Przejawy grzeczności językowej w medialnych rozmowach ze sportowcami
Abstrakt
Przedmiotem opracowania są językowe zachowania grzecznościowe występujące w trzech odmianach medialnych rozmów ze sportowcami: dialogach w postaci klasycznej (wywiadach radiowych), rozmowach typowych dla dziennikarstwa sportowego (mikrowywiadach pomeczowych) i najnowszych formach komunikacji z zawodnikami (wywiadach internetowych). Badania, w których wykorzystano metodologię pragmalingwistyczną i ujęcie językowokomunikacyjne, potwierdzają, że uczestnicy tego typu interakcji dążą do kooperacji i realizują polskie strategie grzecznościowe. Rezultatem analiz jest wyodrębnienie trzech grup przejawów grzeczności językowej w medialnych rozmowach ze sportowcami: zwrotów związanych z grzecznością elementarną, zwrotów związanych z grzecznością elitarną oraz grzecznościowej obudowy wypowiedzi.
Słowa kluczowe
grzeczność językowa; grzeczność elementarna; grzeczność elitarna; rozmowa medialna; dziennikarstwo sportowe
Bibliografia
Źródła
„Kadziu Project” i mikrowywiady pomeczowe [online: https://www.polsatsport.pl/wideo-kategoria/siatkowka/; data dostępu: 20.10.2020].
„Kierunek Tokio”, Weszło FM [online: https://kierunektokio.pl/category/audycje/; data dostępu: 20.10.2020].
„Prawda Siatki” [online: https://www.youtube.com/c/PrawdaSiatki/videos; data dostępu: 20.10.2020].
„Przy niedzieli o sporcie”, TOK FM [online: https://audycje.tokfm.pl/audycja/28,Przy-Niedzieli-o-Sporcie; data dostępu: 20.10.2020].
„Sam na sam”, kanał internetowy portalu Sport.pl [online: https://www.youtube.com/c/sportpl/featured; data dostępu: 20.10.2020].
„Warto rozbawiać”, kanał internetowy Radia Zet [online: https://www.youtube.com/c/radiozet/videos; data dostępu: 20.10.2020].
Słowniki
Marcjanik M., 2017: Słownik językowego savoir-vivre’u. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa.
Pisarek W., red., 2006: Słownik terminologii medialnej. Universitas. Kraków.
Literatura
Anusiewicz J., Marcjanik M., red., 1992: Język a kultura. T. 6: Polska etykieta językowa. Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”. Wrocław.
Grodziński E., 1980: Wypowiedzi performatywne. Z aktualnych zagadnień filozofii języka. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław.
Grzegorzewski K., 2012: Retoryczne strategie w autoprezentacji wizerunku politycznego na przykładzie wypowiedzi Zbigniewa Ziobry w przekazie telewizyjnym z lat 2008–2009. „Forum Artis Rhetoricae” 2, s. 31–44.
Kacperska B., 2018: Od wywiadu do rozmowy potocznej – o gatunkowych modyfikacjach medialnych rozmów ze sportowcami. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” LII, s. 65–80.
Kacperska B., 2020: Partnerstwo jako podstawa (współ)prowadzenia wideobloga sportowego (na przykładzie kanału internetowego „Prawda Siatki” ). W: Kalisz A., Tyc E., red.: Partnerstwo w komunikacji. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice, s. 106–122.
Kacperska B., 2021: Współczesne oblicza medialnych rozmów o sporcie. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź.
Kita M., 1998: Wywiad prasowy. Język — gatunek — interakcja. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice.
Kita M., 2005: Językowe rytuały grzecznościowe. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych. Katowice.
Kita M., 2012: Medialna moda na dialog. W: Kita M., Loewe I., red.: Język w mediach. Antologia. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice, s. 222–237.
Kita M., 2016: „Grzeczność wszystkim należy, lecz każdemu inna”. O wielości odmian grzeczności językowej. „Postscriptum Polonistyczne” 1 (17), s. 193–212.
Kudra B., 2008: O języku w mediach – uwagi ogólne. W: Bogołębska B., Kudra A., red.: Wypowiedź dziennikarska. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź, s. 55–61.
Loewe I., 2013: Dyskurs telewizyjny. W: Malinowska E., Nocoń J., Żydek-Bednarczuk U., red.: Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej. Universitas. Kraków, s. 289–311.
Marcjanik M., 2006: ABC grzeczności językowej. W: Bańko M., red.: Polszczyzna na co dzień. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa, s. 231–310.
Marcjanik M., 2007: Grzeczność w komunikacji językowej. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
Ożóg K., 1990: Zwroty grzecznościowe współczesnej polszczyzny mówionej (na materiale języka mówionego mieszkańców Krakowa). Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa–Kraków.
Ptaszek G., 2007: Talk show. Szczerość na ekranie? Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne. Warszawa.
Sitkowska K., 2013: Słowo w komunikacji telewizyjnej. Strategie nadawczo-odbiorcze. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź.
Skudrzyk A., 2007: Normy grzecznościowych zachowań językowych (etykieta językowa, savoir-vivre, bon ton, dobre wychowanie, grzeczność językowa). W: Achtelik A., Tambor J., red.: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego. Wydawnictwo Gnome. Katowice, s. 105–122.
Sobczak B., 2006: Wywiad telewizyjny na żywo. Charakterystyka gatunku. Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”. Poznań.
Stachyra G., 2008: Gatunki audycji w radiu sformatowanym. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Lublin.
Ślawska M., 2011: Formy dialogowe w gatunkach prasowych. Katowice [online: https://www.sbc.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/93092?id=93092; data dostępu: 30.10.2020].
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
