Fotografia – obraz – tekst. Wizualno-językowe formy obrazowania katastrofy czarnobylskiej
(Artykuł w języku polskim)
Abstrakt
Artykuł dotyczy wizualno-narracyjnych sposobów reprezentacji katastrofy czarnobylskiej. Analizie poddano dwa teksty kultury: album fotograficzny Czarnobyl. Spowiedź reportera Igora Kostina oraz komiks Czarnobyl. Strefa Natashy Bustos i Francesco Sancheza. Łączy je nie tylko tematyka, ale również połączenie kodu wizualnego i językowego. Jak wynika z przeprowadzonej analizy, dla artykulacji tego doświadczenia jednokodowy przekaz okazuje się niewystarczający. Intermedialność stanowi sposób na oddanie traumatycznego doświadczenia postkatastroficznego.
Słowa kluczowe
Czarnobyl; fotografia; komiks; reportaż; reprezentacja
Bibliografia
Aleksijewicz, Swietłana. Czarnobylska modlitwa. Kroniki przyszłości, przeł. Jerzy Czech. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2012.
Barcz, Anna. “Przedmioty ekozagłady. Spekulatywna teoria hiperobiektów Timothy’ego Mortona i jej (możliwe) ślady w literaturze”. Teksty Drugie, nr 2, 2018, 75–87.
Barthes, Roland. Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. Jacek Trznadel. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1996.
Brown, Kate. Czarnobyl. Instrukcje przetrwania, przeł. Tomasz Gałązka. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2019.
Brylska, Aleksandra. “Fotosynteza pamięci. Roślinna pamięć o katastrofie”. Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej, nr 22, 2018, 356–373.
Brylska, Aleksandra. Katastrofa, której (nie) zobaczysz. O wizualności nuklearnego kresu. W: Po Czarnobylu. Miejsce katastrofy w dyskursie współczesnej humanistyki, red. Iwona Boruszkowska, Katarzyna Glinianowicz, Aleksandra Grzemska, Paweł Krupa, 138–145. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017.
Bustos, Natalia, Francisco Sanchez. 2015. Czarnobyl. Strefa, przeł. Krzysztof Konopacki. Poznań: Centrala – Mądre Komiksy, 2015.
Cataluccio, Francesco. Czarnobyl, przeł. Paweł Bravo. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2013.
Czapiga, Małgorzata. Po-widoki pustki. O sposobach konceptualizownia pustki w kulturze współczesnej. Kraków: TAiWPN Universitas, 2017.
Czarnobyl. 2019. reż. John Reck, prod. Craig Mazin, scen. C. Mazin, Carolyn Strauss, Jane Featherstone, dyst. HBO, Wielka Brytania–Stany Zjednoczone.
Czarnobyl. Reaktor strachu. 2012. reż. Bradley Parker, scen. Oren Peli, Carey Van Dyke, Shane Van Dyke, dyst. Warner Bross, Forum Film, Stany Zjednoczone.
Janik, Gaweł. “Postkatastroficzne obrazy. Czarnobyl – Strefa jako komiks nuklearny”. W: Po Czarnobylu. Miejsce katastrofy w dyskursie współczesnej humanistyki, red. Iwona Boruszkowska, Katarzyna Glinianowicz, Aleksandra Grzemska, Paweł Krupa. 152–158. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017.
Hilbk, Merle. Czarnobyl Baby. Reportaże z pogranicza Ukrainy i Białorusi, przeł. Barbara Tarnas. Warszawa: Carta Blanca, 2011.
Higginbotham, Adam. O północy w Czarnobylu, przeł. Robert Filipowski. Kraków: Wydawnictwo SQN, 2019.
Hirsch, Marianne. “Żałoba i postpamięć”, przeł. Katarzyna Bojarska. W: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, red. Ewa Domańska, 247–280. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.
Hoffman, Marta. “W stronę Czarnobyla. Postpamięć siłą napędową dla medykalizacji czy odwrotnie?”. Politeja, nr 47, 2017, 187–199.
Hundorowa, Tamara. “Czarnobyl, nuklearna apokalipsa i postmodernizm”, przeł. Iwona Boruszkowska. Teksty Drugie, nr 6, 2014, 249–263.
Kostin, Igor. Czarnobyl. Spowiedź reportera, przeł. Wiktoria Melech. Poznań: Albatros, 2019.
Lichtblau, Krzysztof. “Komiks”. W: Interpretatywny słownik terminów kulturowych, red. Jerzy Madejski, Sławomir Iwasiów. 82–90. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, 2014.
Lichtblau, Krzysztof. “Komiks wobec katastrofy. “Czarnobyl – Strefa” Francisca Sancheza i Natachy Bustos”. W: Po Czarnobylu. Miejsce katastrofy w dyskursie współczesnej humanistyki, red. Iwona Boruszkowska, Katarzyna Glinianowicz, Aleksandra Grzemska, Paweł Krupa, 146–151. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017.
Marder, Michel, Anaïs Tondeur. Chernobyl Herbarium. Fragments of an Exploded Consciousness. London: Open Humanity Press, 2016.
Moore, Kate. The Radium Girls. Mroczna historia promiennych kobiet Ameryki, przeł. Dorota Konowrocka-Sawa. Warszawa: Poradnia K, 2019.
Mycio, Mary. Piołunowy las. Historia Czarnobyla, przeł. Romuald Kirwiel. Poznań: The RK Publisher, 2006.
Pastuszko, Monika. “Napromieniowane zdjęcia Igora Kostina”. Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej, nr 3, 2013.
Plokhy, Serhij. Czarnobyl. Historia nuklearnej katastrofy, przeł. Marek Fedyszak. Kraków: Znak Horyzont, 2019.
Read, Piersa Paul. Czarnobyl. Zapis faktów, przeł. Jerzy Kubowski. Warszawa: Świat Książki, 1996.
Schuppli, Susan. “The Most Dangerous Film in the World”. W: Tickle Your Catastrophe! Imaginig Catastrophe in Art, Architecture and Philosophy. Studies in Performing Arts and Media, red. Federik Le Roy, Nele Wynants, Dominiek Hoens, Robrecht Vanderbeeken, 127–141. Ghent: Academia Press, 2011.
Shcherbak, Jurij. Chernobyl. A Documental Story, przeł. Ian Press. Edmonton: Canadian Institute of Ukrainian Studies, 1989.
Sekuła, Paweł. Likwidatorzy Czarnobyla. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2019.
Siwiński, Waldemar. Czernobyl. Od katastrofy do procesu. Warszawa: Iskry, 1989.
Sontag, Susan. O fotografii¸ przeł. Sławomir Magala. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1986.
Spiegelman, Art. Maus. Opowieść ocalałego, przeł. Piotr Bikont, tom I: Mój ojciec krwawi historią, tom II: I tu zaczęły się moje kłopoty. Kraków: Wydawnictwo Post, 2001.
S.T.A.L.K.E.R: Cień Czarnobyla (Ukraina 2007), S.T.A.L.K.E.R.: Czyste niebo (Ukraina 2008), S.T.A.L.K.E.R: Zew Prypeci (Ukraina 2009), prod. GSC Game World [gra komputerowa].
Żółkoś, Monika. “Czarnobylski ‘kres natury’. Reportaże Swietłany Aleksijewicz w świetle humanistyki nieantropocentrycznej”. W: Poetyki ekocydu. Historia, natura, konflikt, red. Aleksandra Ubertowska, Dobrosława Korczyńska-Partyka, Ewa Kuliś. 135–154. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2019.
Uniwersytet Zielonogórski Polska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
