Współczesne ujęcia kategorii rodzaju gramatycznego w polszczyźnie a praktyka (glotto)dydaktyczna – wprowadzenie
Abstrakt
In contemporary Polish linguistics, there are two approaches to determining grammatical gender classes: the traditional and the contemporar formal. According to the traditional concept, derived from the classical school, the nominative case is the basis for the division into gender classes. In modern Polish language, the traditional approach distinguishes the following classes: masculine, feminine, and neutral and in the plural form there is also the masculinepersonal and nonmasculinepersonal. On the other hand, in the contemporary approach the basis for division into gender classes is the accusative case, and less frequently, the genitive case. In didactic practice however, and especially in teaching Polish as a foreign language, the traditional approach is applied as it is the most transparent, understandable and accessible to learners.
Słowa kluczowe
grammatical gender; noun; Polish language teaching and learning; pedagogical grammar
Bibliografia
Aitchison J., 2002, Ziarna mowy, przeł. SykurskaDerwojed M., Warszawa.
Bańko M., 2002, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa.
Bartnicka B., Satkiewicz H., 1990, Gramatyka języka polskiego. Podręcznik dla cudzoziemców, Warszawa.
Bielec D., 2001, Polish: An Essential Grammar, Routledge.
Cieślikowa A., red., 2002, Mały słownik odmiany nazw własnych, Kraków.
Dubisz S., red., 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa.
Dunaj B., red., 1995, Słownik współczesnego języka polskiego, Kraków.
Erin L., Stefańczyk W.T., 2000, Słownik estońskopolski, Kraków.
Grzegorczykowa R., 2001, Kategorie gramatyczne współczesnej polszczyzny, w: Bartmiński J., red., Współczesny język polski, Lublin.
Janowska A., Pastuchowa M., 2005, Dzień dobry. Podręcznik do nauczania języka polskiego jako obcego dla początkujących, Katowice.
Janowska I. i in., red., 2011, Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, Kraków.
Jarceva V.N., red., 1990, Lingvisičeskij enciklopedičeskij slovar, Moskwa.
Kaleta Z., 1996, Gramatyka języka polskiego dla cudzoziemców, Kraków.
Karolczuk A., 2014, Opis gramatyczny polszczyzny dla celów glottodydaktycznych, w: Mielczarek A., RoterBourkane A., ZduniakWiktorowicz M., red., Sukcesy, wyzwania i problemy w nauczaniu języka polskiego jako obcego, Poznań.
Karwatowska M., SzpyraKozłowska J., 2010, Lingwistyka płci. On i ona w języku polskim, Lublin.
Keszler B., red., 2000, Magyar grammatika, Budapest.
Kita M., 2002, Wybieram gramatykę! (prezentacja podręcznika), w: Cudak R., Tambor J., red., Inne optyki. Nowe programy, nowe metody, nowe technologie w nauczaniu kultury polskiej i języka polskiego jako obcego, Katowice.
Kowalikowa J., 2004, Kształcenie językowe. Teoria dla praktyki, w: JanusSitarz A., red., Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela polonisty, Kraków.
Kucała M., 1978a, Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Kucała M., 1978b, Zmiany semantyczne podstaw rodzaju gramatycznego w języku polskim, „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, Seria 5. Językoznawstwo.
Kuckenburg M., 2006, Pierwsze słowo. Narodziny mowy i pisma, przeł. Nowacki B., Warszawa.
Laskowski R., 1998, Kategorie morfologiczne języka polskiego – charakterystyka funkcjonalna, w: Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H., red., Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa.
Maciołek M., 2016, Tęczowa gramatyka języka polskiego w tabelach, Katowice.
Madelska L., WarchołSchlottman M., 2013, Odkrywamy język polski. Gramatyka dla uczących (się) języka polskiego jako obcego, Kraków.
Mańczak W., 1956, Ile rodzajów jest w polskim?, „Język Polski”, z. 2.
Mędak S., 1997, Słownik form koniugacyjnych czasowników polskich, Kraków.
Mędak S., 2004, Słownik odmiany rzeczowników polskich, Kraków.
Mędak S., 2005, Słownik łączliwości syntaktycznej czasowników polskich, Kraków.
