Płacz i łzy w księgach X—XII Roczników Jana Długosza
Abstrakt
Celem niniejszego artytułu jest omówienie obrazu płaczu i łez w księgach X—XII Roczników Jana Długosza (1415—1480). Długosz przedstawia płacz jako ważny element życia politycznego i społecznego, podkreślając jego znaczenie w takich kwestiach, jak: żałoba, relacje międy monarchami a ich poddanymi oraz pobożność. Artykuł zawiera analizę Długoszowego języka emocjonalnego oraz tabelę łacińskich zwrotów określających płacz i łzy. Należy zwrócić uwagę, że publiczne okazywanie emocji przez płacz było najczęściej prezentowane pozytywnie lub neutralnie, a rzadko w negatywny sposób.
Słowa kluczowe
płacz; łzy; emocje; Jan Długosz; średniowiecze; Roczniki
Bibliografia
Źródła drukowane
Galli Anonymi cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum, ed. C. Maleczyński, Cracovia 1952 (Monumenta Poloniae Historica. Nova series, t. 2).
Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 1—12, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1981—2006.
Joannis de Czarnkow Chronicon Polonorum, ed. A. Bielowski, Lwów 1872 (Monumenta Poloniae Historica, t. 2).
Joannis Dlugossii Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, lib. 10—11, ed. S. Gawęda, Warszawa 1985—1997; lib. 11—12, ed. J. Wyrozumski, Warszawa 2000—2008.
Kronika Janka z Czarnkowa, tłum. J. Żebiłło, oprac. M.D. Kowalski, Kraków 2012.
Opracowania
Althoff G., Du rire et des larmes: Pourquoi les émotions intéressent-elles les médiévistes?, «Écrire l’Histoire» 2008, 2, s. 27—39.
Althoff G., Ira Regis: Prolegomena to a History of Royal Anger, in: Anger’s Past. The Social Uses of an Emotion in the Middle Ages, ed. B.H. Rosenwein, Ithaca—London 1998, s. 59—74.
Boquet D., Nagy P., Medioevo Sensibile. Una storia delle emozioni (secoli III—XV), trad. di G.M. Cao, Roma 2018.
Boquet D., Nagy P., Pour une histoire des émotions. L’historien face aux questions contemporaines, in: Le sujet des émotions au Moyen Âge, sous la dir. P. Nagy, D. Boquet, Paris 2009, s. 15—51.
Borkowska U., Treści ideowe w dziełach Jana Długosza. Kościół i świat poza Kościołem, Lublin 1983.
Czwojdrak B., Zofia Holszańska: studium o dworze i roli królowej w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012.
Duda M., Jóźwiak S., Ze świata średniowiecznej symboliki. Gest i forma przysięgi w chrześcijańskiej Europie (X—XV w.), Kraków 2014.
Ekman P., Wszystkie emocje są podstawowe, w: Natura emocji. Podstawowe zagadnienia, red. P. Ekman, R.J. Davidson, tłum. B. Wojciszke, Gdańsk 1999, s. 20—25.
Elias N., O procesie cywilizacji, tłum. K. Markiewicz, T. Zabłudowski, Warszawa 2011.
Febvre L., La sensibilité et l’histoire. Comment reconstituer le vie affective d’autrefois?, «Annales d’Histoire Économique et Sociale» 1941, 3, s. 5—20.
Gawlas S., Świadomość narodowa Jana Długosza, „Studia Źródłoznawcze” 1983, 27, s. 3—66.
Gertsman E., Preface. “Going They Went and Wept”. Tears in Medieval Discourse, in: Crying in the Middle Ages: Tears of History, ed. E. Gertsman, [Abingdon] 2012, s. XI—XX.
Gutgsell J., The Gift of Tears: Weeping in Religious Imagination of Western Medieval Christianity, “Anglican Theological Review” 2015, 97, s. 239—253.
Harvey K., Episcopal Emotions: Tears in the Life of the Medieval Bishop, “Historical Research” 2014, 87, 238, s. 591—610.
Hickey H.M., Capturing Christ’s Tears: La Sainte Larme in Medieval and Early Modern France, in: Feeling Things: Object and Emotions through History, eds. S. Downes, S. Holloway, S. Randles, Oxford 2018, s. 58—71.
Huizinga J., Jesień średniowiecza, tłum. T. Brzostowski, Warszawa 1998.
Jougan A., Słownik kościelny łacińsko-polski, Warszawa 1992.
Koczerska M., Długosz jako sekretarz Zbigniewa Oleśnickiego, w: Jan Długosz w pięćsetną rocznicę urodzin, red. F. Kiryk, Olsztyn 1983, s. 53—63.
Koczerska M., Mentalność Jana Długosza w świetle jego twórczości, „Studia Źródłoznawcze” 1970, 15, s. 109—140.
