Ewolucja pozycji międzynarodowej USA w okresie pozimnowojennym



Abstrakt

Abstrakt: Ewolucja pozycji międzynarodowej USA w okresie pozimnowojennym

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie ewolucji pozycji międzynarodowej Stanów Zjednoczonych w okresie pozimnowojennym. Celem jest również dokonanie analizy poszczególnych etapów w budowaniu pozycji supermocarstwa w ostatniej dekadzie XX i w dwóch pierwszych dekadach XXI wieku. W artykule zostaną ukazane główne instrumenty wykorzystywane przez USA na rzecz umacniania pozycji supermocarstwa, jej percepcja zarówno przez amerykańskich decydentów politycznych (Demokratów i Republikanów), jak i przez pozostałych aktorów areny międzynarodowej (analiza stopnia i woli akceptacji supremacji USA na arenie międzynarodowej).

Słowa kluczowe: Stany Zjednoczone, supermocarstwo, strategia, bezpieczeństwo

 

Abstract: The evolution of the USA international position in the post-cold war period

The main aim of this article is to analyze the evolution of the international position of the United States in the post‑ cold war period. Another objective is also to analyze the stages in the process of building the position of the superpower in the last decade of the 20th and in the 21th century. The article will show the main instruments used by the US to strengthen the position of the superpower, its perception by American political decision makers (Democrats and Republicans) and by other actors of the international environment (analysis of the degree and willingness to accept US supremacy on the international scene).

Key words: the United States of America, superpower, strategy, security


Address before a Joint Session of the Congress on the Persian Gulf Crisis and the Federal Budget Deficit (September 11, 1990), Public Papers, George Bush Pre-sidential Library and Museum — http://bushlibrary.tamu.edu/research/public_papers.php?id=2217&year=1990&month=9 (dostęp: 27.10.2017).

Address before a Joint Session of the Congress on the State of the Union (January 29, 1991), Public Papers, George Bush Presidential Library and Museum — http://bushlibrary.tamu.edu/research/public_papers.php?id=2656&year=1991&month=1 (dostęp: 27.10.2017).

Amerykańscy prezydenci. 41 historycznych portretów od Jerzego Waszyngtona do Billa Clintona. Przeł. M. Śnieciński. Red. J. Heideking. Wrocław 1999.

Beaumontan d P., Wintour P.: Kosovo. The Untold Story (July 18, 1999) — https://www.theguardian.com/world/1999/jul/18/warcrimes.balkans (dostęp: 29.10.2017).

Borger J., Beaumont P.: Defiant Donald Trump Confirms US Will Recognise Jerusalem as Capital of Israel (7 December, 2017) — https://www.theguardian.com/us-news/2017/dec/06/donald-trump-us-jerusalem-israel-capital (dostęp: 9.12.2017).

Boyle M.: Obama ‘Leading from behind’ from Libya (August 27, 2011) — https://www.theguardian.com/commentisfree/cifamerica/2011/aug/27/obama-libya-leadership-nato (dostęp: 22.10.2017).

Brooks S.G.,Wohlforth W.C.: American Primacy in Perspective. “Foreign Affairs” 2002, Vol. 81, No 4 — https://www.belfercenter.org/sites/default/files/files/publication/american_primacy_in_perspective.pdf (dostęp: 22.10.2017).

Bruno G.: National Missile Defense: A Status Report. Council on Foreign Relations (September 17, 2009) — https://www.cfr.org/backgrounder/national-missile-defense-status-report (dostęp: 1.11.2017).

Brzeziński Z.: Wielka szachownica. Główne cele polityki amerykańskiej. Przeł. T. Wyżyński. Warszawa 1999.

Brzeziński Z.: Bezład. Polityka światowa u progu XXI wieku. Przeł. K. Murawski. Warszawa [b.r.w.].

Brzeziński Z.: Spadek po zimnej wojnie. Przeł. A. Wilk. Warszawa 1993.

Brzeziński Z.: Strategiczna wizja. Ameryka a kryzys globalnej potęgi. Przeł. K. Skonieczny. Kraków 2013.

Brzeziński Z.: Wybór. Dominacja czy przywództwo. Przeł. B. Pietrzyk. Kraków 2004.

