did not automatically assume peasant women to be the victims of male criminality. Instead, it should be assumed that they committed offences equally frequently. The relatively small number of mentions regarding peasant women in court documents, on the other hand, can be attributed to the rates of detection on the one hand, and on the other hand to the tendency to mete out justice in the privacy of the home or neighborhood. Thus, medieval courts tried only the most egregious and socially disturbing cases.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9123
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9124
2021-07-12T22:59:21Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Koligacje rodzinne Przemyślidów opawskich linii raciborskiej z możnowładztwem Królestwa Polskiego do początku XVI wieku
Sperka, Jerzy
Uniwersytet Śląski http://orcid.org/0000-0002-1316-4640
The analysis of primary sources concerning the Opava-Ratibor Přemyslid family in the context of their familial relationships with the representatives of the Polish magnates in the 15th and the beginning of the 16th century has allowed to issue significant corrections regard‑ ing the previous state of genealogical knowledge regarding several generations of the dynas‑ ty, namely: Wenceslaus II, Duke of Opava-Ratibor (died 1456), who married Małgorzata of Szamotuły and their progeny: Jan (died 1493), Anna, and most importantly: Helena, who mar‑ ried Jan Ostroróg; Katarzyna, who married Włodko of Danabórz, the Castellan of Nakło; and Mikołaj of Ratibor (died 1506), the son of Jan, who married Anna of Tęczyn. Moreover, it has become possible to organize the data concerning the history of the estates in the Greater Poland, Ruthenia and the Duchy of Ratibor, which were given as dowry. In addition, the above analysis allows to form more general conclusions, namely, that the magnate families achieved prestige by marrying into ducal families, while the latter were given the means to increase their wealth due to the large dowries bequeathed by the wives. Thus, both sides benefited politically. Noble women, on the other hand, by marrying dukes were given the opportunity to become and be regarded as duchesses, even after they returned to their families as widows.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9124
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9125
2021-07-12T22:59:19Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Herb rodowy Herburtów od XIII do początku XVII wieku
Однороженко, Олег
Інститут української археографії та джерелознавства імені М.С. Грушевського НАН України http://orcid.org/0000-0001-6285-6400
Herb rodowy Herburtów od połowy XIII do początku XVII wieku przedstawiał się na‑ stępująco: na tarczy jabłko przebite trzema mieczami. Jednak od przełomu XVI—XVII wieku poszczególni przedstawiciele rodu uzupełniali tę kompozycję figurą krzyża umieszczoną nad jabłkiem. Jednocześnie możemy zaobserwować znaczną kolorystyczną odmienność różnych figur herbu, głównie w zawartości emblematów hełmów. Pomimo faktu, że w klejnotach her‑ bów rodu Herburtów znajdujemy zwykle pawie lub strusie pióra, różnica w ich liczbie i ko‑ lorze (wraz ze zmianą koloru labr i figur na tarczy) natychmiast umożliwia rozpoznanie 19 odmian herbu używanego przez różnych przedstawicieli rodu. Taka zmienność drugorzędnych elementów ogólnego emblematu była charakterystyczna zarówno dla czesko-morawskich, jak i ruskich gałęzi rodu. W tym drugim przypadku obserwowana zmienność była swoistą kon‑ tynuacją tradycji charakterystycznych dla herbów szlacheckich na ziemiach Korony Czeskiej.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9125
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
ukr
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9126
2021-07-12T22:59:16Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Badania nad sztuką średniowieczną w Polsce po roku 1989
Horzela, Dobrosława
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Jagielloński http://orcid.org/0000-0002-7040-4030
Walczak, Marek
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Jagielloński http://orcid.org/0000-0003-4649-8521
The geopolitical changes in Central and Eastern Europe which began in 1989 influenced also changes in the status of the field of history. In an attempt to change the perception of the field, a turn to the Middle Ages could be observed, as the times of prosperity in the Kingdoms of Bohemia, Hungary and Poland could serve as an excellent foundation for building a national identity. Thus, the authors propose a complex picture of historically and artistically oriented Medieval Studies in Poland against the backdrop of the situation in Central and Eastern Eu‑ rope, trying to ascertain how and to what extent the events of 1989 influenced the status and development of the discipline. Thirty years after the Yalta Conference, what can be observed is a gradual process of opening the discipline onto new methodologies and technological changes, as well as realizing its capabilities, which were hitherto suppressed by the oppressive political system. The natural generational change contributes to solidifying practices which the youngest generation of art historians takes for granted. However, the influences of inertia, deeply-rooted complexes and post-mortem victory of communist propaganda cannot be omitted. For the ma‑ jority of academic centers in Poland, it is virtually paradigmatic to talk about art in a very nar‑ row geographical context, accompanied by the tendency to isolate phenomena with clear ties to the European context. Too often is art in Poland seen as an expression and a consequence of its peripheral status, while almost overlooking the uniqueness and originality of many artistic phenomena. Moreover, a vision of Poland as a homogenous entity in its contemporary borders persists in the subconscious of the society, which constitutes a serious hindrance in the spread‑ ing of knowledge and is often used as a tool in historical politics. In addition, it should be noted that, unfortunately, many good practices, such as the obligation of familiarity with the entirety of the literature on the subject, begin to disappear, perhaps in connection with the “publish or perish” mentality and the need to fulfill the obligations towards the academic institution. Para‑ doxically, then, the political upheaval of 1989 brought in the discipline of art history, as well as the field of humanities as a whole, both positive as well as detrimental changes.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9126
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9127
2021-07-12T22:59:13Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Biografia dla zaawansowanych, czyli uwagi o książce Lukáša Reitingera: Vratislav. První král Čechů. Praha, Argo, 2017, ss. 533
Sobiesiak, Joanna
Instytut Historii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie http://orcid.org/0000-0002-3590-5956
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9127
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9128
2021-07-12T22:59:12Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Praskie studia księcia opolskiego Bolka V — problem identyfikacji
Tomczak, Robert T.
Instytut Historii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu http://orcid.org/0000-0001-9377-8505
The following article concerns the Prague studies of Bolko V, Duke of Opole (died 1460), also known as the Hussite, the Heretic or Wołoszek. To be more precise, the article returns to the hypothesis concerning his studies in Prague, which were supposed to end with obtain‑ ing the bachelor degree (bachelor of liberal arts). To this end, the article focuses on the earlier findings of historians and enters a polemic with those sources (particularly the works of Maciej Woźny), which leads the author to completely new conclusions and allows him to disprove the earlier findings. The article establishes that the primary sources as well as Polish literature on the subject contributed to the creation of a historiographical myth (particularly due to the information included in Annales Glogovienses) regarding Duke Bolko V and his education, which stemmed from insufficiently critical approach to the source material and its selective use. Primarily, the issue concerns incorrect analysis of a writ of the Papal office, dating May 7, 1413, which was, according to Woźny, supposed to shed new light onto the subject, and which has been reinterpreted in the present article. Moreover, the confrontation of the earlier research findings with the source documents as well as Czech literature (particularly hitherto unused stu‑ dent registers and dean’s records of the Prague universities) did not allow to consider the Duke a student of a university in Prague. In light of the repeated analysis of the issue of the Prague studies of Bolko V, Duke of Opole and an interpretation of the archived primary sources,
the author argues that it is impossible to substantiate the claim that Bolko V ever studied in Prague and obtained a bachelor’s degree (at least until new sources emerge).
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9128
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9129
2021-07-12T22:59:08Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Który Bolko? Wokół problemu identyfikacji sprawcy napadu na studenta praskiego
Woźny, Maciej
Uniwersytet Śląski http://orcid.org/0000-0002-4345-0082
The following article returns to the difficulties in identifying the Duke of Opole, the culprit in the attack on a student from Prague, Henryk Stange. To this end, the article refers to an article by Robert T. Tomczak, agreeing with the suggestion that there exists no sufficient evidence that Bolko V obtained a bachelor degree at the university in Prague. However, the article disagrees with the further claims made in Tomczak’s article, who argues that the culprit in the attack could be, in fact, Bolko IV, Duke of Opole. To support this dissent, the article proves that, contrary to Tomczak’s claims, the oldest son of Bolko IV was also identified in foreign sources as the Duke of Opole, even after he was given his own province (Głogówek). Moreover, the emphasis on the young age of Bolko V, which supposedly rules him out as a suspect, appears to be misleading. In addition, the author doubts the correctness of identifying the rambunctious duke as Bolko IV, considering the political situation at that time as well as later historical records. The author also points to the similarities between the description of Bolko V in the Annales Glogovienses — concerning multiple instances of reproof which ended with excommunication — and the actual excommunication of Bolko V’s father in the beginning of the 15th century.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9129
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/9130
2020-07-16T16:21:28Z
SPP:red
nmb a2200000Iu 4500
"191228 2019 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Stopka redakcyjna
SPP, Redakcja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2019-12-28 00:00:00
redakcyjne
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/9130
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 11 (2019)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10629
2020-12-21T07:29:27Z
SPP:Ep
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Strony redakcyjne
Polskie i Powszechne, Redakcja Średniowiecze
Editorial pages
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10629
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10630
2020-12-21T07:29:27Z
SPP:Con
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Spis treści
Polskie i Powszechne, Redakcja Średniowiecze
Table of contents
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10630
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10631
2021-07-12T22:59:06Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Pewne spostrzeżenia na temat dwuznacznego obrazu postaci Olafa Świętego w narracji Snorriego Sturlusona
Lubik, Maciej
Uniwersytet Zielonogórski https://orcid.org/0000-0002-5893-4995
Olaf Haraldsson (Saint Olaf) made history as a king and missionary but also as one of the forefathers and patron saints of Christian Norway. His achievements have perpetuated in the folk memory of the Scandinavian peoples, making him the Eternal King of Norway (Rex Perpetuus Norvegiae) and the most distinguished figure among those Norwegian rulers whose reigns are recorded in sagas. Nevertheless, Olaf, though a saint, is depicted as a bellicose, harsh, and severely punishing ruler – a picture that seems to diverge significantly from the model of a gentle, merciful, and saintly king, widespread in the European hagiographic tradition. That twofold nature of Olaf is described in Snorri Sturluson’s narrative, as indicated earlier by Carl Phelpstead. The present study refers to the findings of that scholar and emphasizes two interrelated facets of Olaf’s picture in Snorri’s narrative: his childhood and his appearance. In the former case, Olaf is shown as a naughty child, disrespecting his stepfather, which corresponds to the posterior episode of Olaf’s return to Norway, depicted as a paraphrase of the Parable of the Prodigal Son. Snorri provides a picture of a young man who, unlike the prodigal son, fails to change his faulty nature, and that in turn influences the way he rules. In the latter case, while depicting Olaf’s appearance, Snorri seems to present his looks only partially. Although Olaf is handsome, well-built, and his face and hair have a fair shade, he is short, has a flushed face and brown hair. In this way, Snorri departs from the model of a tall ruler with a fair complexion and blond hair. However, if we take into account the older Legendary Saga, it seems that Snorri in both cases follows solutions that are deeply rooted in the oral and written tradition, and which are supposed to reflect the ambiguity characterizing the memories of Olaf kept by the peoples of Scandinavia in the generations living after his death.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10631
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
eng
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10632
2020-12-21T07:29:27Z
SPP:Ind
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Wykaz skrótów instytucji, czasopism, publikacji, serii wydawniczych i wydawnictw źródłowych stosowanych przez autorów w niniejszym tomie
Powszechne, Redakcja Średniowiecze Polskie i
Index
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10632
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10633
2021-07-12T22:59:04Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Magnus Bosy — ostatni wikiński król Norwegii?
