Dylematy polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski w okresie pozimnowojennym w kontekście jej geopolitycznego usytuowania między Rosją a Niemcami
Abstrakt
Celem badawczym w artykule jest ukazanie wpływu (znaczenia) czynnika geopolitycznego w stosunkach Polski z Federacją Rosyjską (Rosją) i Republiką Federalną Niemiec (Niemcami) w okresie pozimnowojennym, w tym przede wszystkim na stopień zbieżnych i rozbieżnych (sprzecznych) interesów z tymi państwami oraz na dylematy z tym związane dla polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski. Główna teza badawcza zawiera się w stwierdzeniu, że czynnik geopolityczny, mimo zmian zachodzących w ostatnich dziesięcioleciach w systemie międzynarodowym (np. przyspieszenie procesów globalizacji), jest nadal jedną z głównych determinant stosunków Polski z Rosją i Niemcami. Jednakże w okresie pozimnowojennym rzutował on zdecydowanie bardziej negatywnie na stosunki Polski z Rosją niż na relacje Polski z Niemcami. W omawianym okresie w polityce zagranicznej Polski znacznie zmalało znaczenie problemu niemieckiego, w jego tradycyjnym rozumieniu źródeł zagrożenia, rosło natomiast znaczenie problemu rosyjskiego. Niemcy były postrzegane przez decydentów polskiej polityki zagranicznej przede wszystkim jako partner i sojusznik (w ramach NATO), natomiast Rosja, jako główne zagrożenie dla bezpieczeństwa Polski, w tym także jako zagrożenie militarne (zagrożenie bezpośrednią napaścią zbrojną). Mając na uwadze zagadnienia bardziej szczegółowe, w opracowaniu wyeksponowane zostały m.in. kwestie dotyczące istoty czynnika geopolitycznego w polityce zagranicznej państw, niektóre uwarunkowania geopolitycznego usytuowania Polski w okresie pozimnowojennym, główne etapy i ich cechy charakterystyczne w stosunkach Polski z Niemcami i Rosją w tym czasie, główne obszary rozbieżnych interesów w stosunkach Polski z Niemcami i Rosja w drugiej dekadzie XXI w., podobieństwa i różnice w polityce Polski wobec Niemiec i Rosji w okresie pozimnowojennym oraz główne dylematy polityki zagranicznej Polski pod koniec drugiej dekady XXI w. wynikające z geopolitycznego usytuowania Polski między Rosją a Niemcami. Jeden z głównych wniosków sformułowanych na podstawie przeprowadzonych rozważań zawiera się w stwierdzeniu, że geopolityczne położenie Polski między Rosją i Niemcami nie oznacza, że mając na uwadze związane z tym zaszłości historyczne, stosunki Polski z tymi państwami skazane są na konfrontacyjny charakter. Czynnik geopolityczny nie ma bowiem charakteru samodzielnej siły sprawczej, determinizmu geopolitycznego, automatycznie eliminującego możliwości wpływu kolejnych polskich rządów na zmianę geopolitycznej sytuacji Polski. Geopolityczne usytuowanie nie determinuje ani wiecznych wrogów ani wiecznych przyjaciół. Z tego samego położenia geopolitycznego Polski można bowiem wyprowadzić różne koncepcje, programy i cele polityki zagranicznej.
Słowa kluczowe
geopolityka; polityka zagraniczna Polski; stosunki polsko-niemieckie; stosunki polsko-rosyjskie
Bibliografia
“Rocznik Strategiczny 2013/2014”, T. 19.
“Rocznik Strategiczny 2018/2019”, T. 24.
Antczak R.: Niemcy — za duże na Europę, za małe na świat, ale da się to zmienić. “Wprost” 2016, nr 33.
Balcer A., Wóycicki K.: Polska na globalnej szachownicy. Warszawa 2014.
Balcer A.: Trójmorze — myślenie życzeniowe czy Realpolitik? “Dialog” 2017, nr 1.
Berlin wydał Białą Księgę: zmieniły się Niemcy oraz ich rola w świecie — http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/berlin-wydal-biała-ksiege-zmieniły-sieniemcy-oraz-ich-rola-w-swiecie,660713.html (accessed: 20.01.2017).
Bielecki J.: Potrzebne jest nowe otwarcie. “Rzeczpospolita”, 2 January 2015.
Bieleń S.: Czas próby w stosunkach międzynarodowych. Warszawa 2017.
Bieleń S.: Polska między Niemcami a Rosją — determinizm czy pluralizm geopolityczny? W: Polityka zagraniczna Polski po wstąpieniu do NATO i do Unii Europejskiej. Problemy tożsamości i adaptacji. Red. S. Bieleń. Warszawa 2010.
