Śmierć i rola trupów w „martwych przestrzeniach”


Abstrakt

Death and the Role of Corpses in “Dead Spaces”

The article focuses on the presentation of basic features of the camp world in the memoirs of former prisoners as a space of tangled categories defined as dead and alive. The world of values described by the witnesses illustrates a significant change in the generational awareness: the birth of a new dimension of the narrative. The text stresses the role, meaning and change in distinctive features of the genres related to memoir literature. The traditional typology, based on the universal rules of distinguishing the genres from one another, gives way to a more open formula, striving for “communicational orientating.” In the article, the “consciousness” of the prisoner’s body and its basic strategies are presented. The author provides an overview of gulag stories, revealing the perspective of the body, whose “adventures” in Auschwitz form the central narrative axis of these statements. The camp body transforming into the dead body, returning intermittently to the order of the living, overlays the whole camp space, to finally become its most capacious symbol. In the prisoners’ memoirs, it is a biological organism, a cell within a living organism, and a part of the scenery, both the real one – the horizon, the landscape – and the cultural one, as it builds this place (cemetery). A special role in these narrations is assigned to the corpses, which are proofs of the experienced loneliness, fragments of the camp landscape, reminders of the physical fragility, subjects of jokes, vaudevilles and songs, but also documentaries filmed during the functioning of Auschwitz concentration camp.

Key words: memoirs, genre, testimony, corporeality, bones, ashes, trauma, landscape, humour


Agamben G.: Remnants of Auschwitz. The Witness and the Archive. New York 2002.

Alphen E. van: Afekt, trauma i rozumienie: sztuka ponad granicami wyobraźni. Ernst van Alphen w rozmowie z Romą Sendyką i Katarzyną Bojarską. „Teksty Drugie” 2012, nr 4, s. 207–219.

Amiel I.: Osmaleni. Izabelin 1999.

Apostoł‑Staniszewska J.: Nim zbudził się dzień. Warszawa 1979.

Balcerzan E.: W stronę genologii multimedialnej. W: Genologia dzisiaj. Red. W. Bolecki, I. Opacki. Warszawa 2000, s. 86–101.

Bataille G.: Historia erotyzmu. Przeł. I. Kania. Kraków 1992.

Birenbaum H.: Nadzieja umiera ostatnia. Wyprawa w przeszłość. Oświęcim 2001.

Borowski T.: Wspomnienia. Wiersze. Opowiadania. Warszawa 1977.

Brach‑Czaina J.: Szczeliny istnienia. Kraków 1999.

Clausewitz C. von: O wojnie. Podręcznik stratega. Przeł. A. Cichowicz, I. Koc. Gliwice 2013. Cyra A.: Podobóz KL Auschwitz Harmęże. Oświęcim 2007.

Delbo Ch.: Żaden z nas nie powróci. Przeł. K. Malczewska‑Giovanetti. Oświęcim 2002.

Different Voices: Women and the Holocaust. Eds. C. Rittner, J.K. Roth. Saint Paul, Minnesota 1991.

Douglas M.: Czystość i zmaza. Przeł. M. Bucholc. Warszawa 2007.

Frankl V.E.: Człowiek w poszukiwaniu sensu. Przeł. A. Wolnicka. Warszawa 2009.

Giza‑Poleszczuk A.: Życie jako opowieść: analiza materiałów autobiograficznych w perspektywie socjologii wiedzy. Wrocław 1991.

Karwowska B.: Ciało. Seksualność. Obozy zagłady. Kraków 2009.

Kaźmierska K.: Biografia i pamięć. Na przykładzie pokoleniowego doświadczenia ocalałych z Zagłady. Kraków 2008.

Kertész I.: Los utracony. Przeł. K. Pisarska. Warszawa 2002.

Kielar W.: Anus mundi. Kraków 1972.

Krupa B.: Wspomnienia obozowe jako specyficzna odmiana pisarstwa historycznego. Kraków 2006.

Kupiec J.: U kresu sił… Obrazy byłej więźniarki KL Auschwitz‑Birkenau Janiny Tollik ze zbiorów Państwowego Muzeum Auschwitz‑Birkenau w Oświęcimiu. Oświęcim 2008.

(K.W.): Oświęcim 1946. „Dziennik Ludowy” z 30 stycznia 1946 r., s. 3.

Langbein H.: Auschwitz przed sądem. Proces we Frankfurcie nad Menem 1963–1965. Dokumentacja. Przeł. V. Grotowicz. Wrocław–Warszawa–Oświęcim 2011.

Leksykon podstawowych pojęć religijnych. Judaizm, chrześcijaństwo, islam. Red. A.T. Khoury. Przeł. J. Marzęcki. Warszawa 1998.

Leociak J.: Doświadczenia graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji. Warszawa 2009.