Buchanan P.J.: Prawica na manowcach, czyli jak neokonserwatyści zniweczyli reaganowską rewolucję i zawłaszczyli prezydenturę Busha. Przeł. J. Morka. Wrocław 2005.

Burbach R., Tarbell J.: Imperial Overstretch. George W. Bush and the Hubris of Empire. London—New York 2004.

Bush Administration 2001—2009 — https://www.amicc.org/bush-administration-1 (dostęp: 1.11.2017).

Bush G.H., Scowcroft B.: Świat przekształcony. Przeł. J.J. Górski. Warszawa 2000.

Ciralsky A.: Tycoon, Contractor, Soldier, Spy. “Vanity Fair” (January, 2010) — http://www.vanityfair.com/politics/features/2010/01/blackwater-201001 (dostęp: 25.10.2017).

Clinton B.: Moje życie. Przeł. P. Amsterdamski, P. Baiter, B. Gadomska. Warszawa 2004.

Cooley J.K.: Playback. America’s Long War In the Middle East. New York 1991.

Council on Foreign Relations: Richard Haasss Makes the Case that Foreign Policy Begins at Home, in New Book (April 30, 2013) — https://www.cfr.org/news‑releases/richard‑Haasss‑makes‑case‑foreign‑policy‑begins‑home‑new‑book (dostęp: 26.10.2017).

Czornik K.: Irak w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych w okresie pozimnowojennym. Katowice 2011.

Donald Trump’s Foreign Policy Speech (April 27, 2016) — https://www.nytimes.com/2016/04/28/us/politics/transcript‑trump‑foreign‑policy.html (dostęp: 22.10.2017).

Full text of President Obama’s Speech on Afghanistan (July 6, 2016) — https://www.stripes.com/news/full‑text‑of‑president‑obama‑s‑speech‑on‑afghanistan‑july‑6-2016‑1.417760 (dostęp: 22.10.2017).

Gabuev A. et al.: Why Do Brazil, Russia, India, and China Need BRICS? Carnegie Moskow Center — http://carnegie.ru/commentary/60636 (dostęp: 3.11.2017).

German H.: The Terrorist Attack on America. In: 11 September. Religious Perspectives on the Causes and Consequences. Eds. I. Markham, I. M. Abu‑Rabi. Oxford 2002.

Haass R.M.: Rozważny szeryf. Stany Zjednoczone po zimnej wojnie. Przeł. A. Niedzielski. Warszawa 2004.

Hanahoe T.: America Rules. US Foreign Policy, Globalization and Corporate USA. Brandon—Dublin 2003.

Hollis R.: Gulf Security: No Consensus. London 1993.

Huntington S.P.: America in the World. „The Hedgehog Review”, Spring 2003 — http://www.iasc‑culture.org/THR/archives/America/5.1CHuntington.pdf (dostęp: 27.10.2017).

Huntington S.P.: Kim jesteśmy. Wyzwania dla amerykańskiej tożsamości narodowej. Przeł. B. Pietrzyk. Kraków 2007.

Huntington S.P.: The Lonely Superpower. “Foreign Affairs” 1999, Vol. 78, No 2 — http://www.academia.edu/4967721/Huntington_1999_Lonely_Superpower (dostęp: 26.10.2017).

Huntington S.P.: Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego. Przeł. H. Jankowska. Warszawa 2000.

Joint Comprehensive Plan of Action, Vienna (July 14, 2015) — http://www.eeas.europa.eu/archives/docs/statements‑eeas/docs/iran_agreement/iran_joint‑comprehensive‑plan‑of‑action_en.pdf (dostęp: 29.05.2017).

Kagan R.: Potęga i Raj. Ameryka i Europa w nowym porządku świata. Przeł. W. Turopolski. Warszawa 2003.

Kaplan L.F., Kristol W.: The War over Iraq. Saddam’s Tyranny and America’s Mission. San Francisco 2003.

Kennedy P.: Has the US Lost Its Way? (March 3, 2002) — https://www.theguardian.com/world/2002/mar/03/usa.georgebush (dostęp: 29.10.2017).

Kissinger H.: Dyplomacja. Przeł. S. Gąbiński, G. Woźniak, I. Zych. Warszawa 2004.

Kissinger H.: Porządek światowy. Przeł. M. Antosiewicz. Wołowiec 2016.