Konkol W., Łzy były dla nich dniem i nocą, chlebem i strawą duchową. Płacz i łzy w polskich źródłach narracyjnych od X wieku do początku XVI w., „Teka Historyka” 2009, 36—37, s. 183—192.
Krzyżaniakowa J., Portret niedokończony. Kazimierz Jagiellończyk w „Annales” Jana Długosza, w: Ecclesia, cultura, potestas. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa, red. P. Kras, Kraków 2006, s. 487—501.
Kuś A., Między nienawiścią a miłością — namiętności w życiu pokolenia braci rodzonych i stryjecznych Władysława Jagiełły w ujęciu Jana Długosza, w: Cor hominis: wielkie namiętności w dziejach, źródłach i studiach nad przeszłością, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2007, s. 177—182.
Lutz C.A., Emocje, rozum i wyobcowanie. Emocje jako kategoria kulturowa, w: Emocje w kulturze, red. M. Rataj, J. Straczuk, Warszawa 2012, s. 27—56.
Musialik A., Śmierć i żałoba w „Rocznikach” Jana Długosza, w: Odczytywanie Długosza, red. K. Janus, B. Łukarska, E. Hak, Częstochowa 2016, s. 101—108.
Nagy P., Lacrimas quia doloris, suaves quia amoris. La dolcezza delle lacrime religiose nell’Occidente medievale, in: Piacere e dolore: materiali per una storia della passioni nel Medioevo, a c. di C. Casagrande, S. Vecchio, Firenze 2009, s. 49—66.
Nagy P., Le Don des larmes au Moyen Âge. Un instrument spirituel en quête d’institution (Ve—XIIIe siècle), Paris 2000.
Nagy P., Les traces invisibles. De la matérialité des larmes spirituelles au Moyen Age, in: Emotions and Material Culture. International Round Table Discussion, Krems an der Donau Oktober 7 und 8 2002, ed. G. Jaritz, Vienna 2003, s. 151—164.
Nagy P., Religious Weeping as Ritual in the Medieval West, “Social Analysis” 2004, 48, 1, s. 119—137.
Nikodem J., Jan Długosz o stosunkach polsko-czeskich w czasach husyckich, w: Jan Długosz (1415—1480). Życie i dzieła, red. L. Korczak, M.D. Kowalski, P. Węcowski, Kraków 2016, s. 169—182.
Rajfura H., Warsztat pisarski Jana Długosza w świetle Żywotu św. Stanisława, „Studia Źródłoznawcze” 2018, 56, s. 33—75.
Reddy W.M., Przeciw konstruktywizmowi. Etnologia historyczna emocji, w: Emocje w kulturze, red. M. Rataj, J. Straczuk, Warszawa 2012, s. 101—140.
Rosenwein B.H., Obawy o emocje w historii, „Teksty Drugie” 2015, 1, s. 358—391.
Rosenwein B.H., Wspólnoty emocjonalne we wczesnym średniowieczu, tłum. L. Grzybowska, J. Szafranowski, G. Urban-Godziek, Warszawa 2016.
Rzepiela M., Rola frazeologii w narracji Kroniki Jana Długosza, w: Jan Długosz (1415—1480). Życie i dzieła, red. L. Korczak, M.D. Kowalski, P. Węcowski, Kraków 2016, s. 237—249.
Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, https://elexicon.scriptores.pl/pl/ [dostęp: 04.08.2022].
Stearns P.N., Stearns C.Z., Emocjonologia: objaśnienie historii emocji i standardów emocjonalnych, w: Emocje w kulturze, red. M. Rataj, J. Straczuk, Warszawa 2012, s. 143—166.
Talarowski A., Od poganina do króla arcychrześcijańskiego. Wizerunek Władysława Jagiełły w Rocznikach Jana Długosza, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2017, 9 (13), s. 127—152.
Turkowska D., Etudes sur la langue et sur le style de Jean Długosz, Warszawa—Wrocław—Kraków—Gdańsk 1973.
Vauchez A., Sainthood in the Later Middle Ages, transl. J. Birrell, Cambridge 1997.
Węcowski P., Słowa i gesty polskich Jagiellonów, w: Jagiellonowie i ich świat. Dynastia królewska w drugiej połowie XV i w XVI wieku, red. B. Czwojdrak, J. Sperka, P. Węcowski, Kraków 2015, s. 13—32.
Zawitkowska W., Niewierność małżeńska królowej Zofii Holszańskiej w 1427 r. — prawda, pomówienie czy plotka polityczna? Próba rekonstrukcji wydarzeń na tle oskarżeń innych żon Jagiełły, „Kwartalnik Historyczny” 2016, 123, 1, s. 5—43.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-3392-8476
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