Bieleń S.: Pozycja geopolityczna Polski. W: Polska w stosunkach międzynarodowych. Red. S. Bieleń. Warszawa 2007.
Bieleń S.: Stosunki Unia Europejska—Rosja. W: Dyplomacja czy siła? Unia Europejska w stosunkach międzynarodowych. Red. S. Parzymies. Warszawa 2009.
Bieleń S.: Szanse na pojednanie polsko-rosyjskie w świetle wyzwań geopolitycznych. W: Geopolityka w stosunkach polsko-rosyjskich. Red. S. Bieleń, A. Skrzypek. Warszawa 2012.
Bieńczyk-Missala A.: Od Międzymorza do Trójmorza — meandry polityki zagranicznej Polski w Europie Środkowej. “Stosunki Międzynarodowe — International Relations” 2018, nr 1.
Bocheński A.: Między Niemcami a Rosją. Warszawa 1937.
Brutalna Europa. Rozmowa z Emmanuelem Toddem. “Newsweek” 2015, nr 30.
Brzeziński Z.: Fiński model dla Ukrainy. “Gazeta Wyborcza”, 25 February 2014.
Buhler P.: O potędze w XXI wieku. Przeł. G. Majcher. Warszawa 2014.
Buras P.: Polska—Niemcy: Partnerstwo dla Europy? Interesy, opinie elit, perspektywy. Warszawa 2013.
Cichocki M.A., Osica O.: Nowa polsko-niemiecka agenda. Jak przekuć różnice w podstawę wspólnych interesów? “Dialog” 2015, nr 1.
Cichocki M.A.: Niemiecka polityka wobec Polski na nowych drogach? “Dialog” 2005/2006.
Czarnocki A.: Koncepcje polityki zagranicznej Polski. W: Międzynarodowe stosunki polityczne. Red. M. Pietraś. Lublin 2006.
Czech M.: Nasze miejsce w grze o Ukrainę. “Gazeta Wyborcza”, 6 March 2015.
Cziomer E.: Przesłanki i wyzwania poszukiwania nowej roli międzynarodowej Niemiec w dobie narastających kryzysów Unii Europejskiej — wybrane problemy badań i praktyki politycznej w XXI wieku. “Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2016, nr 1.
Das Weissbuch zur Sicherheitspolitik und der Zukunft der Bundeshwer. Berlin 2016 — https://www.bmvg.de/portal/a/bmvg/!ut/p/c4/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9C-P315EyrpHK9pNyydL3y1Mzi4qTS5A (accessed: 12.11.2016).
Das Weissbuch zur Sicherheitspolitik und zur Zukunft der Bundeshwer, Berlin 2016 —
https://www.bmvg.de/portal/a/bmvg/!ut/p/c4/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CyrpHK9pNyydL3y1Mzi4QTS5A (accessed: 12.11.2016).
Dmowski R.: Niemcy, Rosja i kwestia polska. Warszawa 1908.
Dmowski R.: Niemcy, Rosja i kwestia polska. Wrocław 2000.
Dobroczyński M.: Między mocarstwami. Warszawa—Toruń 1996.
Dyplomacja romantyczna. Oto siedem mitów, które paraliżują polską politykę wobec Rosji — http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1681052,2,stosunki-polska-rosja-obalamy-7-mitow.read (accessed: 26.03.2017).
Eberhard P.: Polska i jej granice. Lublin 2004.
Ein neuer Aufbruch für Europa. Eine neue Dynamik für Deutschland. Ein neuer Zusammenhalt für CDU, CSU und SPD. Koalitonsvertrag zwischen CDU,CSU und SPD — dynamic.faz.net/download/2018.koalitionsvertrag.pdf (accessed: 9.08.2018).
Ekspert: polityka Polski wobec Niemiec oscyluje między nieufnością a współpracą — http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Ekspert-polityka-Polski-wobec-Niemiecoscyluje-miedzy-nieufnosia-a-wspołpraca,wid,18379882,wiadomosc.html?ticaid=11323 (accessed: 15.06.2016).
Erwachsene Nachbarschaft. Die feutsch-polnischen Beziehungen 1991 bis 2011. Hrsg. D. Bingen, P.O. Loew, K. Ruchniewicz, M. Zybura. Wiesbaden 2011.
Europa niebezpieczna sama dla siebie. Wywiad z George`em Friedmanem. “Rzeczpospolita”, 1—2 September 2018.
Europa und die neue Deutsche Frage. Ein Gespräch mit Jürgen Habermas, Joschka Fischer, Henrich Enderlein und Christian Calliess. “Bläter für deutsche und internationale Politik” 2011, Nr 5.