Morawiec, Jakub
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0003-3942-0566
In common opinion, Harald Hardrada’s death in the battle of Stamford Bridge in 1066 is perceived as a symbolic end of the Viking Age. However, that moment could be moved to 24 August 1103, when, after ten years of his reign in Norway, Harald’s grandson, Magnus dies in an ambush in Ulster. Some of Old Norse records that describe Magnus’s reign compare both rulers and depict Magnus as the true and determined follower of his grandfather. For that reason it is not surprising that the circumstances of Magnus’s death are often shown as the fullest manifestation of that picture, including both its positive and negative facets. The king of Norway appears to be deeply interested in making his reign perceived as a direct continuation of Harald Hadrada’s times. That tendency concerns not only his political actions in general, but also the area of propaganda. The latter was in turn dominated by skalds composing for the king.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10633
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
eng
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10634
2021-07-12T22:59:02Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Przedmioty i sprawczość na Północy w okresie średniowiecza — przypadek staronordyckich magicznych mieczy
Mayburd, Miriam
Uniwersytet Islandzki https://orcid.org/0000-0002-2194-8365
Old Norse sagas" literary depictions of magic swords highlight the active role of objects in shaping and renegotiating cultural constructions of personhood and identities. By focusing on narrative portrayals of these artifacts and the psychosomatic dynamics of saga characters' interactions with said artifacts, this study illuminates the ecological entanglements between cognitive and material spaces across the medieval North, stressing cross-cultural variability and diversity inherent in medieval worldviews.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10634
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
eng
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10635
2021-07-12T22:59:00Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Czternastowieczna nieznana pieczęć Wieruszowa. Przyczynek do badań nad najstarszą heraldyką miasta i jego właścicieli
Wójcik, Marek L.
Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0002-2009-5559
Artykuł dotyczy pieczęci herbowej miasta Wieruszowa wyciśniętej przy dokumencie z 28 stycznia 1426 roku. Jest ona punktem wyjścia do analizy heraldyki tego miasta oraz jego właścicieli, którymi od przełomu XIII i XIV wieku aż do 1467 roku byli przedstawiciele familii Wieruszów herbu Wieruszowa. W historiografii pieczęć ta nie była dotychczas znana, a za najstarszy herb miasta powszechnie uchodził kładziony w srebrnym polu wizerunek czarnego, kroczącego w prawą stronę kozła stojącego na zielonej murawie i dźwigającego na
grzbiecie czerwony kościół z dwiema wieżami, którego przedstawienia pochodzą dopiero z pieczęci z końca XVIII wieku. Odnaleziona pieczęć, datowana na lata 1368–1426, eksponuje dwudzielną w słup tarczę herbową z szachownicą sześciorzędową w trzy cegły na polu prawym i wspiętym połukozłem na polu lewym, w otoku zaś napis: + · S(igillum) · C(ivitatis) · WERVSC[HOW]IENSIS. Jej ikonografia nawiązuje ewidentnie do herbu właścicieli miasta, którzy pieczętowali się kozłem na poły czarnym, na poły szachowanym w czerwono-srebrne cegły. Na podstawie analizy artefaktu z 1426 roku oraz pieczęci herbowych panów Wieruszowa z lat 1395–1448 autor wykazuje, że brak uzasadnienia dla forsowanej ostatnio w literaturze opinii, jakoby rodzina kładła w herbie jelenia zamiast kozła. Nieznana dotąd pieczęć była używana przypuszczalnie do końca XV wieku. Po pożarze miasta, jaki wybuchł w 1497 lub 1498 roku, została wymieniona na nową, z uaktualnioną treścią ikonograficznego przekazu, który z jednej strony łączył symbolikę odwołującą się bezpośrednio do założycieli miasta i reprezentującą zwierzchność feudalną (kozioł), z drugiej zaś był formą manifestacji
miejskiej samodzielności (fasada kościoła z dwiema wieżami). W takim kształcie herb funkcjonuje do dziś.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10635
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10650
2021-07-12T22:58:58Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Księstwo karniowsko-rybnickie i jego losy do początku XVI wieku
Sperka, Jerzy
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-1316-4640
Księstwo karniowsko-rybnickie powstało w 1437 roku w wyniku podziału schedy po księciu raciborskim Janie II Żelaznym. Przypadło ono starszemu synowi Mikołajowi i zachowało integralność terytorialną do 1465/1466 roku. Wtedy to bowiem Jan Starszy i Wacław III (synowie Mikołaja) przeprowadzili podział, którego skutkiem było powstanie księstw: karniowskiego (z Karniowem, Bruntalem i Wodzisławem) i rybnickiego (z Rybnikiem, Żorami, Pszczyną). Na dalsze losy tych niewielkich księstw niewątpliwie przemożny wpływ wywarła wojna o koronę czeską, która toczyła się w latach 70. między Jagiellonami i Maciejem Korwinem. Zmusiła ona braci do lawirowania między stronami konfliktu, co wkrótce spowodowało odrzucenie i oskarżenie o zdradę przez jednych i drugich. Nierozważne rządy Wacława, a potem bezpotomna śmierć (1478), przyniosły koniec istnienia księstwa rybnickiego, którego część pszczyńską skonfiskował król Maciej Korwin i oddał w zastaw Hynkowi z Podiebradów, natomiast Rybnik i Żory (oraz połowa Baborowa) zostały zastawione. W przypadku księstwa karniowskiego król Maciej Korwin obszedł się nie mniej surowo, konfiskując Janowi Starszemu część karniowską (1474), a następnie przejmując część wodzisławską po bezpotomnej śmierci księcia (1483). Zabiegi sióstr zmarłych braci, księżnych Małgorzaty oświęcimsko-zatorskiej i Barbary oświęcimskiej, o odzyskanie schedy po nich zakończyły się tylko połowicznym sukcesem. Małgorzata po kilkuletniej batalii
zrezygnowała (za odszkodowaniem) ze swych praw do Rybnika i Żor na rzecz Jana IV Młodszego raciborskiego, natomiast przegrała batalię o okręg pszczyński z księciem Kazimierzem cieszyńskim. Barbara z kolei, wykorzystując śmierć króla Macieja Korwina (1490), próbowała odzyskać Karniów, ale ostatecznie udało jej się tylko współrządzić (do śmierci) w księstwie karniowskim ze swym zięciem Jerzym z Šelmberku, który został nowym dziedzicem na mocy decyzji króla Władysława Jagiellończyka.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10650
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10651
2021-07-12T22:58:57Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Kreowanie kacerza. Przypadek Bolka V Opolskiego
Radek, David
Uniwersytet Opawski https://orcid.org/0000-0002-4267-341X
Cílem předkládané studie je poukázat na rozšířené stereotypy a topoi, které byly využívané středověkými kronikáři při popisech tzv. heretických hnutí. V centru mé pozornosti byla postava opolského knížete Bolka V. (ok. 1400-1460), který nechvalně proslul již za svého života spojenectvím s husitskými vojsky. Pro mnohé autory nejenom ze slezského prostředí se tím stal husitou a kacířem. I kroky, které Bolek V. podnikal po husitských válkách, upoutaly v negativním smyslu pozornost dobových autorů (např. Jana Dlugosze, Petra Eschenloera, Eneáše Silviuse Piccolominiho nebo Kaspara Borgeniho). Jak jsem se pokusil doložit v této
studii, pro mnohé z výše zmíněných autorů byla důležitější podpora Jiřího z Poděbrad ze strany Bolka V. (Petr Eschenloer, Kaspar Borgeni) nebo útoky, které podnikal vůči polskému království ve čtyřicátých a padesátých letech patnáctého století (Jan Dlugosz) než samotné spojenectví s husity, ke kterému došlo na začátku třicátých let. Právě kroky, které opolský kníže podnikal na dobové politické mapě, byly důvodem, proč jej doboví kronikáři popisovali jako kacíře. V jejich popisech nalezneme celou řadu stereotypů a rétorických figur, jež byly ve středověku běžně vztahovány vůči tzv. kacířům. Bolkovi V. byla připisována především pýcha, jakožto závažný hřích, kterého by se správný křesťan měl vyvarovat. Část autorů také
upozorňovala na Bolkův nekřesťanský sexuální život, E. S. Piccolomini v této souvislosti zpochybňoval také jeho příčetnost. Častým stereotypem jsou poukazy na Bolkovo spojenectví s ďáblem či temnými silami. Specifickým stereotypem, který můžeme spojit s opolským knížetem, je poté učenost. V případě Bolka V. poukazoval Kaspar Borgeni na skutečnost, že šlo o studenta pražské univerzity. Jak jsem se pokusil doložit, toto tvrzení nelze brát doslovně, protože studium v Praze nelze prokázat žádným dalším pramenem. Kaspar Borgeni jej využil jako jeden z narativních prostředků, které měly dobového čtenáře přesvědčit, že opolský kníže byl skutečně odsouzeníhodným heretikem. Takto utvořený obraz Bolka V. vykazuje velkou životnost a s tvrzeními o herezi opolského knížete se můžeme setkat ještě dnes.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10651
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
cze
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10652
2021-07-12T22:58:55Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Książę Bartłomiej ziębicki o konfliktach zbrojnych na Śląsku w latach 1509—1513
Kozák, Petr
Uniwersytet Opawski https://orcid.org/0000-0002-2642-0180
Podstawą dla niniejszego artykulu jest opracowanie i edycja nieznanego dotąd źródła dotyczącego konfliktów na Śląsku w latach 1509–1513. Dzięki szczegółowej analizie zapisu udało się zidentyfikować nieznanego do tej pory autora źródła, którym okazał się książę Bartłomiej ziębicki, wnuk czeskiego króla Jerzego z Podiebradu i jeden z najważniejszych polityków czasów rządów Jagiellonów w Czechach. Wspomniane źródło jest zapisem publicznej obrony księcia Bartłomieja, ma zatem wydźwięk jednostronny, ale i tak znacznie wzbogaca naszą wiedzę na temat lat 1509–1513 na Śląsku i wydarzeń tego czasu. Wówczas toczyły się na Śląsku dwa konflikty – jednym był spór księcia Fryderyka II legnickiego z Wrocławiem z 1509 roku, a drugim spór książąt legnickich właśnie z księciem Bartłomiejem – w których widać wyraźnie animozje między książętami a mieszkańcami Wrocławia. Obydwóm sporom nie poświęcono dotychczas zbyt wiele miejsca w historiografii, pomimo że szybko owe konflikty przestały być sporami regionalnymi i interesowano się nimi nawet na dworze czesko-węgierskim. W celu ich rozwiązania zwołano w 1512 roku w Kłodzku zgromadzenie ogólne wszystkich ziem Korony Czeskiej, co było pierwszym tego typu zjazdem od pojednania się w Ołomuńcu Władysława Jagiellończyka z Maciejem Korwinem.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10652
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10653
2021-07-12T22:58:52Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Dobra pomorzańskie Kierdejów (Kierdejowiczów) w ziemi lwowskiej w XV wieku
Szyszka, Janusz
Polska Akademia Nauk https://orcid.org/0000-0003-1040-5469
Artykuł poświęcony jest dziejom dóbr pomorzańskich położonych w ziemi lwowskiej do końca XV wieku. Kompleks ten leżał w dorzeczu rzeki Złota Lipa wokół miasta i zamku Pomorzany. Zachowane źródła pozwalają na prześledzenie i analizę procesu powstawania tych dóbr. Wynika z niej, że już w najwcześniejszym uchwytnym źródłowo okresie dobra położone w dolinie jednej rzeki i jej dopływów tworzyły wspólną ekumenę osadniczą, co było m.in. uwarunkowane ukształtowaniem tej części płaskowyżu podolskiego. Podmokłe i szerokie doliny rzeczne o łagodnych zboczach tworzyły korzystniejsze warunki dla osadnictwa niż strome i gęsto porośnięte lasami grzbiety. Te górne partie płaskowyżu początkowo pozostawały poza strefą osadnictwa. Właścicielami dóbr pomorzańskich była zamożna bojarska rodzina Kierdejów wywodząca się z Wołynia i Podola. Jej cztery linie (Świnkowie, Kierdejowie z Pomorzan – potomkowie Jana Hryćka, Szpikłoscy i Urmańscy) na dobre związały się z tym majątkiem aż do wygaśnięcia w dramatycznych okolicznościach na przełomie XV i XVI wieku dwóch pierwszych z nich, dziedziczących w Pomorzanach. Kierdejowie, sprawnie zarządzając dobrami, przekształcili je w XV wieku w nowoczesny i dobrze rozwinięty kompleks majątkowy. Dzięki kolonizacji wewnętrznej zagęścili osadnictwo i zaczęli w pełni wykorzystywać gospodarczo do tej pory niedostępne przestrzenie wewnątrz tych dóbr poprzez zagospodarowanie lasów porastających górne partie grzbietów, osuszenie części mokradeł, spiętrzenie rzek i potoków, tworząc łańcuchy stawów. Powiększyli też obszar dóbr pomorzańskich poprzez przejmowanie i zasiedlanie pustek osadniczych leżących na zewnątrz. Przykład ten znakomicie ilustruje charakterystyczny dla Rusi Czerwonej tego okresu proces linearyzacji granic własności ziemskiej poprzez zajmowanie pustek osadniczych i stopniowe zwężanie, a w konsekwencji likwidację granic strefowych między włościami. Powstała w tym czasie i rozwijana w kolejnych stuleciach struktura osadnicza miała wpływ na rozwój organizacji przestrzeni geograficznej i krajobrazu do czasów industrialnych, a jej ślady zachowały się po dziś dzień.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10653
