Przekład na peryferiach kanonu literackiego i normy językowej: ukraińska wersja Lubiewa Michała Witkowskiego
Abstrakt
Artykuł skupia się na opublikowanym w roku 2006 tłumaczeniu powieści Michała Witkowskiego Lubiewo na język ukraiński dokonanym przez Andrija Bondara. Przekład ten omawiany jest w kontekście realiów społecznych i kulturowych współczesnej Ukrainy. Wybór tłumacza będący gestem estetycznym skierowanym przeciwko tradycyjnym wzorcom i schematom w rodzimej kulturze znajduje logiczną kontynuację w warstwie językowej przekładu, którą cechuje peryferyjna — jak na standardy tłumaczenia w kulturze docelowej — tendencja do wulgaryzacji języka.
Słowa kluczowe
literatura gejowska; kanon literacki; norma językowa; wulgaryzacja języka w przekładzie
Bibliografia
Ârmak O., 2016: Gomoerotizm u sûrrealìstičnih onejričnih svìtah EmmiAndìêvsʹkoï. „Rìdnij kraj”, nr 1 (34), s. 100—104.
Babiński G., 1997: Pogranicze polsko-ukraińskie: etniczność, zróżnicowanie religijne, tożsamość. Kraków, Nomos.
Bratkowski P., 1996: Nie mamy takiego pisarza. „Gazeta Wyborcza”, nr 56, s. 10.
Burâk S., 2017: Potočna statistika knigovidannâ: perše pìvrìččâ 2017 roku. „Vìsnik Knižkovoï palati”, nr 7, s. 3—10.
Dawidowicz-Chymkowska O., oprac., 2017: Ruch Wydawniczy w Liczbach. T. 63: 2016 Książki. Warszawa, Biblioteka Narodowa.
Dyszak A.S., 2012: O socjolekcie gejów (na podstawie powieści Michała Witkowskiego „Lubiewo”). W: M. Karwatowska, J. Szpyra-Kozłowska, red.: Oblicza płci. Język, kultura, edukacja. Lublin, Wydawnictwo UMCS, s. 29—42.
Even-Zohar I., 1978: Papers in Historical Poetics. Tel Aviv, The Porter Institute for Poetics and Semiotics Tel Aviv University.
Even-Zohar I., 2009: Miejsce literatury tłumaczonej w polisystemie literackim. M. Heydel, przeł. W: M. Heydel, P. Bukowski, red.: Współczesne teorie przekładu. Antologia. Kraków, Znak, s. 197—203.
Expressen Kulturs queera litteraturkanon, [online]. „Expressen”, 31.06.2015. Dostępne w Internecie: https://www.expressen.se/kultur/expressen-kulturs-queera-litteraturkanon/ [dostęp: 23.02.2019].
Gribanov A., 2018: Rajdužna kniga. Kiïv, Centr „Naš svìt”.
Grochowski M., 1996: Słownik polskich przekleństw i wulgaryzmów. Warszawa, PWN.
Harvey K., 1998: Translating Camp Talk: Gay Identities and Cultural Transfer. „The Translator”, t. 4, nr 2, s. 295—320.
Harvey K., 2000: Gay Community, Gay Identity and the Translated Text. „TTR: traduction, terminologie, rédaction”, t. 13, nr 1, s. 137—165.
Ìrina Šuvalova ta Olesʹ Barlìg: Brakuê golosu samoï LGBT-spìlʹnoti, [online]. Dostępne w Internecie: https://upogau.org/ru/ourview/ourview_1874.html [dostęp: 23.02.2019].
Iwasiów I., 2001: Wokół pojęć: kanon, homoerotyzm, historia literatury. „Katedra”, nr 1, s. 98—121.
Jackowiak A., 2014: Poetyka (nie)wyrażalnego pożądania, czyli zarys historii powieści gejowskiej w Polsce na tle socjologiczno-kulturowym. „Studia Europaea Gnesnensia”, nr 10, s. 169—194.
Kaczmarek R., 2010: Województwo śląskie — szanse dla regionu historycznego pogranicza w XX wieku. „Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa”, nr 1, s. 52—69.
Kamiński M., 2012: Recenzja: „Wielki atlas ciot polskich” Michał Witkowski. Dostępne w Internecie: https://kultura.onet.pl/recenzje/recenzja-wielki-atlas-ciot-polskich-michal-witkowski/sj2zhnb [dostęp: 23.02.2019].
