Insektosemityzm


Abstrakt

Insecto‑Semitism

This article is an attempt at describing Nazi anti‑Semitic narrations from the animal studies perspective. The author traces the ways of using cultural images of insects in persecutory discourses, which by means of the “animalism” category not only degrade the Jewish identity, but also deprive it of human subjectivity. The article shows the creation of the specific interpretation of Semitic corporeality – presented as budding and expanding, and simultaneously repulsive and estranging – by means of insect metaphors. What seems to be particularly interesting is tracing the movement of anti‑Semitic connotations, which link the Jewish identity with more and more lowly and non‑human living forms – insects, parasites, and bacteria. Their impact on the collective consciousness leads from the metaphor to that which is made extremely literal, whose culminations are ghettoes and death camps. Literary endeavours to oppose the degrading images connecting the Jewish community with the negatively valorised animality provide yet another important thread of the article. The author examines various strategies of discursive resistance, found in Marian Pankowski’s pieces and in Julian Tuwim’s poem. Their common ground is not so much rejecting Nazi similes, presenting the Jews as equal with insects, as appropriating these images and filling them with new content, which turns out to be a more sophisticated form of subversion.

Key words: animal studies, non‑anthropocentric humanities, animals, insects, Jews, anti-Semitism, persecutory strategies, symbolic violence


Agamben G.: The Open. Man and Animal. Stanford 2004.

Bein A.: The Jewish Parasite. Notes on the Semantics of the Jewish Problem with Special Reference to Germany. “Leo Baeck Institute Year Book” 1964, no 9, s. 3–40.

Chałupnik A.: „Niech się pan nie wyteatrza!”. Auschwitz w twórczości Mariana Pankowskiego. Warszawa 2017.

Gilman S.: The Jew’s Body. New York 1991.

Haraway D.: When Species Meet. London 2008.

Jezierski I.: Od obcości do symulakrum. Obraz Żyda w Polsce w XX wieku. Antropologiczne studium przypadku. Kraków 2009.

Keff B.: Antysemityzm. Niezamknięta historia. Warszawa 2013.

Klemperer V.: LTI. Notatnik filologa. Przeł. J. Zychowicz. Wyd. II. Kraków 1989.

Krall H.: Zdążyć przed Panem Bogiem. Kraków 1977.

Krupiński P.: „Dlaczego gęsi krzyczały?”. Zwierzęta i Zagłada w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Warszawa 2016.

Kwaśniewska M.: Od wstrętu do sublimacji. Teatr Krzysztofa Warlikowskiego w świetle teorii Julii Kristevej. Kraków 2009.

Latour B.: Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji. Przeł. A. Czarnacka. Warszawa 2009.

Leociak J.: „Jeśli zdążę, napiszę apologię wszy”. O insektach w tekstach Korczaka. „Res Publica Nowa” 2008, nr 1–2, s. 84–92.

Littell J.: Łaskawe. Przeł. M. Kamińska‑Maurugeon. Kraków 2008.

Lockwood J.A.: The Infested Mind. Why Humans Fear, Loathe, and Love Insects. New York 2013.

Markowski M.P.: Humanistyka, literatura, egzystencja. W: Teoria – literatura – życie. Praktykowanie teorii w humanistyce współczesnej. Red. A. Legeżyńska, R. Nycz. Warszawa 2012, s. 17–42.

Nawarecki A.: Postscriptum II: Requiem na lepie. O „Musze” Juliana Tuwima. W: A. Nawarecki: Parafernalia. O rzeczach i marzeniach. Katowice 2014, s. 229–245.

Pankowski M.: Była Żydówka, nie ma Żydówki. Warszawa 2008.

Pankowski M.: Chrabąszcze. W: Polski dramat emigracyjny 1939–1969. Antologia. Wybór i oprac. D. Ratajczakowa. Poznań 1993, s. 858–892.

Raffles H.: Insectopedia. New York 2011.

Sartre J.‑P.: Rozważania o kwestii żydowskiej. Przeł. J. Lisowski. Łódź 1992.

Sax B.: Animals in the Third Reich. Pets, Scapegoats, and the Holocaust. Foreword K.P. Fischer. New York 2009.

Schweitzer F.M., Perry M.: Antisemitism: Myth and Hate from Antiquity to the Present. New York 2002.

Serres M.: The Parasite. Minneapolis 2007.

Skubała P.: Czy odkrycia nauk biologicznych mogą zmienić nasz stosunek do zwierząt? W: Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze. Red. J. Tymieniecka‑Suchanek. T. 1: Aspekt posthumanistyczny i transhumanistyczny. Katowice 2014, s. 17–30.

Ślady Holokaustu w imaginarium kultury polskiej. Red. J. Kowalska‑

Leder, P. Dobrosielski, I. Kurz, M. Szpakowska. Warszawa 2017.

Theweleit K.: Męskie fantazje. T. 1–2. Przeł. M. Falkowski, M. Herer. Warszawa 2015.

Tokarska‑Bakir J.: Legendy o krwi. Antropologia przesądu. Warszawa 2008.

Tokarska‑Bakir J.: Rzeczy mgliste. Eseje i studia. Sejny 2004.

Tuwim J.: Wiersze zebrane. Warszawa 1971.

Żółkoś M.: Mikro‑formy i makro‑lęki. Owady jako wyzwanie dla animal studies. W: Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch antropocentrycznego paradygmatu? Red. A. Barcz, D. Łagodzka. Warszawa 2015, s. 34–45.

Żółkoś M.: Obrazy Zagłady w twórczości Tadeusza Różewicza w perspektywie animal studies. W: (P)o zaborach, (p)o wojnie, (p)o PRL. Polski dyskurs postzależnościowy dawniej i dziś. Red. H. Gosk, E. Kraskowska. Kraków 2013, s. 191–202.

Pobierz

Opublikowane : 2017-12-29


ŻółkośM. (2017). Insektosemityzm. Narracje O Zagładzie, (3), 51-65. https://doi.org/10.31261/NoZ.2017.03.04

Monika Żółkoś  martacuber@interia.pl
Katedra Teorii Literatury i Krytyki Artystycznej, Uniwersytet Gdański 




Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).