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10654
2021-07-12T22:58:50Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Rachunkowość miejska Lwowa w XV wieku
Schmidt, Michał
Polska Akademia Nauk https://orcid.org/0000-0002-1875-9336
Choć średniowieczne księgi rachunkowe miasta Lwowa są jednymi ze starszych i lepiej zachowanych tego typu źródeł z ziem polskich, to nie były one dotąd szerzej wykorzystywane w studiach nad miejskimi rachunkowością i finansami. Artykuł stara się uzupełnić tę lukę, a także zweryfikować dotychczasowe ustalenia historiografii poprzez analizę budowy zewnętrznej i wewnętrznej wspomnianych rękopisów oraz ich treści. Porównanie struktury lwowskich rejestrów rachunkowych z ich zawartością wskazuje, że wszystkie trzy księgi powstały w wyniku jednorazowej czynności oprawienia określonej liczby składek. Tak przygotowane woluminy były stopniowo uzupełniane każdego roku. Wpisy z poszczególnych lat zapisywano wieloetapowo – najpierw pisarz wpisywał nagłówki rejestrów i przygotowywał miejsce na noty, które sukcesywnie zapełniał w późniejszym czasie. Lwowskie rachunki prowadzone były według określonego schematu. Wpisy każdego roku otwierały wykazy nowych urzędników i przyjętych do prawa miejskiego. Właściwe rachunki dzieliły się na kilka zasadniczych kategorii, takich jak: wynagrodzenia służb miejskich, czynsze z nieruchomości, przedsiębiorstw i wsi miejskich, wydatki ogólne (głównie wydatki budowlane i wypłaty dla dorywczych robotników), wydatki na podróże i podarki w sprawach miejskich czy wreszcie grupa rozliczeń z mieszczanami oraz rejestrów specjalnych. System ten stosowano do początku XVI wieku. Zawartość ksiąg dokumentuje jedynie wycinek działalności skarbowej miasta, co znajduje odbicie w corocznej znacznej przewadze wydatków nad dochodami oraz w sporych wahaniach ich kwot rok do roku. Rachunki sporadycznie wymieniają nierejestrowane w nich kategorie dochodów i wydatków, takie jak wpływy z podatków, czynszów spoza miasta i opłat gospodarczych. Rozproszone wzmianki wskazują też, że kancelaria prowadziła również rejestry pomocnicze, których część wykorzystywano do uzupełniania właściwych ksiąg. Praktyka rejestrowania w księgach jedynie określonych grup wpisów miała najpewniej związek ze zwyczajem składania rachunków przez ustępującą radę, zauważonym także w innych miastach polskich. Analiza lwowskich ksiąg wskazuje, że najprawdopodobniej wydatki i dochody miasta były bardziej zbilansowane niż pozornie dokumentują to rachunki. Jednocześnie pozwalają one wskazać zasady prowadzenia rachunkowości w późnośredniowiecznym mieście polskim.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10654
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10656
2021-07-12T22:58:48Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Powojenna mediewistyka polska wobec dziedzictwa dziewiętnastowiecznej myśli historycznej
Boroń, Piotr
Uniwersytet Śląski https://orcid.org/0000-0001-9726-7577
W artykule przedstawiono uwagi dotyczące obecności w polskiej mediewistyce historycznej czasów powojennych (po 1945 roku) przekonań i wizji przeszłości wypracowanych jeszcze w XIX stuleciu, czyli u progu tworzenia się nowoczesnej, krytycznej historiografii. Z praktycznych względów szkic dotyczy tylko mediewistyki historycznej, bez odwoływania się do innych nauk zajmujących się średniowieczem. Autor zwrócił uwagę na liczne odwołania historiografii do wypracowanych w XIX wieku paradygmatów postrzegania przeszłości. Jednym z nich był paradygmat opisywania przeszłości „narodowej”. Zasygnalizowano także zastosowanie dość archaicznych sposobów opisu przeszłości w okresie po II wojnie światowej oraz utylitarny charakter części prac historycznych.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10656
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10660
2021-07-12T22:58:46Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201215 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
W kręgu rywalizacji. Z dziejów Siedmiogrodu po bitwie pod Mohaczem
Niemczyk, Katarzyna
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-9656-3048
Celem artykułu jest ukazanie losów Siedmiogrodu po bitwie pod Mohaczem w roku 1526. Klęska Węgier i śmierć dotychczasowego króla Ludwika Jagiellończyka w tejże bitwie spowodowały zmiany w układzie sił w Europie Środkowej. W myśl postanowień układu zawartego między Jagiellonami a Habsburgami w roku 1515, umocnionego decyzjami o małżeństwach Ludwika Jagiellończyka z Marią Habsburżanką i Anny Jagiellonki z Ferdynandem Habsburgiem, po bezpotomnej śmierci Jagiellończyka władza w Czechach i na Węgrzech miała przejść w ręce Habsburgów. Jednak wśród szlachty węgierskiej nie było zgodności co do tej kandydatury, toteż po śmierci Ludwika Jagiellończyka doszło do podwójnej elekcji. Podczas gdy zgromadzenie szlachty w Székesfehérvárze w listopadzie wybrało na króla Jana Zápolyę, zwolennicy Habsburgów na konkurencyjnym sejmie opowiedzieli się za Ferdynandem. To z kolei nieuchronnie musiało wieść do wojny. Jako że Zapolya szukał pomocy w Turcji, Węgry stały się obszarem rywalizacji dwóch sił: Habsburgów i Turcji. W centrum całego konfliktu znalazł się Siedmiogród (stanowiący wówczas część państwa węgierskiego), leżący w strefie zainteresowań nie tylko Jana Zápolyi i Ferdynanda Habsburga, ale także Piotra Rareșa – hospodara mołdawskiego, oraz samego sułtana. Celem artykułu jest zarysowanie owej skomplikowanej sytuacji, ze szczególnym uwzględnieniem relacji na linii Jan Zápolya – Piotr Rareș – Turcja.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10660
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10690
2021-07-12T22:58:43Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201216 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Kościół w życiu Heleny moskiewskiej, żony Aleksandra Jagiellończyka
Rutkowska, Grażyna
Polska Akademia Nauk
Kozak, Adam
Polska Akademia Nauk https://orcid.org/0000-0002-7601-5298
Artykuł stanowi próbę przedstawienia osobistej pobożności oraz praktyk religijnych spełnianych przez Helenę moskiewską (1476–1513), córkę wielkiego księcia moskiewskiego Iwana III oraz bizantyjskiej księżnej Zoe, która w 1495 roku wyszła za mąż za wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka, późniejszego króla Polski. W tym celu wykorzystano dokumenty i korespondencję z epoki, kroniki ważniejszych historiografów podługoszowych (Bernard Wapowski, Maciej z Miechowa, Marcin Bielski, Marcin Kromer, Maciej Stryjkowski i Jan z Komorowa) oraz przekazy wybranych latopisów (Latopis sofijski I, Kronika Bychowca i Latopis hustyński). W pierwszej kolejności omówiono rolę prawosławia w doktrynie Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, wychowanie Heleny na dworze moskiewskim oraz obowiązujące w Europie i Polsce zwyczaje tyczące się małżeństw dynastycznych z wyznawcami obrządku wschodniego. W drugiej części tekstu zajęto się kwestią swobody sprawowania przez Helenę prawosławnych praktyk religijnych na Litwie i w Polsce, zebrano też przykłady jej donacji na rzecz cerkwi i monastyrów w Wielkim Księstwie Litewskim, na koniec zaś omówiono relację Heleny z Kościołem katolickim (tu m.in. omówiono spór dotyczący ewentualnej konieczności zmiany wiary przez królową i jej ponownego chrztu w obrządku łacińskim).
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10690
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10691
2021-07-12T22:58:40Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201216 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Gostomia i Ścinawa. O pochodzeniu rodziny Bes
Woźny, Maciej
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-4345-0082
Artykuł dotyczy kwestii pochodzenia rodu Bes, jednego z najważniejszych w późnośredniowiecznym księstwie opolskim. Autor powraca do zauważonego w XIX wieku problemu podobieństwa herbu Besów (ulistniona ostrzew) i kilku innych rodzin. Badając dzieje dwóch osad – Gostomi i Ścinawy – należących pod koniec XIII wieku do dwóch rycerzy, na pieczęciach których znajduje się identyczne godło przedstawiające ulistnioną ostrzew, autor zauważa, że z tymi miejscowościami był wcześniej związany łowczy Otton. Był on bratem stryjecznym Jana Sybocica, właściciela Gostomi, oraz zięciem kasztelana opolskiego Zbrosława ze Śmicza, właściciela Ścinawy. Zarówno Gostomia, jak i Ścinawa zostały przekazane instytucjom kościelnym, ale najprawdopodobniej na podstawie prawa bliższości trafiły do krewnych darczyńców. Kolejnymi znanymi ich właścicielami byli odpowiednio Aleksy z Leckinsteinu oraz kasztelan opolski Szymon ze Ścinawy. Szymon
pojawił się na dwóch prywatnych dokumentach panów ze Strzelina, krewnych Zbrosława, co także pozwala łączyć obu kasztelanów opolskich. Natomiast Aleksy przekazał Gostomię klasztorowi jemielnickiemu, ale ta najprawdopodobniej wróciła do krewnego donatora, gdyż około 50 lat później była własnością Aleksego z Gostomi, na pieczęci którego znajdowała się również ulistniona ostrzew. Przy jego akcie darowizny świadkami byli dwaj Besowie, co należy interpretować jako wyrażenie zgody na tę czynność. Na łączenie obu Aleksów, Szymona oraz Besów w jedną rodzinę pozwalają także inne, poza heraldycznym i majątkowym, kryteria genealogiczne, mianowicie: imionowe, pozycji społecznej oraz bliskości terytorialnej.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10691
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10692
2021-07-12T22:58:38Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"201216 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Jagiellońskie księgi rachunkowe jako źródło badań nad znakami wodnymi i historią papiernictwa — pierwsze papiernie w Europie Środkowo-Wschodniej
Rábai, Krisztina
Uniwersytet w Szegedzie https://orcid.org/0000-0001-7758-6925
This study is based on the analysis of the paper and the text of royal and princely accounts in which scribes registered the everyday incomes and expenditures of four Jagiellonian courts, located in different parts of East-Central Europe around the turn of the 15th and 16th-century. The period covers the establishment and the very first years of paper mills in Silesia and the Polish Kingdom. Regarding the lack of archival sources preserving the foundation and running of these mills, the cradles of paper-making in East-Central Europe, one should use many different and quite laconic written sources to shed light upon these revolutionary years. Although accounts could preserve mentions of purchasing, trading and using paper, in most cases the textual information is not adequate to reconstruct a detailed and clear image of paper producing; researchers should examine the medium of writing - the paper - itself. Instead of the investigation of single sheets, folded papers, small notebooks and bound books such as accounts proved to be more useful. One can compare the sheets of the volumes and find those traces which lead to the paper mills, the places of their origin. Through the detailed examination of one especially complex and interesting ledger from the courts of Prince Sigismund, the author attempts to demonstrate the opportunities lay in watermark studies. Furthermore, the article purposes to reflect on the huge hiatus clearly perceptible on the field of watermark research and paper history in East-Central Europe and the necessity of developing a database of watermarks reflecting on the history of paper-making in this region.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10692
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
eng
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10693
2021-07-12T22:58:36Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"201216 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
O potrzebie zinwentaryzowania i skatalogowania ksiąg miejskich. Na marginesie opracowania: Testamenty z ksiąg sądowych małych miast polskich do 1525 roku. Oprac. A. Bartoszewicz, K. Mrozowski, M. Radomski, K. Warda. Red. A. Bartoszewicz. Warszawa 2017