Fedorowicz K.: Polityka Polski wobec Rosji, Ukrainy i Białorusi w latach 1989—2010. Poznań 2011.
Flint C.: Wstęp do geopolityki. Przeł. J. Halbersztat. Warszawa 2008.
Foks R.: Kluczowe wyzwania i uwarunkowania dla polskiej polityki wschodniej po zmianie władzy w Polsce w 2015 r. “Dyplomacja i Bezpieczeństwo” 2016, nr 1.
Foks R.: Polska i Niemcy a polityka wschodnia Unii Europejskiej. “Dyplomacja i Bezpieczeństwo” 2014, nr 1.
Friedman G.: Następna dekada. Gdzie byliśmy i dokąd zmierzamy. Przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska. Kraków 2012.
Generał Stanisław Koziej nie wyklucza inwazji Rosji na Polskę — http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,General-Stanislaw-Koziej-nie-wyklucza-inwazji-Rosji-na-Polske,wid,17272158,wiadomosc.html (accessed: 6.03.2015).
Geoekonomia. Red. E. Haliżak. Warszawa 2012.
Grudziński P.: Państwo inteligentne. Polska w poszukiwaniu międzynarodowej roli. Toruń 2008.
Hofman I.: Polska — Niemcy — Europa. Program zachodni paryskiej “Kultury”. Lublin 2009.
https://www.bankier.pl/wiadomosc/Niemiecki-eksport-srubuje-rekordy-7571395.html (accessed: 29.08.2018).
https://www.dw.com/pl/szef-msz-niemiec-czas-na-nowa-wizje-partnerstwa-europyz-usa/a- (accessed: 12.10.2018).
https://www.rp.pl/Gospodarka/303189919-Wymiana-handlowa-Rosja-to-niestabilnyrynek (accessed: 1.10.2018).
Information on the Polish Foreign Policy Tasks in 2016, Presented by Polish Minister of Foreign Affairs Witold Waszczykowski in the Polish Parliament on 29 January 2016 — http://msz.govpl/aktualnosci/wiadomosci/minister_witold_waszczykowski_o_priorytetach_polskiej_dyplomacji (accessed: 3.02.2016).
Information on the Polish Foreign Policy Tasks in 2016, Presented by Polish Minister of Foreign Affairs Witold Waszczykowski in the Polish Parliament on 29 January 2016 — www.msz.gov.pl (accessed: 3.02.2016).
Information on the Polish Foreign Policy Tasks in 2016, Presented by Polish Minister of Foreign Affairs Witold Waszczykowski in the Polish Parliament on 29 January 2016 — http://msz.gov.pl/aktualnosci/wiadomosci/minister_witold_waszczykowski_o_priorytetach_polskiej_dyplomacji (accessed: 3.02.2016).
Interview with Henry Kissinger. Do We Achieve World Order Through Chaos or Insight? — www.spiegel.de/international/world/interview-with-henry-kissingeron-state-of-global-politics-a-1002073.html (accessed: 18.11.2014).
Janowski K.B.: Polityka wschodnia RP — http://karol-b-jaowski.waw.pl/POLITYKA%20WSCHODNIA%RP.pdf (accessed: 4.09.2018).
Jean C.: Geopolityka. Przeł. T. Orłowski. Wrocław 2003.
Juchnowski R.: Miejsce geopolityki w polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku. Toruń 2018.
Kaczyński: Na szczycie w Rzymie również trzeba zachować się zdecydowanie — http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,kaczynski-na-szczycie-w-Rzymierowniez-trzeba-zachowac-sie-zdecydowanie,wid,18731189,wiadomość.html (accessed: 20.03.2017).
Karnowski M.: Nowy bilans ofiar II wojny światowej opublikowany przez Instytut Pamięci Narodowej. “Dziennik”, 26 August 2009.
Kolanko M.: Rosja już nie taka straszna. “Rzeczpospolita”, 17 August 2017.
Koszel B.: Mitteleuropa rediviva? Europa Środkowo- i Południowo-Wschodnia w polityce zjednoczonych Niemiec. Poznań 1999.
Koszel B.: Mocarstwowe aspiracje Niemiec w Europie XXI wieku: realia i perspektywy. Raport z badań. Poznań 2012.
Kukułka J.: Traktaty sąsiedzkie Polski odrodzonej. Wrocław 1998.
Kundnami H.: The Paradox of German Power. Oxford 2015.
Kuźniar R.: Droga do wolności. Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej. Warszawa 2008.
