Iudaica Russica

Jerozolima jako miasto światowej literatury: Borges i Singer

Aleksey Surin — pon, 24 lip 2023 00:00:00 +0000

Dla literatury rosyjsko-izraelskiej miasto Jerozolima stanowi „medium” wielu rzeczywistości i znaczeń. Niektórzy autorzy postrzegają je jako wieczne miasto zanurzone w biblijnych opowieściach, podczas gdy inni widzą je jako wielowymiarowy wszechświat mityczny i rzeczywisty, historyczny i legendarny. Nekod Singer w swojej powieści Черновики Иерусалима (2013) (Szkice Jerozolimy) stworzył własną Jerozolimę — miasto-uniwersum światowej literatury, miasto „nieskończonej księgi kultury, zawierającej wszystkie teksty”. Może się wydawać, że konstruując model wszechświata przypominający Bibliotekę Babel Jorge’a Luisa Borgesa, Singer uczestniczy w postmodernistycznej grze, której celem jest pokazanie, że „wypowiedź jako taka jest pustym procesem” (Barthes), że teksty kultury zostały już dawno napisane. Pozostaje tylko ironizować nad
niemożnością przebicia się do „znaczonego transcendentalnego” (Derrida) i angażować się w niekończące się
interpretacje jednego tekstu przez drugi. Niniejszy artykuł ma na celu wykazanie nieprawdziwości takiego
osądu. Podając się za postmodernistę, Singer aktywnie polemizuje z tym osądem, a także z Biblioteką Babel
Borgesa, konstruując własną koncepcję Szkiców jako mitopoetyckiego generatora znaczeń i idei, ukazującego możliwość przezwyciężenia kryzysu kultury.

Brzemię kultury: transkulturowa misja Arkana Kariva

Eleonora Shafranskaya — czw, 20 lip 2023 00:00:00 +0000

Artykuł poświęcony jest charakterystyce działań podejmowanych przez bohatera powieści Arkana Kariva Переводчик(Tłumacz) i Однажды в Бишкеке (Pewnego razu w Biszkeku) — Martyna Zilbera. Istotą
jego działalności jest tłumaczenie, zarówno w sensie bezpośrednim, jak i szerokim — transkulturowa misja
bohatera. Analiza artykułu koncentruje się na modelach takiej aktywności: rosyjskim literaturocentryzmie,
kulturowej intencji czynów i dążeń bohatera, jego językowym filologicznym słuchu oraz metempsychozie jako
traumatycznej formie na drodze samoidentyfikacji w wielojęzycznym i wielokulturowym kontekście.

Antyutopie Fiodora Dostojewskiego jako preilustracja do totalitaryzmu

Siarhei Padsasonny — czw, 27 lip 2023 00:00:00 +0000

W artykule analizowane jest występowanie antyutopii w spuściźnie Fiodora Dostojewskiego jako metagatunku literackiego. Autor bada szereg tekstów w powiązaniu z historią totalitaryzmu XX wieku, który objawia się w dziełach pisarza poprzez twórczą intuicję w kwestii uniwersalnych cech ludzkiej ontologii. Mechanizmy zła stanowią bowiem zjawiska ponadczasowe i nie są związane z konkretną przestrzenią. W kontekście kultury europejskiej aluzje antyutopii pisarza odczytywane są przede wszystkim w największych tragediach w dziejach współczesnej ludzkości: Holokaust i Wielki Terror. Ponadto autor przedstawia perspektywy realizacji zła w szerszej perspektywie.

Modelujące ujęcie wątku eliminacji na podstawie Księgi Tanach (Izebel)

Piotr Czerwiński — śro, 26 lip 2023 00:00:00 +0000

Podstawę analizy stanowi tu znany z Pisma Świętego wątek, na podstawie którego Izebel — żona siódmego władcy północnego Królestwa Izraela Achaba — czcicielka Baala i Astarte (Aszejry) najpierw eliminuje proroków Bożych, a następnie poprzez intrygę i fałszywe donosy doprowadza do ukamienowania Nabota, aby Achab mógł po nim odziedziczyć upragnioną winnicę. Wydarzenia te w konsekwencji doprowadzają — zgodnie z przepowiednią proroka Eliasza — do zagłady samej Izebel. Zawarte w tekście źródłowym dane pozwoliły wyróżnić i opisać trzy kolejno następujące i powiązane ze sobą modele: ukierunkowanego wykonania („Zrobię z tobą / z twoim to, co ty ze mną / z moim uczyniłeś”), pozyskania poprzez podmianę
(wątek z zabójstwem Nabota), przepowiedzianego unicestwienia (morderstwo Izebel i wyrzucenie jej przez
okno). Wspólną podstawą jest tu wyrządzanie zła, które prowadzi do nieuniknionej konsekwencji, polegającej
w tym przypadku na całkowitej eliminacji, unicestwieniu tego, kto owo zło wyrządził. Wyróżnianym tu modelom towarzyszą charakterystyka ról uczestników, opis cech semantycznych i schematy predykatywno-składnikowe. Autor wyciąga wnioski na temat możliwości podobnego ujęcia rozwijających się wątków w tekstach tradycyjnych.