Nabiałek, Karol
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-6626-4071
O potrzebie zinwentaryzowania i skatalogowania ksiąg miejskich Na marginesie opracowania: Testamenty z ksiąg sądowych małych miast polskich do 1525 roku. Oprac. Agnieszka Bartoszewicz, Krzysztof Mrozowski, Maciej Radomski, Katarzyna Warda. Red. Agnieszka Bartoszewicz. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Semper, 2017, ss. 184.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10693
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10694
2021-07-12T22:58:34Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"201216 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Marek L. Wójcik: Pieczęcie rycerstwa śląskiego w dobie przedhusyckiej. T. 1—2. Kraków— Wrocław, Księgarnia Akademicka (Kraków)—Uniwersytet Wrocławski, 2018, ss. 1019
Kałuski, Tomasz
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0001-6474-2896
Marek L. Wójcik: Pieczęcie rycerstwa śląskiego w dobie przedhusyckiej. T. 1—2. Kraków—Wrocław, Księgarnia Akademicka (Kraków)—Uniwersytet Wrocławski, 2018, ss. 1019.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10694
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10695
2021-07-12T22:58:44Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"201216 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Magdalena Biniaś-Szkopek: Małżonkowie przed sądem biskupiego oficjała poznańskiego w pierwszej ćwierci XV wieku. Poznań, Instytut Historii UAM, 2018, ss. 293
Saczyńska, Monika
Polska Akademia Nauk https://orcid.org/0000-0003-1316-6846
Magdalena Biniaś-Szkopek: Małżonkowie przed sądem biskupiego oficjała poznańskiego w pierwszej ćwierci XV wieku. Poznań, Instytut Historii UAM,
2018, ss. 293
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10695
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10696
2021-07-12T22:58:33Z
SPP:Mem
nmb a2200000Iu 4500
"201216 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Pamięci Grażyny Rutkowskiej (1956—2019)
Gąsiorowski, Antoni
Polska Akademia Nauk https://orcid.org/0000-0001-5126-256X
Pamięci Grażyny Rutkowskiej (1956—2019)
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10696
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/10697
2020-12-21T07:29:27Z
SPP:Col
nmb a2200000Iu 4500
"201216 2020 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Stopka redakcyjna
Powszechne, Redakcja Średniowiecze Polskie i
Colophon
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2020-12-21 07:29:27
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/10697
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 12 (2020)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12776
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:Ep
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Strony redakcyjne
ŚPiP, Redakcja
Uniwersytet Śląski w Katowicach
"Średniowiecze Polskie i Powszechne" T. 13 (17)/2021
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12776
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12777
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:Con
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Spis treści
ŚPiP, Redakcja
Uniwersytet Śląski w Katowicach
"Średniowiecze Polskie i Powszechne" T. 13 (17)/2021
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12777
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12778
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:Ind
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Wykaz skrótów instytucji, czasopism, publikacji, serii wydawniczych i wydawnictw źródłowych stosowanych przez autorów w niniejszym tomie
ŚPiP, Redakcja
Uniwersytet Śląski w Katowicach
"Średniowiecze Polskie i Powszechne" 13 (17)/2021
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12778
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12779
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Swój czy obcy? Obraz etniczny społeczności Rusi Kijowskiej w przekazach Pateryku kijowsko-pieczerskiego
Bartnicki, Mariusz
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0002-9021-359X
Artykuł został poświęcony jednemu z aspektów kształtowania się tożsamości wspólnotowej mieszkańców średniowiecznej Rusi, a mianowicie roli, jaką w tym względzie odgrywały utwory hagiograficzne. Na przykładzie analizy tekstów wchodzących w skład Pateryku Kijowsko-Pieczerskiego podjęto próbę określenia stosunku autorów cerkiewnych do grup etnicznych zamieszkujących władztwo Rurykowiczów. Autor artykułu porusza również kwestię roli tego rodzaju tekstów w kształtowaniu się poczucia jedności wśród mieszkańców ziem ruskich.
Przyjrzenie się społeczności kijowskiej XII–XIII w. przez pryzmat wątków etnicznych obecnych w Pateryku pokazuje, że jeszcze w połowie XII w. społeczność kijowska była wielobarwną mozaiką etnosów. Liczne odwołania w tekstach opowiadań do wątków etnicznych pozwalają sądzić, że pamięć o pochodzeniu przodków była ważnym elementem określenia tożsamości na poziomie osobistym oraz społecznym. Głównym filarem, na którym budowano poczucie tożsamości w wymiarze wspólnotowym, była dynastia panująca oraz wspólna wiara, która regulowała sferę obyczajowości i relacji społecznych.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12779
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12780
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
„[…] von unß gewischen an das neuere Nunnin Klostir”. Księcia Bolka II Małego nieudana próba fundacji klasztoru sióstr klarysek w Świdnicy
Klemenski, Marcin A.
Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0001-8529-4762
Tematem niniejszego artykułu jest problem niezrealizowanej fundacji klasztoru sióstr klarysek w Świdnicy w latach 1358–1360. W zachowanych czterech dokumentach z tego okresu, przechowywanych we wrocławskich Archiwum Państwowym oraz Archiwum Archidiecezjalnym, wydanych przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego oraz biskupa Przecława z Pogorzeli, można znaleźć informacje o tej fundacji. Autor artykułu przypuszcza, że Bolko II mógł ufundować klasztor z myślą o swej siostrze Konstancji, księżnej głogowskiej, która była klaryską w Starym Sączu. Do fundacji nie doszło jednak z powodu śmierci Konstancji w 1360 roku, jak również na skutek panującej w tym roku w Świdnicy epidemii oraz wybuchu konfliktu księcia Bolka II z kapitułą wrocławską związanego z najazdem na miasto Grodków.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12780
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12781
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Biskup krakowski Jan Radlica i jego bracia. Uzupełnienia genealogiczne
Szybkowski, Sobiesław
Uniwersytet Gdański https://orcid.org/0000-0001-9366-8568
W niniejszym artykule dokonano uzupełnień dotyczących najbliższego kręgu rodzinnego wybitnej postaci polskiej sceny politycznej lat panowania Ludwika Andegaweńskiego oraz początkowego okresu rządów Władysława Jagiełły – kanclerza Królestwa Polskiego, członka kolegium namiestników Królestwa Polskiego, wreszcie biskupa krakowskiego Jana Radlicy. Wskazano, że obok kasztelana lądzkiego Wojciecha z Krowicy i Łasku (przodka Łaskich herbu Korab) bratem biskupa był na pewno kasztelan biechowski Mojek-Mojżesz (1381–1390). Krąg bezpośrednich potomków Mojka-Mojżesza został także zrekonstruowany. Braćmi biskupa mogli być też Bogusław z Rajska (1386) i Tomek z Rajska (1400). Uzupełnienia dotyczące genealogii tego kręgu rodzinnego pozwoliły na lepszą rekonstrukcję jego bazy majątkowej, składającej się na początku XV wieku z 20 posiadłości. Znaczna część spośród nich musiała być zakupiona przez Jana Radlicę lub za jego pieniądze, co potwierdza opinie średniowiecznych biografistów o biskupie jako fundatorze dóbr dla swoich ubogich krewnych. Biskup krakowski zadbał jednak nie tylko o pomnożenie dóbr swojej rodziny, ale również o kariery urzędnicze swoich braci. To niewątpliwie jemu i jego zabiegom urzędy kasztelańskie zawdzięczali zarówno kasztelan biechowski Mojek-Mojżesz, jak i kasztelan lądzki Wojciech z Krowicy i Łasku.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12781
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12782
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Nieznany dyplom Przemysława I Noszaka, księcia cieszyńskiego, z 1380 roku. Przyczynek do pochodzenia Mazańcowskich z Mazańcowic vel Lhotskich z Lhoty (Ligocki z Ligoty)
Gojniczek, Wacław
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0003-3790-134X
Kwerenda archiwalna w źródłach nowożytnych nierzadko przynosi odkrycia odpisów znanych i nieznanych średniowiecznych dokumentów. W trakcie prowadzenia kwerendy w Archiwum Państwowym w Bielsku-Białej odnaleziono oblatę dyplomu z 1380 roku. Właściciel dokumentu w 1603 roku otrzymał jego widymat, a ten tegoż roku przedłożył w kancelarii bielskiego pana stanowego w celu jego oblatowania w księdze protokołów bielskiego państwa stanowego. Wystawcą dokumentu był Przemysław I Noszak, książę cieszyński i Wielkiego Głogowa. Z dyplomu wynika, że książę potwierdził wszystkie wcześniej ustanowione przywileje dla właścicieli wioski Mazańcowice leżącej w pobliżu Bielska – rycerzom Lenartowi, Paszkowi i Miczkowi, synom Wilhelma zwanego Swidoniczer. Oryginał spisano w języku niemieckim na pergaminie w dniu 8 maja 1380 roku w Skoczowie. W artykule postawiono hipotezę, że rycerze z Mazańcowic z końca XIV wieku mogli być przodkami szlacheckiej rodziny Lhotskich z Lhoty, którzy w XVI i w początkach następnego stulecia byli właścicielami Mazańcowic.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12782
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12783
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Regesty zaginionych dokumentów Bolka IV i Bolka V, książąt opolskich
Woźny, Maciej
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-4345-0082
W artykule przedstawiono regesty siedemnastu zaginionych dyplomów książąt opolskich: Bolka IV i jego syna Bolka V. Informacje o tych źródłach pochodzą z urbarzy, kopiarzy, ksiąg ziemskich oraz inwentarzy. Szczególnie ważne są te pochodzące z inwentarza z prywatnego archiwum hrabiego Wilhelma Augusta Pücklera w Szydłowie Śląskim, gdyż nie były one wcześniej wykorzystywane przez badaczy. Edycję źródeł przygotowano według zasad przyjętych przez autorów Regestów dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku, starając się szerzej omówić, skąd znany jest dany dyplom oraz gdzie był przechowywany.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12783
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12784
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Księgi korporacji rzemieślniczych Proszowic z XV wieku. Przyczynek do badań nad piśmiennictwem miejskim w średniowieczu
Nabiałek, Karol
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-6626-4071
Artykuł dotyczy dokumentacji własnej cechów rzemieślniczych z miasta Proszowice w ziemi krakowskiej (Małopolska). Omówiono dwa rękopisy – kowali i krawców. Obie księgi zostały założone prawdopodobnie w latach 80. XV wieku i były dalej prowadzone w XVI–XVIII wieku. Dla datacji ksiąg kluczowe znaczenie ma identyfikacja papieru, na którym je spisano. Sporządzono opisy kodykologiczne oraz dokonano charakterystyki zawartości obu rękopisów. Podjęta została próba ustalenia statusu tych korporacji. W wypadku rękopisu kowali prawdopodobnie była to jednocześnie księga cechowa i bracka. Akta krawców początkowo zawierały wykaz członków bractwa religijnego, a od XVI wieku zaczęto w nich umieszczać sprawy cechowe. Zachowane rękopisy stanowią przykład dość nielicznie zachowanych z terenu Polski zabytków średniowiecznego piśmiennictwa korporacji zawodowych.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12784
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12785
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Jeszcze raz w sprawie działalności Piotra i Mikołaja Komorowskich na Górnych Węgrzech w XV wieku
Krajewski, Karol
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0001-7617-3803
Autor artykułu podejmuje temat aktywności Piotra i Mikołaja Komorowskich herbu Korczak na obszarze północnej części Królestwa Węgierskiego w XV wieku. Działalność ta jest ściśle związana z tematem Górnych Węgier w tym okresie, tematem, który był już od początku nowoczesnej historiografii wielokrotnie opracowywany, szczególnie w historiografii słowackiej i polskiej. W artykule podjęto próbę weryfikacji tego dorobku.
