Uraz – bliskość – nie-pamięć. Psychoanalityczny dyskurs traumy od Freuda do Ettinger
Abstrakt
Wound – Proximity – Non‑memory. Psychoanalytically Grounded Trauma Discourse from Freud to Ettinger
Trauma is a notion whose perception in the psychoanalytic discourse has undergone dynamic changes, starting from the transfer of this concept to the psychic ground, through the
conceptualisation of its impossibility of being shared, ending with Bracha L. Ettinger’s intervention. The aim of this paper is twofold: to track these changes and to (re)define the potential of thetrauma discourse(s). After the analysis of main assumptions concerning the psychic wound in the thought of the fathers of psychoanalysis, the author proceeds to the branch of trauma studies influenced by the Holocaust, so as to finally introduce Bracha L. Ettinger – a clinical psychoanalyst, theoretician, artist, feminist and member of the Second Generation after the Holocaust – and her matrixial theory. As the author endeavours to demonstrate, this thought provides us with the tools to rethink the shape and possibilities of the trauma discourse.
Key words: trauma, Bracha L. Ettinger, memory, psychoanalysis, matrixial theory, transcryptum
Bibliografia
Braunstein N.: Desire and Jouissance in the Teachings of Lacan. In: The Cambridge Companion to Lacan. Ed. J.‑M. Rabaté. New York 2003, s. 102–115.
Caruth C.: Doświadczenie niczyje: trauma i możliwość historii. (Freud, Mojżesz i monoteizm). Przeł. K. Bojarska. „Teksty Drugie” 2010, nr 6, s. 111–123.
Cixous H.: Śmiech Meduzy. Przeł. A. Nasiłowska, konsultacja M. Bieńczyk. „Teksty Drugie” 1993, nr 4/5/6, s. 147–166.
Ettinger B.L.: Art as the Transport‑station of Trauma. In: Bracha Lichtenberg Ettinger: Artworking 1985–1999. Ghent–Amsterdam 2000, s. 91–115.
Ettinger B.L.: Fragilization and Resistance. “Studies in the Maternal” 2009, Vol. 1, no 2, s. 1–31.
Ettinger B.L.: The Matrixial Borderspace. Ed. B. Massumi. Minneapolis–London 2006.
Ettinger B.L.: Transkryptum: tropienie śladów pamięci z/w/z myślą o Innym. Przeł. A. Chromik, A. Kisiel. [Tłumaczenie tego tekstu zamieszczono w niniejszym numerze „Narracji o Zagładzie”].
Ettinger B.L.: Trans‑Subjective Transferential Borderspace. In: A Shock To Thought: Expression After Deleuze and Guattari. Ed. B. Massumi. London–New York 2002, s. 215–239.
Felman S.: Nauczanie i kryzys albo meandry edukacji. Przeł. M. Lachman. „Literatura na Świecie” 2004, nr 1–2 (390–391), s. 343–399.
Freud S.: Objaśnianie marzeń sennych. Przeł. R. Reszke. Warszawa 1996.
Freud S.: Poza zasadą przyjemności. Przeł. J. Prokopiuk. Warszawa 2005.
Freud S.: Project for a Scientific Psychology. In: S. Freud: The Origins of Psycho‑analysis. Letters to Wilhelm Fliess, Drafts and Notes: 1887–1902. Eds. M. Bonaparte, A. Freud, E. Kris. Transl. by E. Mosbacher, J. Strachey. London 1954, s. 347–445.
Freud S.: Przypominanie, powtarzanie i przepracowanie. Przeł. A. Czownicka. W: K. Pospiszyl: Zygmunt Freud. Człowiek i dzieło. Wrocław–Warszawa–Kraków 1991, s. 266–272.
Freud S.: Żałoba i melancholia. W: S. Freud: Psychologia nieświadomości. Przeł. R. Reszke. Warszawa 2007, s. 147–159.
Hirsch M.: The Generation of Postmemory: Writing and Visual Culture After the Holocaust. New York 2012.
Hirsch M.: Pokolenie postpamięci. Przeł. M. Borowski, M. Sugiera. „Didaskalia. Gazeta teatralna” 2011, nr 105, s. 28–36.
Homer S.: Jacques Lacan. London 2005.
Lacan J.: The Freudian Thing, or the Meaning of the Return to Freud in Psychoanalysis. In: J. Lacan: Écrits. Transl. by B. Fink in collaboration with H. Fink, R. Grigg. New York–London 2006, s. 334–363.
Lacan J.: The Freudian Unconscious and Ours. In: J. Lacan: The Seminar of Jacques Lacan. Book XI: The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis. Ed. J.‑A. Miller. Transl. by A. Sheridan. New York–London 1981, s. 17–28.
Lacan J.: Tuché i automaton. Przeł. K. Kłosiński. W: Teorie literatury XX wieku. Red. A. Burzyńska, M.P. Markowski. Kraków 2006, s. 30–41.
LaCapra D.: Pisanie historii, pisanie traumy. Przeł. A. Rejniak‑Majewska. W: Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia. Red. T. Majewski, A. Zeidler‑Janiszewska. Łódź 2009, s. 499–528.
LaCapra D.: Trauma, nieobecność, utrata. Przeł. K. Bojarska. W: Antologia studiów nad traumą. Red. T. Łysak. Kraków 2015, s. 59–107.
LaCapra D.: Writing History, Writing Trauma. Baltimore–London 2001.
Laplanche J.: Essays on Otherness. Ed. J. Fletcher. London–New York 1999.
Laplanche J.: New Foundations for Psychoanalysis. Transl. by D. Macey. Oxford 1989.
Laplanche J., Pontalis J.‑B.: Słownik psychoanalizy. Przeł. E. Modzelewska, E. Wojciechowska. Warszawa 1996.
Laub D.: Bearing Witness, or the Vicissitudes of Listening. In: S. Felman, D. Laub: Testimony: Crises of Witnessing in Literature, Psychoanalysis, and History. New York–London 1992, s. 57–74.
Laub D.: Zdarzenie bez świadka: prawda, świadectwo oraz ocalenie. Przeł. T. Łysak. „Teksty Drugie” 2007, nr 5, s. 118–130.
Leys R.: Freud i trauma. Przeł. A. Rejniak‑Majewska. W: Antologia studiów nad traumą. Red. T. Łysak. Kraków 2015, s. 109–137.
Pollock G.: Aesthetic Wit(h)nessing in the Era of Trauma. “EurAmerica” 2010, Vol. 40, no 4, s. 829–886.
Pollock G.: After‑affects / After‑images. Trauma and Aesthetic Transformation in the Virtual Feminist Museum. Manchester–New York 2013.
Pollock G.: Mother Trouble: The Maternal‑Feminine in Phallic and Feminist Theory in Relation to Bracha Ettinger’s Elaboration of Matrixial Ethics/Aesthetics. “Studies in the Maternal” 2009, Vol. 1, no 1. Dostępne w Internecie: http://www.mamsie.bbk.ac.uk/back_issues/issue_one/GriseldaPollock.pdf [data dostępu: 29.11.2013].
Santner E.L.: History Beyond the Pleasure Principle: Some Thoughts on the Representation of Trauma. In: Probing the Limits of Representation: Nazism and the Final Solution. Ed. S. Friedländer. Cambridge 1992, s. 143–154.
Weber S.: Return to Freud: Jacques Lacan’s Dislocation of Psychoanalysis. Transl. by M. Levine. Cambridge 1991.
Wydział Filologiczny, Uniwersytet Śląski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
