Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa

Wstęp

Paweł Ćwikła — 2022-12-29

Socjolog, socjologia, komentarz (na tle twórczości francuskiego socjologa Raymonda Arona)

Marcin Gacek — 2022-12-29

Inspiracją do przedstawionej w tym artykule refleksji nad komentarzem socjologicznym jest dorobek naukowy i komentatorski francuskiego socjologa Raymonda Arona. Łączy on rzetelność i wrażliwość opisu, związanego bezpośrednio z jego badaniami socjologicznymi, ze stylem erudyty i fenomenalnym wyczuciem pulsu społecznego charakteryzującym wybitego obserwatora zaangażowanego naukowo zajmującego się komentowaniem współczesności. Podstawowym bowiem pytaniem stawianym w tym artykule jest: czy pisząc komentarze można uprawiać socjologię? Odpowiedź twierdząca na to pytanie, które jest jednocześnie jego tezą i opiera się na przekonaniu, że nie da się uprawiać socjologii nie komentując historii czy współczesności. W tej perspektywie socjologia to ściśle naukowy komentarz interpretujący dynamikę zmian otaczającego nas świata.

Współczesna powieść historyczna - stąd do starożytności

Mikołaj Woźniak — 2022-12-29

Celem pracy jest próba scharakteryzowania współczesnej powieści historycznej. Przetestowane zostają założenia Pawła Ćwikły dotyczące esencjonalnych cech fabularnej literatury historycznej. W ramach studium przypadku analizie poddaję twórczość Ewy Kassali, międzynarodowej pisarki polskiego pochodzenia. By zdobyć informacje, korzystam z metody narracyjnej Nathalie Heinich. Główne motywy w twórczości Kassali zidentyfikowane w ten sposób zbiegają się z przyjętymi założeniami: nacisk kładziony jest na ponadczasowe zdarzenia fabularne, przy dbałości o realizm historyczny. Elementem dodatkowym jest, na wzór Henryka Sienkiewicza, pisanie „ku pokrzepieniu serc” i podnoszenie morale czytelnika.

Pracowite dno sadzawki. Socjologia moralności a literatura piękna

Krzysztof Sztalt — 2022-12-29

Artykuł w zamierzeniu autora ma uwidaczniać poznawcze walory literatury w zakresie moralności i aksjologii. Tekst zaczyna się od wymienienia funkcji literatury, podkreślając funkcję poznawczą. Wskazuje na różnice poznania literackiego i naukowego. Następnie autor przedstawia możliwość skupienia się, podczas poznania literackiego, na kwestiach moralnych i aksjologicznych, posiłkuje się przy tym konkretnymi przykładami literackimi. Stoi na stanowisku, że przed-socjologiczne poznanie literackie może być nie mniej cenne i doniosłe od poznania socjologicznego. Oba, jego zdaniem, niejako się uzupełniają.

Jednostki — postawy — struktura społeczna (na przykładzie wybranych bohaterów dystopijnych powieści Margaret Atwood)

Maria Banaś — 2022-12-29

Niniejsze studium to socjologiczna analiza dystopii literackich kanadyjskiej powieściopisarki Margaret Atwood: trylogii MaddAddam, Opowieści podręcznej a także jej kontynuacji, opublikowanych w 2020 roku Testamentów. Za kluczowe przyjmuje się tu te zagadnienia i konteksty, które w sposób wyraźny i jednoznaczny budują obraz świata społecznego zarysowanego w powieściach kanadyjskiej pisarki, odczytywane będą przez pryzmat socjologii literatury. Zaś podstawowym pytanie brzmi – jak przedstawia się struktura świata społecznego w omawianych powieściach? Odpowiedzi na nie autorka będzie poszukiwała odwołując się, między innymi do koncepcji Roberta K. Mertona odnoszącej się do typów indywidualnego przystosowania się jednostek do zmieniających się warunków struktury społecznej.

Saga „Zmierzch”, Internet i zmiana kulturowa. Uwagi z zakresu socjologii recepcji literackiej

Monika Gnieciak — 2022-12-29

W proponowanym artykule analizie poddany zostaje wpływ publikacji cyklu Zmierzch na funkcjonowanie współczesnego życia literackiego. Wywołująca kontrowersje ogromna popularność sagi, zarówno wśród jej fanów, jak i antyfanów, w połączeniu z następującym ówcześnie rozwojem portali społecznościowych, zaowocowała zmianą kulturową, w wyniku której mechanizmy komunikacji literackiej uległy trwałej transformacji. Równoczesnym efektem masowej poczytności książek Stephenie Meyer była zmiana statusu literatury kierowanej do młodych czytelniczek, która z oferty marginalnej stała się jednym z najbardziej obecnie rozwijanych segmentów rynku wydawniczego.