Autor skupia się na działalności Piotra i Mikołaja Komorowskich na terenach węgierskich w latach od około 1440 do około 1480 roku. Opisując aktywności Mikołaja Komorowskiego, wskazuje między innymi na jego czynny udział jako dowódcy wojskowego w wojnie domowej na Węgrzech po stronie Władysława III Jagiellończyka czy też konflikt tego możnego z biskupem krakowskim Zbigniewem Oleśnickim o starostwo spiskie. Wśród działań Piotra Komorowskiego opisane zostały: stopniowe budowanie pozycji na obszarze Górnych Węgier za życia Władysława III Jagiellończyka i w okresie po jego śmierci, rywalizacji i współpraca z innymi możnymi działającymi w tym regionie, włączenie się przez Komorowskiego w wydarzenia związane z aktywnością tzw. bratrzyków oraz udział w konfliktach między Kazimierzem Jagiellończykiem a Maciejem Korwinem.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12785
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12786
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Zaniedbanie, brak czasu czy powszechna praktyka średniowiecznych kancelarii, czyli o brakujących inicjałach w dokumentach śląskich
Pietrzyk, Iwona
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-9476-353X
Pomimo powszechności w praktyce średniowiecznych kancelarii wprowadzania w obieg prawny dokumentów z brakującymi inicjałami zjawisko to wciąż jest mało zbadane. Niniejszy artykuł ma na celu częściowe wypełnienie tej luki badawczej. Rozważaniom poddano w nim zbiór średniowiecznych dokumentów wystawców śląskich. O wyborze takiego właśnie materiału zadecydowała specyfika samego Śląska, z wieloma podlegającymi w czasie zmianom terytorialnym władztwami, ich różnorodnością pod względem ekonomicznym, etnicznym i kulturowym oraz z bogatym materiałem dyplomatycznym. Przeprowadzone badania wskazują, że dokumenty bez inicjałów występowały na terenie całego Śląska w okresie całego średniowiecza. Pojawiały się one u różnych grup wystawców, zarówno świeckich, jak i duchownych, w dokumentach pochodzących z kręgu tak wystawcy, jak i odbiorcy. Można uznać zatem, że mamy tu do czynienia z powszechną praktyką średniowiecznych kancelarii, nie zaś z jednostkowym niedopatrzeniem czy zaniedbaniem urzędnika kancelaryjnego. Na podstawie przeprowadzonych analiz wnioskować można również, że o pozostawieniu pustej przestrzeni w miejscu inicjału decydował nie wystawca dokumentu czy personel kancelaryjny, a sam jego odbiorca, który ponosząc koszty sporządzenia dyplomu, posiadał prawo decyzji w zakresie jego mniej lub bardziej bogatej formy graficznej. Mógł też zadecydować o pozostawieniu pustego miejsca, by w przyszłości wypełnić lukę stosownym do rangi dokumentu inicjałem.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12786
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12787
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Proles illegitima? Postępowanie wobec dzieci w praktyce sądu poznańskiego oficjała biskupiego w średniowieczu
Biniaś-Szkopek, Magdalena
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0003-2395-0896
Artykuł porusza kwestie związane z sytuacją potomstwa nieślubnie narodzonego w okresie średniowiecza. Autorka we wstępnej części tekstu przeprowadziła podsumowanie dotychczasowego stanu badań, wykazując, iż „bękart” traktowany był w tym okresie zdecydowanie gorzej niż legalnie narodzone potomstwo. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że dziecko z nieprawego łoża było nie tylko społecznie upośledzone, ale przede wszystkim pozbawione wszelkich przywilejów, na czele z możliwością dziedziczenia po ojcu i zajmowania wyższych stanowisk – czy to świeckich, czy kościelnych – w państwie. W opracowaniu zwrócono też uwagę na fakt, że w Polsce późnego średniowiecza jako monarchii stanowej odmienne prawo stosowano względem różnych warstw społecznych, co jednak w kontekście omawianego zagadnienia nie znalazło wyraźnego oddźwięku w historiografii. W dalszej części artykułu autorka przedstawiła wyniki analizy mało do tej pory rozpoznanego w historiografii źródła, jakim były księgi prowadzone przez sądy konsystorskie. Badaczka przeanalizowała szczególnie wnikliwie grupę akt tworzonych przez oficjała poznańskiego w pierwszej połowie XV wieku. W grupie spraw wskazała na te, w których skonfliktowane pary przybywały do sądu, by rozwiązać swoje problemy, i powoływały się na narodzone z tych relacji potomstwo. Analiza decyzji oficjała oraz wyroków względem wymienionych dzieci wskazuje, że zazwyczaj były one traktowane z troską, a ich rodzice zobowiązani byli do opieki nad nimi – nawet w sytuacji, gdy podstawy prawne ich związku były niejasne. Podsumowując materiał źródłowy, ukazano, że inaczej średniowieczny „bękart” traktowany był w rodzinie rycerskiej, zupełnie inaczej zaś wśród niższych warstw społecznych.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12787
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12788
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Boloński doktorat z prawa Wawrzyńca ze Słupcy (1517)
Sroka, Stanisław A.
Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0003-4059-7799
W artykule zaprezentowano karierę Wawrzyńca ze Słupcy, ze szczególnym uwzględnieniem uzyskania przez niego doktoratu z prawa kanonicznego w Bolonii w 1517 roku. Boloński doktorat otworzył Wawrzyńcowi drogę do uniwersyteckiej kariery, wcześniej był on bowiem notariuszem publicznym, przyjął też niższe święcenia (akolitat). W 1521 roku wszedł w skład kolegium prawniczego Uniwersytetu Krakowskiego. Uzyskał też beneficja kościelne w postaci scholasterii kieleckiej i kanonii sandomierskiej. Ze względu na rychłą śmierć w 1528 roku kariera uniwersytecka Wawrzyńca ze Słupcy była krótka. Podczas egzaminu doktorskiego towarzyszyli mu w Bolonii jego koledzy ze studiów lub też inni Polacy, którzy byli tam wówczas przejazdem i chcieli zobaczyć na własne oczy przebieg egzaminu doktorskiego. Byli to: Jan Rybieński, prepozyt kruszwicki i kanonik gnieźnieński oraz poznański, Jan Łącki, kanonik poznański, a także Jan Międzyrzecki, Jan Łaski, Maciej Śliwnicki i Stanisław Szczawiński. W uniwersyteckich źródłach bolońskich zostali oni określeni mianem studentów bolońskich oraz kleryków diecezji gnieźnieńskiej, poznańskiej i ołomunieckiej. W artykule omówiono ich intelektualną drogę, często w historiografii mniej znaną, jak również pokazano, ale już bardziej skrótowo, ich późniejsze kariery.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12788
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12790
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
„Proceres et primates Regni Poloniae”. W związku z książką Dariusza Wróbla: Na pierwszym planie. Możni i szlachta polska wobec bezkrólewia po śmierci Ludwika Andegaweńskiego. Lublin, Wydawnictwo UMCS, 2020, ss. 586
Marzec, Andrzej
Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0002-1088-6402
Wróbel Dariusz: Na pierwszym planie. Możni i szlachta polska wobec bezkrólewia po śmierci Ludwika Andegaweńskiego. Lublin, Wydawnictwo UMCS, 2020, ss. 586
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12790
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12791
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Masculinities in Old Norse Literature. Eds. Gareth Lloyd Evans, Jessica Clare Hancock. Cambridge, D.S. Brewer, 2020, ss. 285
Jakubczyk, Radosław
Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0001-5642-1611
Masculinities in Old Norse Literature. Eds. Gareth Lloyd Evans, Jessica Clare Hancock. Cambridge, D.S. Brewer, 2020, ss. 285
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12791
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12792
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Andrzej Radzimiński: Kontakty duchowieństwa ze Stolicą Apostolską. Obraz życia średniowiecznego kleru w dokumentach Penitencjarii Apostolskiej. Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Toruńskiego, 2020, ss. 244
Saczyńska-Vercamer, Monika
Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie; Friedrich-Schiller-Universität Jena, Historisches Institut https://orcid.org/0000-0003-1316-6846
Andrzej Radzimiński: Kontakty duchowieństwa ze Stolicą Apostolską. Obraz życia średniowiecznego kleru w dokumentach Penitencjarii Apostolskiej. Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Toruńskiego, 2020, ss. 244
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12792
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12793
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Agnieszka Teterycz-Puzio: Konrad I Mazowiecki. Kniaź wielki lacki (1187/89—31 sierpnia 1247). Kraków, Avalon, 2019, ss. 267
Maciaszek, Karolina
https://orcid.org/0000-0001-8606-810X
Agnieszka Teterycz-Puzio: Konrad I Mazowiecki. Kniaź wielki lacki (1187/89—31 sierpnia 1247). Kraków, Avalon, 2019, ss. 267
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12793
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12794
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
David Radek: Bolek V. Opolský (okolo 1400—1460). Život a legenda. Opava, Slezská univerzita v Opavě, 2018, ss. 310
Zawadzki, Tomasz
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0001-8663-5477
David Radek: Bolek V. Opolský (okolo 1400—1460). Život a legenda. Opava, Slezská univerzita v Opavě, 2018, ss. 310
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12794
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/12795
2022-11-25T11:12:18Z
SPP:Col
nmb a2200000Iu 4500
"211203 2021 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Stopka redakcyjna
ŚPiP, Redakcja
Uniwersytet Śląski w Katowicach
"Średniowiecze Polskie i Powszechne" T. 13 (17)/2021
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2021-12-03 12:57:13
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/12795
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 13 (2021)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/13484
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221129 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Zmienność pieczęci proboszczów śląskich kościołów parafialnych w średniowieczu (do 1419 roku)
Sobel, Jagna Rita
Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0002-1345-703X
W artykule podjęto problem wymian typariuszy pieczętnych dokonywanych przez proboszczów śląskich kościołów parafialnych do 1419 roku. Autorka rozprawy poszukuje odpowiedzi na pytanie, jakie powody mogły stawiać proboszczów przed koniecznością zlecenia sporządzenia dla siebie nowego stempla. W tym celu dokonuje analizy przypadków pięciu duchownych (Stefana, plebana w Nysie, Konrada, plebana w Turowie koło Wrocławia, Jakuba Engilgeriego, plebana w Świdnicy, Rychwina, plebana w kościele pw. św. Elżbiety we Wrocławiu, oraz Tomasza, plebana w Strzelinie), dla których przeprowadzona kwerenda pozwoliła ujawnić, iż w czasie swojej posługi duszpasterskiej w danej parafii używali dwóch typów pieczęci. Kwerenda polegała na porównaniu obu sigillów każdego proboszcza pod kątem różnic w zakresie treści komunikowanych przez napieczętne legendy i wyobrażenia, uwzględniając przy tym – jeśli było to konieczne – osobiste kariery kapłanów oraz ikonosferę, w której funkcjonowali. Badania te pozwoliły wykazać, że przyczynami leżącymi u podstaw decyzji o zmianie tłoka mogły być względy praktyczne (takie jak zużycie bądź utrata typariusza), pragnienie uczytelnienia wyrażanego przez napieczętne wyobrażenie komunikatu tak, aby jeszcze bardziej wiązało się ono z osobą jego dysponenta, lub też objęcie przez duchownego nowego urzędu, skutkujące potrzebą dostosowania treści legendy sigillum do jego aktualnej tytulatury. Tak niewielka liczba potwierdzonych źródłowo przypadków świadczy jednak, że nie była to praktyka rozpowszechniona wśród ówczesnego kleru parafialnego, na co wpływ niewątpliwie mogły mieć wysokie koszty wiążące się z wykonaniem stempla przez rzemieślnika.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/13484
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/13489
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221214 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Płacz i łzy w księgach X—XII Roczników Jana Długosza
Słaboszowska, Kalina
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0002-3392-8476
Celem niniejszego artytułu jest omówienie obrazu płaczu i łez w księgach X—XII Roczników Jana Długosza (1415—1480). Długosz przedstawia płacz jako ważny element życia politycznego i społecznego, podkreślając jego znaczenie w takich kwestiach, jak: żałoba, relacje międy monarchami a ich poddanymi oraz pobożność. Artykuł zawiera analizę Długoszowego języka emocjonalnego oraz tabelę łacińskich zwrotów określających płacz i łzy. Należy zwrócić uwagę, że publiczne okazywanie emocji przez płacz było najczęściej prezentowane pozytywnie lub neutralnie, a rzadko w negatywny sposób.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/13489
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/13490
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221214 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Ideologia „przedmurza chrześcijaństwa” jako przykład propagandy w walce z Imperium Osmańskim
Niemczyk-Wiśniewska, Katarzyna
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-9656-3048
Termin „przedmurze chrześcijaństwa” ukuty został już w czasach antycznych na określenie murów obronnych, które gwarantować miały bezpieczeństwo miast. Termin ten szybko nabrał także metaforycznego znaczenia: punkty strategiczne w obronie przed „niewiernymi” — i w takim sensie był w przeważającej mierze używany w średniowieczu. Wraz z rosnącą potęgą Turcji oraz rozpoczętą przez nią ekspansją na terytorium Europy państwo to stało się w świadomości ludzi średniowiecza głównym zagrożeniem dla chrześcijańskiej Europy. Terminem Antemurale Christianitatis zaczęto więc określać kraje znajdujące się w bezpośrednim
zagrożeniu atakiem tureckim. Szczególną rolę w upowszechnieniu tego sformułowania odegrali w okresie późnego średniowiecza humaniści. Jako że sami przekonani byli o konieczności walki z Turcją, spisując kroniki, niejako kreowali rzeczywistość — w szczególności na przełomie XV i XVI wieku treści te posłużyły również jako pretekst do uzasadniania własnej polityki dynastycznej władców ukrytej pod hasłem walki „z niewiernymi”. W artykule przedstawiono trzy przykłady wykorzystywania ideologii przedmurza i konieczności walki z Turcją przez trzech kolejnych władców Polski: Jana Olbrachta, Aleksandra Jagiellończyka i Zygmunta Starego.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/13490
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/13544
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221129 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Stan badań nad pieczęciami cysterskimi na ziemiach polskich. Główne nurty badawcze
