Pamięć o Wielkim Terrorze we współczesnej literaturze dziecięcej (na przykładzie Breaking Stalin’s "Nose Eugena" Yelchina)


Abstrakt

Pomimo, że motyw Wielkiego Terroru obecny jest w rosyjskiej literaturze dla dzieci i młodzieży (nie tylko współczesnej, ale również tej wydawanej w okresie istnienia Związku Radzieckiego), to można by przypuszczać, że po upadku komunizmu potrzeba ponownej weryfikacji oraz rewaloryzacji przeszłości, a przy tym oddania literackiego głosu ofiarom stalinowskiego reżimu, wzrośnie. Jednakże, kiedy książka Eugena Yelchina pod tytułem Breaking Stalin’s Nose, oryginalnie wydana w języku angielskim w USA, została przetłumaczona i udostępniona drukiem w Rosji w 2013 roku, jej lektura wywołała głośną i trwającą do dnia dzisiejszego publiczną dyskusję, pośród której pojawiły się głosy nazywające powieść „antyrosyjską”. Dlatego też, w niniejszym artykule zwracam uwagę czytelnika na to, w jaki sposób temat Wielkiego Terroru był i jest obecny w rosyjskiej literaturze dziecięcej. Analizując go (na przykładzie motywów zawartych w powieści Breaking Stalin’s Nose) z perspektywy teorii pamięci i postpamięci pragnę wskazać dlaczego jedna krótka powieść dla dzieci, sprowokowała tak wiele skrajnych opinii pośród dorosłych czytelników na całym świecie.


Słowa kluczowe

pamięć; postpamięć; literatura dziecięca; literatura rosyjska; Wielki Terror

Annotatsiya k knige “Deti vorona,” <https://www.labirint.ru/books/513234/> [Аннотация к книге „Дети ворона”, <https://www.labirint.ru/books/513234/>].

Annotatsiya k knige “Sakharnyy rebenok. Istoriya devochki iz proshlogo veka, rasskazannaya Stelloy Nudol'skoy,” <https://www.labirint.ru/books/618955/> [Аннотация к книге “Сахарный ребенок. История девочки из прошлого века, рассказанная Стеллой Нудольской”, <https://www.labirint.ru/books/618955/>].

Assmann, Jan. Pamięć kulturowa. Transl. Kryczyńska-Pham, Anna. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2015.

Balina, Marina. “Creativity Through Restrait.” Balina, Marina. Rudova, Larissa (eds.), Russian children’s literature and culture. New York: Routledge Taylor and Francis Group 2008.

Bernshteyn, Il'ya. “Detskaya literatura sovet·skoy epokhi: problemy kommentirovaniya.” Detskiye chteniya 2016, 2(10) [Бернштейн, Илья. “Детская литература советской эпохи: проблемы комментирования.” Детские чтения” 2016, no. 2(10)].

Bielniak, Nel. “Rosyjska literatura radziecka dla dzieci.” Encyklopedia dzieciństwa <http://encyklopediadziecinstwa.pl/index.php/Rosyjska_literatura_radziecka_dla_dzieci>.

Borkowska, Emilia. “‘Russkij malczik’ – bohater współczesnej literatury rosyjskiej.” Adeptus 2013, no. 2.

Breaking Stalin's Nose by Eugene Yelchin, <https://youtu.be/nV6gghKDuWY>.

Gajdar, Arkady. Los dobosza. Transl. Wat, Aleksander. Warszawa: Nasza Księgarnia 1957.

Gajdar, Arkady. Timur i jego drużyna. Transl. Wawiłow, Danuta. Warszawa: Nasza Księgarnia 1986.

Golka, Marian. Pamięć społeczna i jej implanty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2009.

Gromova, Olga. Sakharnyy rebenok. Moskva: Kompas Gid 2017 [Громова, Ольга. Сахарный ребенок. Москва: Компас Гид 2017].

Hirsh, Marianne. “Pokolenie postpamięci.” Transl. Borowski, Marcin. Sugiera, Małgorzata. Didaskalia: Gazeta Teatralna 2011, no. 105.

Hirsh. Marianne. “Żałoba i postpamięć.” Transl. Bojarska, Katarzyna. Domańska, Ewa (ed.). Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2010.

Nerard, Francois-Xavier. 5% prawdy. Donos i donosiciele w czasach stalinowskiego terroru. Transl. Szymańska-Kumaniecka, Janina. Warszawa: Świat Książki 2008.

Obrazovateli, Ol'ga Gromova, avtor povesti „Sakharnyy rebenok”. Kak vyrastit' cheloveka v нечеловеческих условиях, <https://www.youtube.com/watch?v=7exYb6nEFgY> [Образователи, Ольга Громова, автор повести „Сахарный ребенок”. Как вырастить человека в нечеловеческих условиях, <https://www.youtube.com/watch?v=7exYb6nEFgY>.

Ricoeur, Paul. Pamięć, historia, zapomnienie. Transl. Margański, Janusz. Kraków: Universitas 2012.

Yakovleva, Yulya. Deti vorona. Moskva: Samokat 2019 [Яковлева, Юлия. Дети ворона. Москва: Самокат 2019].

Yelchin, Eugen. Breaking Stalin’s nose. New York: Henry Holt and Company 2013.

Pobierz

Opublikowane : 2020-06-10


Kamińska-MaciągS. (2020). Pamięć o Wielkim Terrorze we współczesnej literaturze dziecięcej (na przykładzie Breaking Stalin’s "Nose Eugena&quot; Yelchina). Przegląd Rusycystyczny, (3 (171). https://doi.org/10.31261/pr.7888

Sylwia Kamińska-Maciąg  sylwia.kaminska-maciag@uwr.edu.pl
Uniwersytet Wrocławski  Polska
https://orcid.org/0000-0001-9541-3200

Sylwia Kamińska-Maciąg – doktor, adiunkt w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Zainteresowania naukowe: rosyjska literatura fantastyczna XIX wieku, ezoteryzm, psychoanaliza w literaturze, rosyjska literatura dziecięca i młodzieżowa. Monografia: Zjawiska tajemne i fantastyka w prozie rosyjskiej XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2019. Mail: sylwia.kaminska-maciag@uwr.edu.pl ORCID: 0000-0001-9541-3200






Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).