Kultura i sztuka ulicy w Maghrebie na przykładzie Algierii i Tunezji. Zarys problemu

Anna Barska — 2022-12-29

Artykuł przedstawia różnorodne strategie manifestowania chęci do mówienia, przełamywania tabu i próby nadawania sensu swojej obecności w mieście jako aktora społecznego. Prezentowane miejsca, czas, tematyka i twórca/y stanowią formę przekazu i komunikacji. Omawiane przykłady Algieru, Oranu, Tunisu czy Dżerby pozwalają zrozumieć złożoność życia społeczno-kulturowego i politycznego w Maghrebie.

Wiara, wierzenia i praktyki religijne młodzieży słowackiej w procesie przemian

Ondrej Štefaňak — 2022-12-29

Prezentowane studium socjologiczne zajmuje się problematyką przemian religijności młodzieży słowackiej – konkretnie trzech podstawowych wymiarów religijności, a mianowicie wiary, wierzeń i praktyk religijnych – konkretnie w latach 2006 – 2016. Bazuje na refleksji teoretycznej, która dotyczączy głównych paradygmatów lub modeli przemian religijności młodzieży w postnowoczesnym świecie. Odwołuje się głównie na dane empiryczne pochodzące z ostatnich czterech spisów ludności na Słowacji oraz dwukrotne badania socjologiczne nad religijnością młodego pokolenia diecezji spiskiej w północnej Słowacji (rejony Spisz, Liptow i Orawa). Prezentowane dane empiryczne nie wspierają tylko model postępującej sekularyzacji oraz wzmocnienie zjawiska „przynależności bez wiary” wśród znacznej części młodzieży słowackiej, ale częściowo również model stabilizacji lub nawet rewitalizacji religijności wśród pewnej części młodego pokolenia Słowaków.

Indywidualny i wspólnotowy wymiar modlitwy jako praktyki religijnej na przykładzie badań mieszkańców Górnego Śląska

Wojciech Patoń — 2022-12-29

Artykuł podejmuje tematykę modlitwy – kluczowego aktu religijnego wyznawców katolicyzmu – jako praktyki indywidualnej i wspólnotowej. W analizie tego zjawiska przyjęto perspektywę socjologii religii. Zaprezentowano socjologiczne rozumienie modlitwy wraz z wybranymi typologiami ujętymi w szerszym kontekście tendencji panujących we współczesnych rytuałach religijnych. Podstawę analizy empirycznej stanowiły 24 wywiady pogłębione przeprowadzone z katolikami z Górnego Śląska oraz 3 wywiady eksperckie. Badano znaczenie praktyk modlitewnych ze szczególnym uwzględnieniem preferencji co do ich wymiaru indywidualnego lub grupowego. Udowodniono, że dziś ich indywidualizacja zaczyna być dominująca, jednak ich wspólnotowy charakter w opinii badanych Górnoślązaków nadal jest ważny.

Interdyscyplinarne wsparcie wychowanków w procesie usamodzielnienia — implikacje dla lokalnej polityki społecznej

Klaudia Słowik — 2022-12-29

Niniejszy artykuł przedstawia autorskie rekomendacje w zakresie wspierania procesu usamodzielnienia. Zasadniczym celem procesu usamodzielnienia jest przygotowanie wychowanka do samodzielnego życia. Zgodnie z założeniami ustawodawcy, wychowanek powinien być aktywnym podmiotem tego procesu. Artykuł stanowi głos w dyskusji dotyczącej przebiegu procesu usamodzielnienia, w szczególności skupia się na omówieniu zasadniczych problemów wychowanków, a także przedstawia próbę holistycznego ujęcia systemu wsparcia w celu poprawienia efektywności i skuteczności procesu usamodzielnienia.

Recenzja książki Marcina Dębickiego i Radosława Zenderowskiego pt. Dlaczego Cieszyn (nie) jest stolicą Europy Środkowej? Idiosynkratyczne mniemania o charakterze miasta, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2021, ss. 248

Julita Makaro — 2022-12-29

Recenzja wchodzącej w skład serii Transcarpathica pracy zbiorowej pod redakcją dra hab. Łukasza Wróblewskiego, prof. AWSB pt. Polsko-czeska współpraca transgraniczna w świetle wyzwań pandemicznych i postpandemicznych (tom VIII)

Magdalena Sobocińska — 2022-12-29

Literatura, historia i socjologia. Recenzja książki Marcina Gacka Ukąszenie Monomacha. Konflikt pomiędzy Rzeczpospolitą i Moskwą w latach 1648—1667, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 2021, ss. 224

Maria Banaś — 2022-12-29

Sprawozdanie z działalności Instytutu Socjologii za 2021 rok

Rafał Muster — 2022-12-29