Miodunka W., 1992, Programy nauczania polszczyzny. Próba syntezy badań z zakresu językoznawstwa stosowanego do nauczania języka polskiego jako obcego, w: Miodunka W., red., Język polski jako obcy. Programy nauczania na tle badań współczesnej polszczyzny, Kraków.
Miodunka W., red., 1992, Język polski jako obcy. Programy nauczania na tle badań współczesnej polszczyzny, Kraków.
Nagórko A., 1996, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa.
Państwowa Komisja Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego, 2003, 2016, Standardy wymagań egzaminacyjnych, Warszawa.
Rada Europy: Coste D., North B., Sheils J., Trim J., 2003, Europejski system opisu kształcenia językowego: nauczanie, uczenie się, ocenianie, przeł. Martyniuk W., Warszawa. (ESOKJ)
Saloni Z., 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, w: Laskowski R., red., Kategorie gramatyczne grup imiennych we współczesnym języku polskim, Wrocław i in.
Saloni Z., Gruszczyński W., Woliński M., Wołosz R., 2007, Słownik gramatyczny języka polskiego. Podstawy teoretyczne i instrukcja użytkowania, Warszawa.
Stefańczyk W.T., 2007, Kategoria rodzaju i przypadka polskiego rzeczownika. Próba synchronicznej analizy morfologicznej, Kraków.
Swan O., 2002, Grammar of Contemporary Polish, Bloomington, Indiana.
Tambor J., 2014, Znajomość języka a wiedza o języku. Uwagi o nauczaniu uczenia języka polskiego, w: Biedrzycki i in., red., Polonistyka dziś. Kształcenie dla jutra, t. 3, Kraków.
Tokarski J., 2001, Fleksja polska, Warszawa.
Włodarczyk H., 2009, Lingwistyka na polonistyce krajowej i zagranicznej w dobie filozofii informatycznologicznej, „LingVaria”, nr 1.
Wróbel H., 2001, Gramatyka języka polskiego, Kraków.
Zaron Z., 2004, Aspekty funkcjonalne polskiej kategorii rodzaju. Charakterystyka fleksyjna, Warszawa–Puńsk.
Zgółkowa H., 2008, Praktyczny słownik języka polskiego z zarysem gramatyki polskiej, Poznań.
Zgółkowa H., 2009, Słownik minimum języka polskiego z zarysem gramatyki polskiej, Poznań.
Zgółkowa H., red., 1994–2005, Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 1–50, Poznań.
dr hab., Centrum Języka i Kultury Polskiej w Świecie, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-5377-4881
Glottodydaktyk. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień związanych z nauczaniem i uczeniem się słownictwa w języku obcym, leksykografią pedagogiczną oraz badaniem i dydaktyką języka odziedziczonego (heritage language). Jest autorką trzech monografii: Definicje i definiowanie (1998), Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych (2011), Słownictwo w dydaktyce języka. Świat słów na przykładzie języka polskiego jako obcego (2015), a także ćwiczeń rozwijających sprawność czytania Kto czyta – nie błądzi (2006), Per aspera ad astra (2008) oraz ćwiczeń kształtujących kompetencję leksykalną Słownictwo polskie w ćwiczeniach dla obcokrajowców (2016). Wraz z Ewą Lipińską napisała ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego (2005), Między językiem ojczystym a obcym (2012), Integrowanie kompetencji lingwistycznych w glottodydaktyce (2013).
dr hab., Centrum Języka i Kultury Polskiej w Świecie, Uniwersytet Jagielloński, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-7019-8548
Jego zainteresowania badawcze skupiają się wokół współczesnego języka polskiego, językoznawstwa porównawczego, zwłaszcza polskowęgierskiego. Jest autorem kilkudziesięciu publikacji, w tym sześciu książek: Język Polonii węgierskiej. Ujęcie typologiczne (1995), Fleksja polska. Lengyel alaktan (1996), Po tamtej stronie Tatr (współautor, 1998), Słownik estońskopolski (współautor, 2000), Poola keel. Podręcznik języka polskiego dla Estończyków (współautor, 2000), Kategoria rodzaju i przypadka polskiego rzeczownika. Próba synchronicznej analizy morfologicznej (2007).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