Leociak J.: Tekst wobec zagłady. O relacjach z getta warszawskiego. Wrocław 1997.

Leszczyńska S.: Raport położnej z Oświęcimia. „Przegląd Lekarski – Oświęcim” 1965, nr 1 (w dwudziestą rocznicę wyzwolenia Obozu Koncentracyjnego Oświęcim‑Brzezinka), s. 104–106.

Maternicki J.: Pamiętnik jako dokument. „Przegląd Humanistyczny” 1983, nr 11/12, s. 231–262.

Okupnik M.: Wobec utraty. O badaniach narracji autobiograficznych. „Pedagogika Kultury” 2009, T. 5, s. 29–41.

Pawełczyńska A.: Lager – walka o życie i o własne człowieczeństwo… „Pro Memoria” czerwiec 2002–styczeń 2003, nr 17–18, s. 5–15.

Piątkowska A.: Wspomnienia oświęcimskie. Kraków 1977.

Pollack M.: Skażone krajobrazy. Przeł. K. Niedenthal. Wołowiec 2014.

Reiter A.: ‘Ich wollte, es wäre ein Roman’. Ruth Kluger’s Feminist Survival Report. “Forum for Modern Language Studies” 2002, Vol. 38, Issue 3, s. 326–340.

Segre L.: Un’infanzia perduta. In: Voci dalla Shoah. Testimonianze per non dimenticare. Scandicci (Firenze) 1995, s. 20–25.

Setkiewicz P.: Aussenkommando SS‑Sola Hütte. „Zeszyty Oświęcimskie” 2009, nr 25, s. 183–192.

Setkiewicz P.: Podobóz Bobrek. „Zeszyty Oświęcimskie” 2002, nr 23, s. 29–50.

Setkiewicz P.: Podobóz Kobiór (Aussenkommando Kobier) i pszczyńskie komanda leśne (Forstkommando Pless). „Zeszyty Oświęcimskie” 2010, nr 26, s. 139–155.

Sontag S.: O fotografii. Przeł. S. Magala. Kraków 2009.

Sontag S.: Przeciw interpretacji i inne eseje. Przeł. M. Pasicka, A. Skucińska, D. Żukowski. Kraków 2012.

Sontag S.: Widok cudzego cierpienia. Przeł. S. Magala. Kraków 2010.

Starčević T.: Siew popiołu. W: Czarne słońce. Relacje Jugosłowian z obozów i więzień faszystowskich. Wybór i przeł. B. Nowak. Warszawa 1975, s. 30–33.

Stöcker‑Sobelman J.: Kobiety Holokaustu. Feministyczna perspektywa w badaniach nad Shoah. Kazus KL Auschwitz‑Birkenau. Warszawa 2012.

Strzelecka I.: Kwarantanna wejściowa. W: Auschwitz 1940–1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu. Red. W. Długoborski, F. Piper. T. 2: Więźniowie – życie i praca. Oświęcim 1995, s. 31–35.

Strzelecka I.: Podobozy KL Auschwitz związane z rolnictwem i hodowlą. „Pro Memoria” 1999, nr 11, s. 21–25.

Sunderland J.: Estetyka fotografii krajobrazu. Warszawa 1963.

Szwajca K.: Ocaleni z Holocaustu w oczach psychiatry, czyli o milczeniu i pamięci. W: Pamięć Shoah: kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia. Red. nauk. T. Majewski, A. Zeidler‑Janiszewska. Współpr. red. M. Wójcik. Łódź 2009, s. 579–585.

Thomas L.‑V.: Trup. Od biologii do antropologii. Przeł. K. Kocjan. Łódź 1991.

Ubertowska A.: Niewidzialne świadectwa. Perspektywa feministyczna w badaniach nad literaturą Holokaustu. „Teksty Drugie” 2009, nr 4 (118), s. 214–226.

Wojna jako przedmiot badań historycznych. Red. K. Olejnik. Toruń 2006.

Woman in the Holocaust. Eds. L. Weitzman, D. Ofer. New Haven–London 1998.

Woźniakowska I.: Tam było więcej śmierci niż chleba. „Dziennik Polski” z 4 marca 1947 r., s. 3.

Wspomnienia Rudolfa Hoessa, komendanta obozu oświęcimskiego. Przeł. J. Sehn, E. Kocwa. Warszawa 1956.

Żywulska K.: Przeżyłam Oświęcim. Warszawa 2004.

Pobierz

Opublikowane : 2016-12-29


KłosA. (2016). Śmierć i rola trupów w „martwych przestrzeniach”. Narracje O Zagładzie, (2), 163-201. https://doi.org/10.31261/NoZ.2016.02.12

Agnieszka Kłos  martacuber@interia.pl
Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu 




Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).