Zmiany w świadomości społeczeństwa polskiego w latach osiemdziesiątych
Abstrakt
W tekście podjęto próbę charakterystyki świadomości politycznej społeczeństwa polskiego w okresie poprzedzającym transformację systemową i odpowiedzi na pytania, czy, a jeśli tak, to w jakim zakresie na podstawie wyników badań świadomości społecznej można było przewidzieć nadchodzące zmiany i ich kierunek, jakie zmiany społeczeństwo akceptowało oraz w jakim stopniu było przygotowane na późniejszą transformację. Uwzględniając ówczesną sytuację ekonomiczną i polityczną, czyli sytuację głębokiego kryzysu gospodarczego oraz ostrego konfliktu politycznego, przedstawiono poglądy, oceny i przekonania dotyczące sposobu postrzegania stron konfliktu i odpowiedzialności za kryzys, istniejącego ustroju politycznego i pożądanego kierunku jego zmian oraz preferencji odnoszących się do sposobu reformowania gospodarki. Wnioski, które można sformułować, opierając się na wynikach badań, można ująć w zdaniu, że ogólne kierunki zmian (czyli demokracja, choć nie bez zastrzeżeń oraz gospodarka wolnorynkowa obejmująca m.in. sektor prywatny) były dość silnie obecne w myśleniu społeczeństwa, ale późniejsze zmiany okazały się bardziej radykalne niż postulowane przez społeczeństwo, szczególnie w sferze gospodarczej.
Słowa kluczowe
świadomość społeczeństwa polskiego; postrzeganie konfliktu i kryzysu; oceny ustroju politycznego; pożądany ład społeczno-ekonomiczny
Bibliografia
Adamski W. et al.: Polacy 88. Dynamika konfliktu a szanse reform. Warszawa 1989.
Czy Polacy interesują się polityką? Komunikat CBOS nr 256/108. Warszawa 1990 — https://www.cbos.pl/ (dostęp: 30.10.2018).
Gebethner S.: Wybory do Sejmu i Senatu 1989 r. (wstępne refleksje). „Państwo i Prawo” 1989, nr 8.
Kultura polityczna społeczeństwa polskiego (1983—1985). Cz. 1. Red. F. Ryszka. Warszawa 1987.
Kurczewski J.: W oczach opinii publicznej. W: Idem: Konflikt i „Solidarność”. Warszawa 1981.
Legitymizacja. Klasyczne teorie i polskie doświadczenia. Red. A. Rychard, A. Sułek. Warszawa 1988.
Łabędź K.: Społeczna ocena PRL. „Polityka i Społeczeństwo” 2011, nr 8.
Najważniejsze problemy Polski. Komunikat z badań CBOS, BS 33/10. Warszawa 1991 — https://www.cbos.pl (dostęp: 28.10.2018).
Nastroje społeczne i opinie o stosunkach władza — opozycja (luty 1989). Komunikat z badań OBOP nr 6/509 — http://tnsglobal.pl/archiv_files/06_508_89.pdf (dostęp: 3.11.2018).
Opinia społeczna o PZPR w badaniach CBOS w latach 1984—1989. Komunikat z badań CBOS, AE/17/1. Warszawa 1990 — www.cbos.com (dostęp: 20.10.2018).
Opinie o aktualnych sprawach krajowych i nastroje społeczne w listopadzie 1980 r. Komunikat z badań OBOP nr 25/187, grudzień 1980 — http://www.tnsglobal.pl/archiwumraportow/1980/11/ (dostęp: 28.10.2018).
Opinie o prywatyzacji gospodarki. Komunikat CBOS, BS/58/24. Warszawa 1990 — www.cbos.com (dostęp: 4.11.2018).
Polacy ’81. Postrzeganie kryzysu i konfliktu. Red. W. Adamski. Warszawa 1996.
Polacy ’95. Aktorzy i klienci transformacji. Red. W. Adamski. Warszawa 1998.
Porozumienie gdańskie w opiniach społecznych. Komunikat z badań OBOP nr 20/182, październik 1980 — http://tnsglobal.pl/archiv_files/ (dostęp: 29.10.2018).
Raport o stanie komunikacji masowej w Polsce (sierpień 1980 — 13 grudnia 1981). Raport z badań OBP. Kraków 1982, cz. 1.
Rozumienie, akceptacja i ocena funkcjonowania polskiej demokracji. Komunikat z badań CBOS BS/114. Warszawa 2001 — www.cbos.com (dostęp: 20.10.2018).
Społeczne opinie o reformie gospodarczej. Komunikat z badań OBOP nr 8/473, marzec 1988 — http://tnsglobal.pl/archiv_files/(dostęp: 31.10.2018).
Wartości i postawy społeczne a zmiany systemowe. Red. J. Reykowski. Warszawa 1993.
Wskaźniki nastrojów społecznych w grudniu 1988 r. Komunikat z badań OBOP, nr 1/503 — http://tnsglobal.pl/archiv_files/ (dostęp: 3.11.2018).
Wybrane postawy społeczno-polityczne Polaków — trendy zmian w latach 1981—1984. Maszynopis OBP. Kraków 1984.
Żyromski M.: Teorie elit a systemy polityczne. Poznań 2007.
Akademia Ignatianum w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0003-2255-3338
Krzysztof Łabędź, dr hab., prof. nadzw. na Akademii Ignatianum w Krakowie, socjolog i politolog, kierownik Katedry Współczesnych Systemów Politycznych; zainteresowania naukowe w zakresie polskiego systemu politycznego, kultury politycznej, najnowszej historii Polski.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