Kasânčuk M.G., Leŝinsʹkij Ê.B., 2008: Analìz socìalʹnih ìdentičnostejčolovìkìv, âkì maûtʹ. Seks z čolovìkami, v ukraïnsʹkomu suspìlʹstvì (na prikladì Donecʹkoï oblastì). „Ukraïnsʹkij socìum”, nr 3, s. 17—29.
Król M., 2016: To queer or not to queer?: teoria i praktyka tłumaczenia queerowego. „Między Oryginałem a Przekładem”, t. 32, s. 9—23.
Król M., 2018: The traps of normativity: queer (and) translation praxis. W: L. Harmon, D. Osuchowska, eds.: Translation Studies across the Boundaries. Berlin, Peter Lang, s. 129—142.
Lemenger, 2006: Andrìj Bondar: „Mazohìzm ì nekrofìlìâ — ce risi, âkì vkorìnenì v ukraïnsʹkomu harakterì”. Dostępne w Internecie: http://sumno.com/article/andrij-bondar-mazohizm-i-nekrofiliya-tse-rysy-yaki/ [dostęp: 23.02.2019].
Maêrčik M., 2009: Vtorgnennâ gomoseksualʹnosti. W: Ì. Šuvalova, A. Pozdnâkova, O. Barlìg, red.: 120 storìnok Sodomu. Sučasna svìtova lesbì/g̀ej/bì lìteratura: Kvìr-antologìâ. Kiïv, Kritika, s. xv—xxv.
Michał Witkowski, [online]. Dostępne w Internecie: https://instytutksiazki.pl/literatura,8,indeks-autorow,26,michal-witkowski,229.html?filter=W [dostęp: 23.02.2019].
Mroczek I., 2012: Kilka uwag o czeskim przekładzie „Pawia królowej” Doroty Masłowskiej. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 3, cz. 1, s. 32—44.
Narižna V., 2009: Antologiâ kak postupok. „Gendernye issledovaniâ”, nr 19, s. 340—345.
Pavličko S., 1999: Diskurs modernìzmu v ukraïnsʹkìj lìteraturì. Kiïv, Libìdʹ.
Potrykus-Woźniak P., 2010: Słownik nowych gatunków i zjawisk literackich. Warszawa, PWN.
Strìha M., 2006: Ukraïnsʹkij hudožnìj pereklad: mìž lìteraturoû j nacìêtvorennâm. Kiïv, Fakt.
Szymczak M., red., 1999: Słownik języka polskiego PWN. T. 2. Warszawa, PWN.
Szymił A., 2014: Lovetown. Kilka uwag o angielskim tłumaczeniu „Lubiewa”. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, nr 23, s. 263—273.
Śmieja W., 2008: Kanon i kanony, czyli jak rozumieć pojęcie „literatura homoseksualna”? „Teksty Drugie”, nr 1/2, s. 96—116.
Šuvalova Ì., Pozdnâkova A., Barlìg O., upor., 2009: 120 storìnok Sodomu. Sučasna svìtova lesbì/g̀ej/bì lìteratura: Kvìr-antologìâ. Kiïv, Kritika.
Tymoczko M., Gentzler E., 2002: Introduction. W: M. Tymoczko, E. Gentzler, eds.: Translation and Power. Amherst and Boston, University of Massachusetts Press, s. xi—xxviii.
Vìtkovsʹkij M., 2006: Htivnâ. A. Bondar, tłum. Kiïv, Nora-Druk.
Warkocki B., 2007: Homo niewiadomo. Polska proza wobec odmienności. Warszawa, Wydawnictwo „Sic!”.
Witkowski M., 2005: Lubiewo. Wyd. 2, popr. i uzup. Kraków, Korporacja Ha!art.
Wojtasik P., 2016: Homojęzyk w homopowieści. Psychologiczno-socjologiczne aspekty języka środowiska homoseksualnego na podstawie powieści „Lubiewo” Michała Witkowskiego. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Językoznawstwo”, cz. 12, s. 197—209.
Zakrzewska-Verdugo M., 2016: Przekład literacki jako problem filologiczno-kulturowy (na podstawie analizy tłumaczeń tekstów D. Masłowskiej, M. Witkowskiego i S. Shutego na język rosyjski). Niepublikowana praca doktorska. Ołomuniec.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Polska
https://orcid.org/0000-0003-2378-3688
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