Kałuski, Tomasz Michał
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0001-6474-2896
W prezentowanym artykule przedstawiono rozwój badań dotyczących pieczęci stosowanych przez cystersów na ziemiach polskich. Wydzielono trzy okresy, z których dwa pierwsze trwały od XIX wieku do lat 80. XX wieku. W tym czasie pieczęci cysterskie stanowiły najpierw przede wszystkim przedmiot edycji, a następnie pojawiły się pierwsze interpretacje dotyczące najczęściej pieczęci opatów. Były one jednak prowadzone w ramach większych prac. Właściwy rozwój badań nad pieczęciami cysterskimi rozpoczął się u schyłku lat 90. XX wieku i trwa do dziś. Obecnie podejmuje się nie tylko analizy dotyczące ikonografii oraz rzadziej funkcji prawnych pieczęci, ale również transferu wyobrażeń napieczętnych oraz autorstwa typariuszy.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/13544
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/13592
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221227 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Nieznana gotycka preteksta z Ukrzyżowaniem i symbolami czterech ewangelistów w kościele Bożego Ciała w Krakowie
Moskal, Katarzyna
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa https://orcid.org/0000-0002-7772-108X
W kościele Bożego Ciała w Krakowie przechowywane są fragmenty niebieskiej jedwabnej tkaniny dekorowanej haftem, oprawione w ramkę i opisane jako welum z wieku XVIII. Fragmenty haftu kładzioną nicią metalową, uzupełnianego nićmi jedwabnymi, przedstawiają zachowany w dwóch częściach medalion z uskrzydlonym orłem trzymającym w szponach banderolę z napisem: „Joh[a]nns”, i znajdujący się poniżej titulus krzyża z napisem: INRI, dwa kolejne fragmenty medalionów z uskrzydlonym wołu oraz z postacią z banderolą, a także dwa niewielkie fragmenty z bordiurą haftowaną na pergaminowym podłożeniu. Zbliżoną ikonografię i technikę wykonania mają preteksta z Ukrzyżowaniem i symbolami ewangelistów datowana na czas ok. 1440 roku (dzieło austriackie) w Bayerisches Nationalmuseum w Monachium, a przede wszystkim grupa pretekst wytworzonych w warsztacie krakowskim w trzeciej ćwierci wieku XV. Na ich podstawie z fragmentów w kościele Bożego Ciała zrekonstruowano pretekstę i zadatowano ją na drugą ćwierć wieku XV (bliżej połowy wieku).
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/13592
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/13599
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221130 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Regesty zaginionych dokumentów Alberta, księcia strzeleckiego
Woźny, Maciej
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-4345-0082
W artykule przedstawiono regesty 19 zaginionych dokumentów księcia strzeleckiego Alberta. Część z nich przechowywana była na zamku w Strzelcach, w dawnym archiwum Renardów. Były one znane Johannowi Josephowi Reichelowi, który je odnalazł, a także sporządził kronikę miasta, w której streszczał te dyplomy. Sama kronika podzieliła losy dokumentów i obecnie uważa się ją za zaginioną. Informacje o dokumentach, głównie ze wspomnianej kroniki, wynotował jednak baron Friedrich von Schirnding, a kilka regestów sporządzili również archiwiści wrocławscy. Pozostałe dokumenty znane są z kopiarzy oraz informacji dziewiętnasto- i dwudziestowiecznych badaczy. Edycję źródeł przygotowano według zasad przyjętych przez wydawców Regestów dokumentów przechowywanych na Górnym Śląsku, starając się szerzej omówić, skąd znany jest dany dyplom oraz gdzie był przechowywany. W niniejszym artykule pokazano, jak wiele informacji o utraconych średniowiecznych dokumentach można odnaleźć w materiałach dawnych badaczy oraz w źródłach nowożytnych.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/13599
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/13646
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221205 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Česká medievistika a studium benediktinského mnišství na území dnešní České republiky (s důrazem na období 1990—2018)
Šrámek, Josef
Muzeum východních Čech v Hradci Králové https://orcid.org/0000-0002-8866-6119
W artykule zaprezentowano badania współczesnej czeskiej mediewistyki nad średniowiecznym monastycyzmem benedyktyńskim na terenie współczesnych Czech. Autor koncentruje się na zmianach, jakie w czeskiej historiografii przyniósł rewolucyjny rok 1989, który oznaczał koniec paradygmatu marksistowskiego, dlatego też skupia się na profilowaniu wyników badań w dziedzinie historii, pomocniczych nauk historycznych, archeologii i historii sztuki z lat 1990—2018. Dla niezbędnego kontekstu porównawczego szkicuje jednak także rozwój czeskiej historiografii krytycznej od przełomu XIX i XX wieku, z naciskiem na lata 1948—1989, które pod wieloma względami wpłynęły na kształt współczesnej historiografii.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/13646
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/13690
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221212 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Turnieje rycerskie w Anglii i Francji w okresie od XI do XIV wieku: problematyka źródłowa i konceptualna
Mereniuk, Khrystyna
Narodowa Akademia Nauk Ukrainy https://orcid.org/0000-0003-4114-5663
The paper deals with arguable terminology of tournaments in England and France between the 11th and the 14th centuries. Following the analysis of English and French sources, the basic conceptual apparatus for the study of medieval battles was established. It was proved that the word “tournament” is a general and collective term. The work proves that the “tournament” consists of several types of fights: jousts, melée, behourd, hastiludе, etc. In the study of the phenomenon of tournament fights, the interpretation of the significance of knightly competitions is quite controversial. Some scholars appeal to the fact that it is only a sport and ritual, or a type of exercises to improve military skills. Others believe that a tournament is more than just military training or entertainment. The concept of tournament was used mostly for all kinds of knightly martial games. Tournois, behourds, joustes, pas d’armes, or some other purely French words of that time were used by French historians: As for English-speaking scholars, they usually used the following names in their works and studios: tournament, tourney, joust borrowed from French-language concepts. There also existed other kinds of fights, for example, fortunium—this tournament occurred probably only once—in Hertford in 1241. This concept is literally interpreted as a “chance” or a “draw.” Common term in English and French chronicles in the period 1100—1400, was hastiludium or hastilude, literally a game fought with spears. Jousts were specifically single combats, one against one, though the jouster could belong to a team. This paper analyzes the latest discussions regarding the adopted terminological constructions and highights the latest innovations concerning the tournaments
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/13690
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
eng
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/13736
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221219 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Działalność krzyżackiego szpiega o pseudonimie „N.S. Arman” w Królestwie Polskim w połowie XV wieku i jego tożsamość
Duda, Michalina
Archiwum Państwowe w Toruniu https://orcid.org/0000-0002-5058-1507
Jóźwiak, Sławomir
Instytut Historii i Archiwistyki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu https://orcid.org/0000-0002-8228-4347
Szybkowski, Sobiesław
Instytut Historii, Uniwersytet Gdański https://orcid.org/0000-0001-9366-8568
W artykule omówiono postać krzyżackiego informatora o pseudonimie „N.S. Arman”, opierając się na raportach kierowanych przez niego do wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ludwika von Erlichschausen w latach 1451 i 1453. Podjęto również próbę ustalenia orientacyjnej datacji tych spośród raportów, które nie posiadały dat rocznych. Po przeprowadzeniu analizy zakresu wiadomości zamieszczonych w tych źródłach dokonano identyfikacji szpiega z wywodzącym się z Torunia mieszczaninem rypińskim Niclosem Schararem, klientem i totumfackim wojewody brzeskiego Jana Kretkowskiego, a następnie jego syna Andrzeja. W listach Scharara znajdujemy szeroką panoramę życia stanowego w Polsce, opis relacji pomiędzy Polską a Litwą, szczególnie w aspekcie sporów terytorialnych o Wołyń i Podole, poczynań króla Kazimierza Jagiellończyka, najazdów tatarskich, a także wojen na pograniczu polsko-śląskim. Dane z tych raportów nie zawierały jednak niemal wcale odniesień do trwających już wówczas intensywnych kontaktów opozycji pruskiej z różnymi ośrodkami politycznymi w Polsce. Pozwala to zatem uznać, że ich wartość dla krzyżackich mocodawców Niclosa była niewielka. Raporty Scharara mają wszakże wielkie znaczenie dla współczesnych badaczy w kontekście płynących z nich informacji dotyczących wewnętrznego życia politycznego Królestwa Polskiego na początku lat 50. XV wieku.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/13736
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/13769
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221227 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Скьольдунги — династія воїнів-вікінгів VII—ІX ст. (спроба реконструкції)
Райтаровська, Наталія
Львівський національний університет імені Івана Франка https://orcid.org/0000-0001-9747-949X
W artykule na podstawie bazy źródłowej podjęto próbę rekonstrukcji genealogii duńskiej dynastii Scylding. Scyldingowie najpierw od VI wieku rządzili w królestwie Lehr, a później rozszerzyli swoją władzę na całe terytorium Danii. Wydaje się, że Skjold Skewing był pierwszym faktycznym królem i założycielem własnej dynastii, która poźniej przyjęła jego imię. Dzięki dynastycznemu małżeństwu córki Ivara Widfamme — Aud, z Rerikiem Slyngebondem udało im się związać ze szwedzkimi Inglingami. Dzięki nawiązanym stosunkom dynastycznym Ivar Widfamme przez pewien czas rządził jednocześnie Danią i Szwecją, co dało początek popularnemu mitowi o jego pochodzeniu z dynastii Scyldingów. Potomkami Ivara Widfamme byli Harald Gildetan i Sigurd Ring, którzy należeli do linii Scyldingów oraz Inglingów i krótko tworzyli rodzaj konfederacji dwóch niezależnych królów. W artykule omówiono panowanie potomków Haralda Gildetana w Jutlandii aż do drugiej połowy IX wieku. Walki wewnętrzne nie zakończyły się wraz ze śmiercią Haralda Gildetana, gdyż jego synowie, a później wnukowie uważali, że mają wszelkie prawa do tronu duńskiego. Konflikt między potomkami Gottfrieda i Halvdana toczył się ze zmiennym powodzeniem niemal do końca IX wieku, kiedy to Dania została podbita przez Szwedów, w wyniku czego bezpośrednia linia Scyldingów przestała istnieć.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/13769
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/13884
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"221227 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Kilka uwag dotyczących budowania Królestwa Polskiego (Piotr Pajor, O budowaniu królestwa. Książęce i królewskie fundacje architektoniczne w Małopolsce jako środek reprezentacji władzy 1243—1370, Societas Vistulana, Kraków 2020, ss. 403)
Marzec, Andrzej
Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0002-1088-6402
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/13884
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/14354
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221214 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Translacja i uposażenie kolegiaty w Raciborzu w 1416 roku. Przyczynek do dziejów Kościoła na Górnym Śląsku w średniowieczu
Sperka, Jerzy
Uniwersytet Śląski w Katowicachi https://orcid.org/0000-0002-1316-4640
Początki kolegiaty raciborskiej wiążą się ze skutkami wydarzeń, które rozegrały się w końcu XIII wieku na Śląsku, kiedy doszło do gwałtownego konfliktu między księciem wrocławskim Henrykiem IV Probusem a biskupem wrocławskim Tomaszem II, którego wsparli książęta opolscy. W 1288 roku biskup wrocławski, odwdzięczając się swoim sojusznikom za udzieloną pomoc, ale także jako ekspiację za zakończony spór, ufundował przy kaplicy zamkowej w Raciborzu kolegiatę pw. św. Tomasza Kantauryjskiego. Zapewniał jej także podstawy materialnego funkcjonowania, uposażając dziesięcinami ze stołu biskupiego. W latach
ok. 1288—1292 wzniesiono na zamku imponującą gotycką kaplicę, gdzie znalazła siedzibę kapituła kolegiacka. W następnych latach kolegiata raciborska pozostawała pod opieką kolejnych książąt władających Raciborzem: syna Przemysława, Leszka, a później przedstawicieli czeskich Przemyślidów z linii opawskiej, którzy w 1337 roku przejęli księstwo raciborskie — Mikołaja II, a potem jego syna Jana I i wnuka Jana II Żelaznego. Książęta ci czynili kolejne fundacje na rzecz kapituły i jej zamkowej siedziby, zwiększając uposażenie i powołując nowe prebendy. W 1416 roku Jan Żelazny, za zgodą biskupa wrocławskiego Wacława, księcia legnickiego, przeniósł kolegiatę znajdującą się na zamku raciborskim przy kaplicy św. Tomasza Kantauryjskiego do kościoła parafialnego Wniebowzięcia NMP w mieście Raciborzu oraz ustanowił i uposażył tam prebendy dla prepozyta, dziekana, 12 kanoników i tyluż wikariuszy. Powodem przeniesienia było problematyczne usytuowanie kolegiaty przy niewielkiej kaplicy, która w tym czasie była już niewystarczająca w stosunku do rosnących potrzeb, zwłaszcza erygowania nowych prebend. Ponadto kanonicy i wikariusze mieszkający w mieście ze względu na codzienne zamykanie bram miejskiej i zamkowej mieli trudności z punktualnym odprawianiem nabożeństw. Nowe uposażenie kolegiaty raciborskiej składało się z części pochodzącej z czasów jej powołania (koniec XIII wieku) oraz z części ustanowionej na nowo. W 1416 roku książę erygował i uposażył nową kaplicę, natomiast w 1422 roku na nowo uposażył kustodię. Przeniesienie kolegiaty z kaplicy na zamku do miasta, do kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP przez księcia Jana II Żelaznego niewątpliwie przyczyniło się do jej znacznego rozwoju w następnych latach. Kolegiata zyskała bowiem duże wsparcie ze strony władz i mieszczaństwa bogatego Raciborza.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/14354
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/14533
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ARTREC
nmb a2200000Iu 4500
"221227 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Zuzana Křenková, Locus Fratrum — Architecture of Observant Franciscan Monasteries in Bohemia, Moravia, Silesia and Upper Lusatia in the Late Middle Ages, Peter Lang, Berlin 2018, ss. 536, 349 il. cz.-b.