Kissinger H.A.: Opening Statement by dr. Henry A. Kissinger before the United State Senate Committee on Armed Services at the Hearing Convened to Discuss ”Global Challenges and U.S. National Security Strategy”. Washington D.C. (January 29, 2015) — http://www.henryakissinger.com/speeches/012915.html (dostęp: 25.10.2017).

Kiwerska J.: Gra o Europę. Bezpieczeństwo europejskie w polityce Stanów Zjednoczonych pod koniec XX wieku. Poznań 2000.

Kiwerska J.: Między izolacjonizmem a zaangażowaniem. Europa w polityce Stanów Zjednoczonych od Wilsona do Roosevelta. Poznań 1995.

Koziej S.: Prewencyjna strategia bezpieczeństwa międzynarodowego. „Sprawy Międzynarodowe” 2004, nr 4.

Krauthammer Ch.: The Unipolar Moment Revisited. “The National Interest” 2002, No 3.

Krzeczunowicz A.: Wojna prewencyjna. Nowa doktryna wojenna czy echo przeszłości? „Sprawy Międzynarodowe” 2005, nr 3.

Kuźniar R.: Ankieta Rocznika Strategicznego: Czy atak terrorystyczny z 11 września 2001 r. można uznać za początek nowej ery w stosunkach międzynarodowych. „Rocznik Strategiczny 2002/2003” 2003, T. 7.

Mailer N.: Heiliger Krieg: Amerikas Kreuzung. Rewohlt—Hamburg 2003.

Malendowski W.: Nowy ład międzynarodowy. W: Stosunki międzynarodowe. Red. W. Malendowski, Cz. Mojsiewicz. Wrocław 2000.

Malone D.M., Khong Y.F.: Unilateralism and U.S. Foreign Policy: International Perspectives. In: Unilateralism and U.S. Foreign Policy: International Perspectives. Eds. D.M. Malone, Y.F. Khong. Boulder 2003 — https://www.rienner.com/uploads/47d832b1257af.pdf (dostęp: 29.10.2017).

A National Security Strategy of Engagement and Enlargement. The White House, February 1995 — http://www.dtic.mil/doctrine/doctrine/research/nss.pdf (dostęp: 1.11.2017).

National Security Strategy 2006 of the United States of America (March, 2006) — http://www.iwar.org.uk/military/resources/nss‑2006/nss2006.pdf (dostęp: 25.10. 2017).

The Nobel Prize in Peace 2009. Barack H. Obama. Oslo (October 9, 2009) — http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2009/press.html (dostęp: 25.10. 2017).

Nye jr J.S.: Konflikty międzynarodowe. Wprowadzenie do teorii i historii. Przeł. M. Madej. Warszawa 2009.

Oezel Y.: The Impact of the “Unipolar Moment” on US Foreign Policies in the Mid‑East (September 13, 2015) — http://www.e‑ir.info/2015/09/13/the‑impact‑of‑theunipolar‑moment‑on‑us‑foreign‑policies‑in‑the‑mid‑east/ (dostęp: 25.10.2017).

Open Lester to President Bush: „Lead the World to Victory”. Project for the New Century. In: The Iraq War Reader. History, Documents, Opinions. Eds. M.L. Sifry, C. Cerf. New York 2003. Parkins on J.: US‑Led Coalition Hitting ISIS ‘Harder Than Ever,’ Obama Says (December 14, 2015) — http://abcnews.go.com/Politics/us‑led‑coalition‑hittingisis‑harder‑obama/story?id=35753628 (dostęp: 25.10.2017).

Pas zewski T.: Wojna z terroryzmem — próba bilansu. „Sprawy Międzynarodowe” 2008, nr 2.

President Barack Obama’s Leadership Styles (May 24, 2016) — https://toughnickel.com/business/Barack‑Obamas‑Leadership‑Styles (dostęp: 27.10.2017).

President Bush Delivers Graduation Speech at West Point. United States Military Academy West Point, New York (June 1, 2002) — http://georgewbush‑whitehouse.archives.gov/news/releases/2002/06/20020601‑3.html (dostęp: 25.10.2017).

„Rocznik Strategiczny 1998/1999” 1999, T. 4.

„Rocznik Strategiczny 1999/2000” 2000, T. 5.