Gdybym spotkał Żyda – o czym bym z nim rozmawiał? Możliwości kreatywnego pisania i literatury o Holokauście w języku czeskim

Eva Maria Hrdinová, Ivona Dömischová — pon, 18 gru 2023 00:00:00 +0000

Niniejszy artykuł bada możliwość wykorzystania praktyk kreatywnego pisania do nauczania studentów międzynarodowych o holokauście w literaturze. Konkretni autorzy poddani analizie to Egon Hostovský, Jiří Weil i Josef Škvorecký. Omówiono również konkretne praktyki twórczego pisania widoczne w indywidualnych pracach studentów.

Judaizm i historia świata w zbiorze opowiadań Clive’a Sinclaira "Śmierć w Teksasie"

Petr Anténe — pon, 18 gru 2023 00:00:00 +0000

Tytuł czwartego zbioru opowiadań brytyjskiego pisarza żydowskiego pochodzenia Clive’a Sinclaira, Death & Texas (2014), jest nieco mylący, ponieważ Teksas nie jest lokalną scenerią dla wszystkich opowiadań, ponieważ niektóre z nich rozgrywają się w innych częściach Stanów Zjednoczonych, a nawet w innych krajach. Śmierć jest głównym tematem we wszystkich ośmiu historiach, ponieważ bohaterowie stają w obliczu zagrożenia śmiercią lub radzą sobie ze śmiercią bliskich. Niektóre historie umieszczają temat śmierci w kontekście przemocy w historii, zwłaszcza z perspektywy żydowskich bohaterów, pisarzy lub artystów zajmujących się historią świata i przedstawianiem wydarzeń historycznych w kulturze popularnej. Niniejszy artykuł ma zatem na celu zbadanie przedstawienia judaizmu i odzwierciedlenia historii świata w omawianym zbiorze opowiadań.

W bibliotece tożsamości [M. Grinberg, The Soviet Jewish Bookshelf. Jewish Culture and Identity Between The Lines, Brandeis University Press, Waltham 2023, 284 s]

Maria Łynnik — pią, 13 paź 2023 00:00:00 +0000

Ninjeszy tekst jest recenzją książki Marata Grinberga The Soviet Jewish Bookshelf. Jewish Culture and Identity Between the Lines. Autorka recenzji przedstawia założenia badawcze Grinberga nakierowane na odtwarzanie wiedzy o tożsamości radzieckich Żydów. Grinberg dowodzi, że zjawisko to nie tylko istniało, lecz także prężnie się rozwijało. Kluczem do ujawnienia świadomości kulturowej sowieckich Żydów są dla Grinberga ich domowe biblioteki. Autor The Soviet Jewish Bookshelfs… ukazuje, jak organizowała się tożsamość danej mniejszości poprzez badanie książek przez nią czytanych oraz ścieżek ich recepcji, a także chwytów, jakie stosowali żydowscy pisarze, żeby dotrzeć do swoich żydowskich czytelników. Autorka recenzji analizuje poszczególne taktyki interpretacyjne stosowane przez Grinberga, który konstruuje metodę badawczą w oparciu o taktykę Leo Straussa polegającą na "pisaniu i czytaniu między wierszami". Grinberg na wielu przykładach pokazuje, że w kręgu kulturowym czasów ZSRR konieczne było przemycanie wiedzy o żydowskości pod postacią aluzji, drobnych napomknień, ukrytych kulturowych i historycznych kontekstów. Jak wynika z badań Grinberga, książki żydowskich autorów, pisane właśnie techniką "między wierszami" cieszyły się popularnością wśród sowieckich Żydów. Dowodzi to, że poszukiwania tożsamościowe były dla nich szczególnie istotne, więc nie wyrzekli się oni swojej kulturowej przynależności.

Siergiej Andriejewski: Zniesławienie na liście. Sprawa Cederbaum przeciwko Lutostańskiemu (słowo wstępne "Historia jednego procesu" i przekład Marian Kisiel)

Marian Kisiel — pon, 19 cze 2023 00:00:00 +0000

Tόπος versus אוטופיה: опыты поэтического осмысления места на русском языке в Израиле конца 20-го века

Nekoda Singer — czw, 09 lis 2023 00:00:00 +0000

Статья рассматривает проблему места на примере творчества 8-и русскоязычных поэтов Израиля