Czechowicz, Bogusław
Slezská univerzita v Opavĕ https://orcid.org/0000-0002-6454-8388
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/14533
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/14656
2022-12-27T11:21:15Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"221212 2022 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
„Herr Wirsibanth derselben Ilzen vater” — znowu o kręgu rodzinnym starosty generalnego Wielkopolski Wierzbięty z Palowic
Zawadzki, Tomasz
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0001-8663-5477
W 1367 roku generalny starosta wielkopolski Wierzbięta z Palowic poświadczony został na dworze księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego. Cel jego wizyty nie jest znany, aczkolwiek podejrzewać można, że miał on charakter polityczny. Wierzbiętę łączyły z księstwem świdnicko-jaworskim również inne kontakty. W granicach księstwa, w okolicach Jawora, posiadał majątek, a także wydał tam za mąż swą córkę Elżbietę. Jej mężem został rycerz Mikołaj Bolz, kuchmistrz Bolka II Małego, następnie ochmistrz wdowy po nim, księżnej Agnieszki Habsburskiej. Mikołaj należał do elity politycznej i finansowej w księstwie świdnicko-jaworskim. Przypuszczalnie znajomość ze swym teściem nawiązać mógł podczas jego pobytu na dworze świdnickim. Obaj dostojnicy poznać mogli się jednak także za sprawą obracania się w kręgu wspólnych znajomych — Falkenhainów i Samborowiców.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2022-12-27 11:21:15
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/14656
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 14 (2022)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/14860
2024-01-26T21:30:07Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
„W bólach będziesz rodziła” – Taddeo Alderotti, Aldobrandino ze Sieny, Michał Savonarola i inni o bezpłodności, ciąży i porodzie w średniowieczu
Głusiuk, Anna
Instytut Historii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie https://orcid.org/0000-0003-2030-7803
Zachowane do czasów współczesnych średniowieczne traktaty medyczne z reguły zawierają nieliczne informacje na tematy stricte ginekologiczno-położnicze, co pozwala sądzić, że ta tematyka nie do końca interesowała ówczesnych autorów. Rzadko powstawały wówczas oddzielne dzieła, które w jednym miejscu szczegółowo omawiały problematykę bezpłodności, ciąży czy porodu. W niniejszym artykule poddano analizie wybrane traktaty medyczne, których autorzy w więcej niż tylko w kilku zwięzłych zdaniach opisują wymienioną tematykę. Prace Rhazesa, Trotuli z Salerno, Konstantyna Afrykańczyka, Aldobrandina ze Sieny, Taddea Alderottiego, Gentile da Foligno czy Michała Savonaroli są cennym źródłem informacji, ponieważ ukazują stan ówczesnej wiedzy medycznej również m.in. w zakresie bezpłodności, ciąży i porodu. Jak wynika z analizy omawianych dzieł, niektóre z nich stanowią kompilację wcześniej powstałych prac, podczas gdy inne, mimo że zawierają liczne odniesienia do istniejących już traktatów, wnoszą wiele nowych spostrzeżeń, obserwacji i przemyśleń ich autorów.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/14860
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/15107
2024-01-26T21:30:07Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Pojedynek Béli I z księciem „Pomorza” – prawda historyczna czy fikcja literacka? Analiza narratologiczno-komparatystyczna rozdziału 79 Chronicon pictum oraz relacji Gesta Hungarorum
Stachowicz, Maciej
Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0002-8390-0754
Artykuł jest analizą narratologiczną rozdziału 79 Chronicon pictum oraz rozdziału 52 Gesta Hungarorum, poświęconych scenie pojedynku pomiędzy węgierskim księciem Bélą a pomorskim władcą. Autor opowiedział się za symbolicznym rozumieniem omawianej w artykule sceny. Tym samym podał w wątpliwość historyczność pojedynku, jak i samej wojny z Pomorzanami. Odrzucił pogląd, że postać Mieszka przedstawia konkretnego władcę Polski, a zinterpretował ją jako archetyp całej dynastii Piastów. Następnie przeprowadził analizę porównawczą omawianej sceny pojedynku, zestawiając tekst Chronicon pictum z innymi źródłami narracyjnymi z epoki. W swoim artykule zwrócił uwagę na podobieństwo tego rozdziału do rozwiązań literackich znanych z utworów z gatunku chansons de geste, m.in. Historii o pięknej a szlachetnej Meluzynie. Stwierdził, że owa scena wpisuje się w motyw literacki księcia-wygnańca, który będąc na uchodźstwie w obcym królestwie, ratuje je, pokonując armię poganina-najeźdźcy. Książę potwierdza tym czynem, że jest godny władzy, którą ostatecznie obejmuje.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/15107
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/15123
2024-01-26T21:30:07Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Zdrowie i choroba w "Księdze instruktażu w zakresie elementów sztuki astrologicznej" Al-Biruniego
Konarska-Zimnicka, Sylwia
Instytut Historii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach https://orcid.org/0000-0002-8337-1637
Al-Biruni to jedna z kluczowych postaci świata nauki w wiekach średnich. Erudyta, parający się wieloma dyscyplinami – dość wymienić: matematykę, astronomię, prawo, historię, geodezję etc. Był jednocześnie znakomitym astrologiem, który pozostawił po sobie bogatą spuściznę naukową. Niestety, większość jego dzieł nie została przetłumaczona na język łaciński, co sprawiło, że w kręgu kultury chrześcijańskiej wieków średnich nie był on postacią znaną. Podobnie jego twórczość naukowa. Jednym z takich dzieł jest Księga instruktażu w zakresie elementów sztuki astrologicznej, w której uczony przedstawił rudymenta wiedzy astrologicznej wraz z zagadnieniami z dyscyplin wchodzących w skład quadrivium, ukazując tym samym warsztat naukowy średniowiecznego astrologa. W tekście tym zaprezentował kluczowe dla astrologii tematy, nie pomijając kwestii szczególnie istotnych dla każdego człowieka – zdrowia i choroby, który to wątek stanowi myśl przewodnią niniejszego artykułu.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/15123
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/15132
2024-01-26T21:30:07Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Správny aparát mesta a jeho grafická vizualizácia (na príklade Banskej Bystrice v stredoveku a ranom novoveku) [Aparat administracyjny miasta i jego wizualizacja graficzna (na przykładzie Bańskiej Bystrzycy w średniowieczu i wczesnej nowożytności)]
Georgievski, Milan
Slovenské národné múzeum v Martine https://orcid.org/0000-0002-0139-3075
Tomeček, Oto
Filozofická fakulta, Univerzita Mateja Bela v Banskej Bystrici https://orcid.org/0000-0003-3110-047X
Celem artykułu jest rozważenie wykorzystania i przydatności graficznej wizualizacji do przedstawienia zagadnień związanych z organizacją administracyjną miasta. Część tekstowa artykułu opisuje główne organy administracji miejskiej w kształcie, jaki wyłonił się w średniowieczu, przybierając ostateczną formę w XVI wieku. Oprócz instytucji burmistrza szczególną uwagę zwrócono na kolegialne organy administracji miejskiej: radę miejską (wewnętrzną i zewnętrzną) oraz utworzoną później wybieralną gminę. Instytucje te funkcjonowały do połowy XVIII wieku (a konkretnie do 1755 roku), kiedy to, w wyniku starań o ujednolicenie organizacji administracyjnej miast królewskich, Bańska Bystrzyca utraciła kilka unikalnych składowych autonomii (jak wyznaczanie kandydatów na stanowisko burmistrza przez mieszczan posiadających dom na rynku czy coroczne wybory burmistrza).
Na potrzeby niniejszego opracowania stworzono dwie mapy myślowe oraz trzy poglądowe diagramy. Pierwsza mapa stanowi wprowadzenie do badań administracji miejskiej w okresie średniowiecza. Ponieważ wiele mechanizmów wyboru urzędników i członków kolegialnych organów administracji miejskiej nie jest dogłębnie znanych, ten sposób wizualizacji można uznać za właściwy sposób wprowadzenia w tematykę. Druga mapa przedstawia warunki administracyjne miasta w pierwszej połowie XVIII wieku. W tym przypadku dostępna już była wystarczająca ilość danych dla takiego ujęcia zagadnienia, więc mapa taka posłużyła jako środek doprecyzowania lub uzupełnienia specjalnie skonstruowanego i odpowiednio uproszczonego diagramu. Wreszcie, okresy XVI, XVII i pierwszej połowy XVIII wieku potraktowano odrębnie, przedstawiając je za pomocą osobnych diagramów obrazujących mechanizmy administracyjne. Te trzy diagramy umożliwiają przejrzyste prześledzenie najważniejszych procesów rozwojowych i istotnych zmian w funkcjonowaniu podstawowych mechanizmów aparatu administracyjnego miasta.
