(Nie)widowiskowe ciała (nie) idą na wojnę. Uniformy i dyscyplina



Abstrakt

(For abstract in English scroll down)

Celem tego artykułu jest przedstawienie uniformów/kostiumów jako masek, które władza dyscyplinująca nakłada na podmioty. Przez kostium rozumiem zarówno materialny obiekt, jak i abstrakcyjny zbiór zasad, zgodnie z którymi formowane lub tresowane są ciała. Tak definiowana maska jest medium, które z jednej strony zakrywa indywidualne cechy tego, kto ją nosi, z drugiej – w pewien sposób reżyseruje podmiot. Do opisu tego mechanizmu wybieram dwie – pozornie zupełnie różne – przestrzenie: balet klasyczny i wojsko, w których – jak się okazuje – władza dyscyplinująca działa na podobnych, a może nawet tożsamych, zasadach. W pierwszej części artykułu rozwijam koncepcję maski-kostiumu, skupiając się na jej teatralnym charakterze. W drugiej części opisuję  zaś dwa teksty kultury: spektakl Cezarego Tomaszewskiego Cezary idzie na wojnę (2017) oraz film Artura Żmijewskiego KRWP (2000), które wydają mi się doskonałą egzemplifikacją wyjściowych diagnoz.    

Summary:

(Un)spectacular bodies (do not) go to war. Uniforms and discipline

The aim of this article is to present uniforms (or costumes) as masks that are used by the disciplinary authority to control and change bodies. By the word “costume” I understand both the material object and the abstract repertoire of rules, according to which bodies are formed or trained. The mask, which is defined in this way, is a medium that on the one hand, covers the individual characteristics of whoever wears it, on the othe it directs, in a way,  his or hers actions. To describe this mechanism, I choose two seemingly different spaces: classic ballet and military, in which, as I’m going to prove, disciplinary power operates on similar, or even identical, principles. In the first part of the article, I develop the concept of mask-costume, focusing on its theatrical character. In the second part, I describe two texts of culture: Cezary Tomaszewski’s play Cezary goes to war (2017) and Artur Żmijewski's short film KRWP (2000), which seem to be a perfect exemplification of  my initial diagnoses.


Słowa kluczowe

maska; ciało; władza; balet

Film: KRWP, reż. Artur Żmijewski, Polska, 2000.

Spektakl: Cezary idzie na wojnę, reż. Cezary Tomaszewski, Komuna // Warszawa, 2017.

Spektakl: Waiting, reż. Mikołaj Mikołajczyk, 2006.

Agamben Giorgio, Homo Sacer. Suwerenna władza i nagie życie, przeł. Mateusz Salwa, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008.

Byczkowska Dominika, Ciało w tańcu. Analiza socjologiczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012.

Dudzik Wojciech „Maska”, w: Encyklopedia Polskiego Teatru (online).

Duniec Krystyna, Męskie fantazje i wojna, „Dwutygodnik”, 2017, nr 07/2017.

Foucault Michel, Nadzorować i karać: narodziny więzienia, przeł. Tadeusz Komendant, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2009.

Goffman Erving, Człowiek w teatrze życia codziennego, przeł. Helena Datner-Śpiewak i Paweł Śpiewak, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2008.

Hasiuk Magdalena, Ciało i maska w teatrze, „Kultura Współczesna”, 2004, nr 3/2004.

Kerényi Karl, Człowiek i maska, przeł. Anna Kryczyńska-Pharm, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, 2002, nr 3/4.

Kocur Mieczysław, Teatr antycznej Grecji, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001

Kowalczyk Izabela, Niebezpieczne związki sztuki z ciałem, Galeria Miejska Arsenał, Poznań 2002

Media, Ciało, Pamięć. O współczesnych tożsamościach kulturowych, red. Andrzej Gwóźdź i Agnieszka Nieracka-Ćwikiel, Warszawa 2006.

Moore Lucy, Niżyński. Bóg tańca, przeł. Hanna Pawlikowska, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2014.

Pavis Patrice, Słownik terminów teatralnych, przeł. Sławomir Świontek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław -Warszawa - Kraków 1998.

Słownik socjologii jakościowej, red. Krzysztof T. Konecki, Piotr Chomczyński, Difin SA, Warszawa 2012.

Świadomość ruchu. Teksty o tańcu współczesnym, red. Jadwiga Majewska, Korporacja Ha!art, Kraków 2013.

Terytorium i peryferia cielesności. Ciało w dyskursie filozoficznym, red. Andrzej Kiepas i Elżbieta Struzik, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2010.

Ucieleśnienia. Ciało w zwierciadle współczesnej humanistyki, red. Anna Wieczorkiewicz i Joanna Bator, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2007.

Pobierz

Opublikowane : 2018-11-30


MullerA. (2018). (Nie)widowiskowe ciała (nie) idą na wojnę. Uniformy i dyscyplina. Er(r)go. Teoria - Literatura - Kultura, 2(37). Pobrano z https://www.journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/6408

Alicja Muller  alicjamuller@gmail.com
Wydział Polonistyki. Uniwersytet Jagielloński w Krakowie  Polska



Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).