„Rocznik Strategiczny 2001/2002” 2002, T. 7.

Soros G.: Bańka amerykańskiej supremacji. Przeł. D. Chylińska. Kraków 2004.

Stelzer I.: Neokonserwatyści i ich krytycy. W: Neokonserwatyzm. Red. R.L. Bartley, I. Stelzer. Przeł. D. Suwik, A. Warso, T. Żyro. Warszawa 2007.

Surdykowski J.: Dokąd zmierza Ameryka? Czyli drugie czytanie Tocqueville’a. Warszawa 2001.

Szymborski W.: Irak: casus belli. „Sprawy Międzynarodowe” 2003, nr 2.

Tanner S.: Wojny Bushów. Ojciec i syn jako zwierzchnicy sił zbrojnych. Przeł. J. Lang. Wrocław 2007.

US Depatment of State Archive: Address to a Joint Session of Congress and the American People — http://www.whitehouse.gov/news/releases/2001/09/20010920‑8.html (dostęp: 25.10.2017).

Vall M. du: Neokonserwatyzm w Stanach Zjednoczonych. Od Żywotnego Centrum do epoki Reagana. Kraków 2011.

Watkins E.: Trump: US Will Act Unilaterally on North Korea if Necessary (April 3, 2017) — http://edition.cnn.com/2017/04/02/politics/donald‑trump‑north‑korea/index.html (dostęp: 26.10.2017).

The White House Was hington: National Security Strategy (May, 2010) — http://www.whitehouse.gov/sites/default/files/rss_viewer/national_security_strategy.pdf (dostęp: 25.10.2017).

The White House: The National Security Strategy (September, 2002) — http://georgewbush‑whitehouse. archives.gov/nsc/nss/2002/ (dostęp: 25.10.2017).

Wilk A.: Rola Stanów Zjednoczonych w kształtowaniu porządku międzynarodowego po zimnej wojnie. W: Stany Zjednoczone. Obrona hegemonii w XXI wieku. Red. K.A. Kłosiński. Lublin 2009.

Youngs T., Oakes M.: Iraq: “Desert Fox” and Policy Developments. House of Commons Library. “Research Paper” 1999, No 13 (February 10, 1999).

Zając J.: Koncepcja bezpieczeństwa USA. W: Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie. Red. R. Zięba . Warszawa 2008.

Zając J.: Koncepcja polityki zagranicznej USA po zimnej wojnie. W: Polityka zagraniczna USA po zimnej wojnie. Red. J. Zając. Toruń 2005.

Zając J.: Polityka zagraniczna USA. W: Polityka zagraniczna. Aktorzy — potencjały — strategie. Red. T. Łoś‑Nowak. Warszawa 2011.

Zaleski B.W: Przywództwo Stanów Zjednoczonych w systemie stosunków międzynarodowych po „zimnej wojnie”. W: Nowe role mocarstw. Red. B. Mrozek, S. Bieleń. Warszawa 1996.

Pobierz

Opublikowane : 2018-06-19


CzornikK. (2018). Ewolucja pozycji międzynarodowej USA w okresie pozimnowojennym. Studia Politicae Universitatis Silesiensis, 21. Pobrano z https://www.journals.us.edu.pl/index.php/SPUS/article/view/6455

Katarzyna Czornik  katarzyna.czornik@us.edu.pl
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa 
dr nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce; adiunkt w Instytucie Nauk Politycznych i Dziennikarstwa (Zakład Stosunków Międzynarodowych) Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zainteresowania badawcze: Bliski Wschód w stosunkach międzynarodowych; polityka zagraniczna Stanów Zjednoczonych (ze szczególnym uwzględnieniem polityki Stanów Zjednoczonych wobec Bliskiego Wschodu i Federacji Rosyjskiej); terroryzm międzynarodowy i fundamentalizm islamski; konflikty zbrojne i spory międzynarodowe; bezpieczeństwo międzynarodowe; polityka zagraniczna Polski. Wybrane publikacje autorstwa: Irak w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych w okresie pozimnowojennym (Katowice 2011); Bliski Wschód w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych w latach 1945— 2012 (Katowice 2012); System konstytucyjny Islamskiej Republiki Iranu (Warszawa 2014); również wiele publikacji pod współredakcją naukową.



Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).