Poglądowe wizualizacje za diagramów i map konceptualnych sprawdzają się jako pomocne narzędzia zarówno w poznawaniu jak i badaniach nad dziejami administracji. Wizualizacje administracji miejskiej pomagają w lepszym zrozumieniu jej funkcjonowania jak również pozwalają formułować zagadnienia do podjęcia w dalszych badaniach historycznych.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/15132
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/15143
2024-01-26T21:30:06Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Rynek nieruchomości w małym mieście małopolskim w późnym średniowieczu na przykładzie Chrzanowa
Żurek, Dorota
Instytut Historii i Archiwistyki, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie https://orcid.org/0000-0003-2553-3471
Artykuł poświęcony jest analizie rynku nieruchomości w późnośredniowiecznym Chrzanowie na podstawie umowy kupna-sprzedaży. Badaniom poddano okres niemal jednego wieku w dziejach miasta, co pozwoliło na zaobserwowanie pewnych trendów w obrocie nieruchomościami. Analizy objęły dynamikę obrotu nieruchomościami w mieście, co uznawane jest za wskaźnik koniunktury danego ośrodka. Kolejnym badanym elementem było położenie nieruchomości będących przedmiotem handlu, co pozwoliło na ukazanie, które części miasta cieszyły się największym zainteresowaniem wśród nabywców. Analiza struktury społecznej i zawodowej uczestników rynku nieruchomości pokazała, jakie grupy w największym stopniu partycypowały w tym rynku, dysponując odpowiednim kapitałem pozwalającym na zakup nieruchomości w mieście. Pewne spostrzeżenia poczyniono także w odniesieniu do cen domów w tej miejscowości.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/15143
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/15152
2024-01-26T21:30:06Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Bariery naturalne i antropogeniczne w rozwoju przestrzennym miasta średniowiecznego i nowożytnego na Śląsku. Analiza kartograficzna
Eysymontt, Rafał
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0002-6308-5182
Oczywistą granicą miasta średniowiecznego były mury miejskie, miasta nowożytnego zaś – pas fortyfikacji bastionowych. Należy zastanowić się nad uwarunkowaniami przebiegu tej granicy. Chodzi tu zarówno o uwarunkowania naturalne (przebieg rzek, usytuowanie jez usytuowania w bezpośrednim sąsiedztwie średniowiecznego i nowożytnego ośrodka żyznych terenów rolnych i wsi lub ludnych przedmieść opasujących ciasną pętlą mury miejskie. Dobrą ilustracją tego zjawiska są czasem nowożytne opisy miast (Bartłomiej Stein dla Wrocławia, Friderico Lucae dla Wołowa), częściej jednak historyczne materiały kartograficzne i niekiedy wyniki badań archeologicznych. Przypuszczalny przebieg wód daje czasem, tak jak w Środzie Śląskiej, podstawę do rekonstrukcji oryginalnego układu funkcjonalnego miasta. Bardziej oczywiste, choć warte zauważenia, są warunkowane przebiegiem nurtu rzeki układy przestrzenne miast (Bytom Odrzański, Krosno Odrzańskie).
Układ przestrzenny miast warunkowany był również przez ich usytuowanie na terenach podgórskich. Łatwo dostrzec, jak czynnik ten wpływał na zagospodarowanie przestrzeni takich miejscowości, jak Bolków lub położona w Ziemi Kłodzkiej Bystrzyca Kłodzka. Takie górskie położenie było z jednej strony dla założycieli miast komplikacją, a z drugiej – szansą na bardziej efektowne ukształtowanie ich sylwety.
Pewnym ograniczeniem dla rozwoju przedmieść mogły być także, tak jak to miało miejsce we Wrocławiu, intensywnie użytkowane podmiejskie wioski, szczególnie te usytuowane na południe od miasta. To sprawiało, że obszar ten przez długi czas nie mógł przekształcić się w przedmieścia. Inaczej było na północ od centrum, gdzie siatkę uliczną zaczynano organizować już w początku XVIII wieku.
Ostatnim w końcu fenomenem były niezwykle intensywnie zagospodarowane przedmieścia Kątów Wrocławskich i Jeleniej Góry. Osłabiały one funkcje obronne tych miast. W Brzegu kontynuacja tej funkcji możliwa była dopiero po kilkukrotnej rozbiórce podmiejskich wiosek.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/15152
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/15169
2024-01-26T21:30:06Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Zamek a miasto. Analiza semantyczna terminu castrum w polskiej łacinie średniowiecznej
Rzepiela, Michał
Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków https://orcid.org/0000-0002-6233-4669
W artykule omówiono dystrybucję semantyczną rzeczownika castrum jako najpopularniejszego terminu używanego w polskiej łacinie średniowiecznej na oznaczenie zamków i zespołów zamkowo-miejskich. Jako podstawa materiałowa dla zaprezentowanych badań posłużyły dwa korpusy polskiej łaciny średniowiecznej, korpus języka ogólnego eFontes oraz korpus dzieł Jana Długosza, opracowane w Pracowni Łaciny Średniowiecznej Instytutu Języka Polskiego PAN. W pierwszej części artykułu, po uwagach wstępnych poświęconych specyfice korpusów języków dawnych, zostają przytoczone dane porównawcze dotyczące frekwencji w źródłach rzeczownika castrum i pozostałych rzeczowników – terminów kastelologicznych, jak również podniesiona zostaje kwestia precyzji semantycznej terminologii kastelologicznej. W dalszej części artykułu omówiono relacje zachodzące między zamkiem a miastem, gdy funkcjonują one w ramach jednego kompleksu architektonicznego. Dla badania tych relacji szczególnie istotne znaczenie ma obserwacja kolokacji współtworzonych przez rzeczownik castrum. Na podstawie listy dziesięciu najpopularniejszych wyrazów – „partnerów” kolokacyjnych castrum, wyodrębnionych z korpusów, podejmuje się próbę opisania najważniejszych funkcji zamku w przestrzeni miejskiej. Wskazuje się tutaj kolejno na: funkcję sądowniczą zamku, jego funkcję przy określaniu obiektów w topografii miejskiej, jego rolę jako pracodawcy dla mieszkańców miasta.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/15169
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/15183
2024-01-26T21:30:06Z
SPP:RP
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Kontrowersyjne początki wielkiego bezkrólewia. W odpowiedzi Andrzejowi Marcowi
Wróbel, Dariusz
Instytut Historii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0002-8941-2938
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/15183
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/15299
2024-01-26T21:30:06Z
SPP:RP
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
W odpowiedzi na odpowiedź Dariusza Wróbla
Marzec, Andrzej
Instytut Historii, Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0002-1088-6402
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/15299
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/15509
2024-01-26T21:30:06Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
„Królestwo jednego języka i jednego prawa jest słabe” – wieloetniczność wczesnośredniowiecznych Węgier
Grzesik, Ryszard
Instytut Slawistyki PAN https://orcid.org/0000-0001-7887-6895
Przynależność etniczna nie stanowiła przed XVIII wiekiem kryterium decydującego o przynależności państwowej. Miano jednak świadomość różnorodności etnicznej istniejącej w ramach jednego kraju, a nawet, że może ona go wzbogacić. Wydaje się, że w panoramie wczesnośredniowiecznych państw Europy Środkowej Węgry od samego początku wyróżniały się swoją mozaiką etniczną. Były to zaszłości okresu przynależności plemion węgierskich do świata Wielkiego Stepu, gdzie powstające związki polityczne spajane były przez charyzmatycznego wodza lub dynastię mającą sakralną legitymację, lecz po ustaniu tych czynników związki te zanikały. Mogły po nich pozostać ślady w zbiorowej pamięci, jak w przypadku Attyli, lecz poszczególne plemiona rozchodziły się i znajdowały swe miejsce w nowych związkach, zazwyczaj wieloplemiennych.
Taki charakter miał plemienny związek węgierski, do którego obok ugrofińskich Madziarów należeli Kabarowie, czyli odłam Chazarów, który zbuntował się przeciwko swoim współplemieńcom, oraz Szeklerzy, którzy jako domniemani nosiciele tradycji o Attyli mogli być potomkami Hunów, krewnymi Onogurów – Protobułgarów. Obie te grupy szybko się zmadziaryzowały, a na nowym miejscu osiedlane były przy granicach państwa, tworząc jego pierwszą linię obronną. Taką rolę odgrywali też późniejsi przybysze na ziemie Kotliny Karpackiej: Pieczyngowie, Kumani oraz nieomówieni w artykule Sasi, muzułmanie i Rusini. Byli oni pierwszym źródłem, które zasilało węgierską mozaikę etniczną. Drugie źródło stanowili słowiańscy czy słowiańsko-awarscy tubylcy zamieszkujący te ziemie w chwili przybycia Węgrów. Pojawienie się Węgrów nie oznaczało eksterminacji tej ludności – stała się ona częścią kształtującego się społeczeństwa węgierskiego, zajmując jednak jako ludność chłopska dolne szczeble drabiny społecznej. Wydaje się również, że dotychczasowe elity podjęły współpracę z najeźdźcami, a ich potomkowie stali się częścią elity węgierskiej, jak np. ród Hont-Pázmány albo Miskolcowie. Kontakt z przybyszami i tubylcami zasilił węgierską tradycję historyczną nowymi elementami, np. pamięcią o pasterzach rzymskich, w których Gyula Kristó widział frankijskich (salzburskich) (dusz)pasterzy działających na terenie księstwa panońskiego.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/15509
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/15607
2024-01-26T21:30:06Z
SPP:ART
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Nieznany list arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzanty z Kosowic herbu Szeliga z 24 września 1387 roku
Hankus, Michał
Instytut Historii, Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0003-2794-3992
Arcybiskup gnieźnieński Bodzanta z Kosowic herbu Szeliga to jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci końca XIV wieku w Polsce. Karierę rozpoczął na stanowisku wielkorządcy krakowsko-sandomierskiego za czasów Kazimierza Wielkiego. Piastował ten urząd przeszło 20 lat, równocześnie rozwijając karierę duchowną – z powodzeniem pełnił funkcję kanonika krakowskiego, scholastyka wiślickiego czy w końcu prepozyta kolegiaty św. Floriana na Kleparzu. W 1382 roku z woli króla Ludwika Węgierskiego został mianowany na arcybiskupstwo gnieźnieńskie, gdzie pozostał aż do śmierci w 1388 roku. Kontrowersje związane z Bodzantą wynikają z faktu jego labilnej polityki w okresie bezkrólewia po śmierci Ludwika Węgierskiego. Dodatkowo Jan z Czarnkowa w swojej kronice pozostawił niechlubną opinię na temat arcybiskupa, przedstawiając go jako nieudacznika i niszczyciela polskiego Kościoła.
Celem artykułu jest naświetlenie konfliktu między Bodzantą z Kosowic a księciem Władysławem Opolczykiem, rozgrywającego się w 1387 roku. Analiza opiera się na nieznanym dotąd liście arcybiskupa do duchownych w parafiach w ziemi wieluńskiej, odnalezionym w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej. Spór wynikał z pobierania przez urzędników księcia spornych świadczeń ze wsi należących do duchownych w ziemi wieluńskiej. Arcybiskup stanął w obronie tamtejszego kleru, obkładając Wieluń interdyktem, a władcy grożąc ekskomuniką.
Praca uzupełnia dotychczasowe luki w relacjach między najważniejszymi osobami w Królestwie Polskim końca XIV wieku. Poza tym weryfikuje stan badań na temat historii takich miejscowości, jak Krzywarzeka. Ukazuje również postawę i determinację arcybiskupa w ukróceniu procederu księcia, co staje w sprzeczności z opinią o słabości Bodzanty przez cały okres pontyfikatu.
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/15607
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##
oai:ojs.www.journals.us.edu.pl:article/15884
2024-01-26T21:30:06Z
SPP:RP
nmb a2200000Iu 4500
"231229 2023 eng "
2353-9720
2080-492X
dc
Agnieszka Teterycz-Puzio, Gryfina. Niedoceniana księżna [halicka?] (1244/49–1303/09) [?], Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, Słupsk 2023, ss. 186
Żmudzki, Paweł
Zakład NPH, Źródłoznawstwa i Metodologii, Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0002-1012-6104
Agnieszka Teterycz-Puzio, Gryfina. Niedoceniana księżna [halicka?] (1244/49–1303/09) [?], Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, Słupsk 2023, ss. 186
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press
2024-01-26 14:12:55
application/pdf
https://journals.us.edu.pl/index.php/SPP/article/view/15884
Średniowiecze Polskie i Powszechne; Tom 15 (2023)
pol
##submission.copyrightStatement##