Kuźniar R.: Przegląd sytuacji strategicznej — aspekty globalne i regionalne. “Rocznik Strategiczny” 2015/2016”, T. 21.
Lang K.O.: Kłóćmy się, ale rozsądnie. “Rzeczpospolita”, 26 January 2016.
Łagowski B.: Polska chora na Rosję. Warszawa 2016.
Łastawski K.: Dylematy współczesnej polskiej racji stanu. W: Polityka zagraniczna Polski w zmieniającym się ładzie międzynarodowym. Wybrane problemy. Red. R. Zięba, T. Pawłuszko. Toruń 2016.
Łastawski K.: Pozycja geopolityczna Polski w Europie po rozpadzie bloku radzieckiego. W: Bezpieczeństwo międzynarodowe. Polska — Europa — Świat. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Ryszardowi Ziębie z okazji czterdziestolecia pracy naukowej. Red. J. Zając, A. Włodkowska-Bagan, M. Kaczmarski. Warszawa 2015.
Magierowski M.: W roli przyzwoitki. “Uważam Rze”, 5—11 December 2011.
Malinowski K.: Polska i Niemcy w Europie (2004—2014). Różnice interesów — uwarunkowania i konsekwencje. Poznań 2015.
Marczak T.: Oś Paryż — Berlin — Moskwa a Międzymorze. “Polityka Polska” 2016, nr 7—8.
Marszałek A.: Europejska idea integracji międzynarodowej w perspektywie historycznej. Toruń 2008.
Marszałek A.: Polskie dyskusje o integracji europejskiej po II wojnie światowej w historycznej perspektywie porównawczej. Wybrane zagadnienia. Toruń 2010.
Mazur Z.: Centrum przeciwko Wypędzeniom (1999—2005). Poznań 2006.
Minister Jacek Czaputowicz o priorytetach polskiej dyplomacji w 2018 roku — http://www.msz.gov/pl/pl/aktualnosci/wiadomosci/minister_jacek_czaputowicz_o_priorytetach_polskie_dyplomacji_w_2018_roku (accessed: 25.04.2018).
Minister Witold Waszczykowski o priorytetach polskiej dyplomacji w 2017 roku — http://www.msz.gov.pl/pl/p/msz_pl/aktualnosci/minister_witold_waszczykowski_o_priorytetach_polskiej_dyplomacji_w_2017_roku (accessed: 10.02.2017).
Moczulski L.: Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni. Warszawa 1999.
Molo B.: Polska wobec polityki energetyczno-klimatycznej UE w drugiej dekadzie XXI w. “Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2013, nr 4 (X).
Morgenthau H.: Polityka między narodami. Walka o potęgę i pokój. Przeł. R. Włoch. Warszawa 2010.
Mróz M.: Między Polską piastowską a jagiellońską. Kontrowersje wokół kierunków polskiej polityki zagranicznej po akcesji do Unii Europejskiej. “Dyplomacja i Bezpieczeństwo” 2013, nr 1.
Nie jesteśmy eurosceptyczni. Rozmowa z Witoldem Waszczykowskim. “Rzeczpospolita”, 3 November 2015.
Niemcy na drodze do Mitteleuropy. Dyskusja. “Polityka Polska” 2016, nr 7—8.
Nye J.S.: Soft Power. Jak osiągnąć sukces w polityce światowej. Przeł. J. Zaborowski. Warszawa 2007.
Orłowski T.: Geopolityka polska. W: C. Jean: Geopolityka. Przeł. T. Orłowski. Wrocław 2003.
Pamięć i polityka historyczna w stosunkach polsko-rosyjskich. Red. S. Bieleń, A. Skrzypek. Warszawa 2017.
Pflüger E.: Warunek pojednania Polski z Rosją. “Dialog” 1998, nr 2.
Pierwszy atak będzie w cyberprzestrzeni. Rozmowa z gen. Mieczysławem Bieńkiem. “Przegląd”, 20—26 October 2014.
Polacy o bezpieczeństwie narodowym i NATO Komunikat z badań CBOS. Oprac. K. Kowalczyk. Warszawa 2014, nr 48 — www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2014K_048PDF (accessed: 10.08.2014).
Polityka wschodnia Polski — między fatalizmem geopolitycznym a klątwą niemocy. Red. S. Bieleń. Pułtusk—Warszawa 2019.
Polska 2013. Raport o stanie handlu zagranicznego. Polish Ministry of Economy. Warszawa 2013.
Polska — Niemcy: dobre sąsiedztwo i przyjazna współpraca. Red. J. Barcz, M. Tomala. Warszawa 1992.
Polska — Niemcy. Partnerstwo dla Europy? Interesy, opinie elit, perspektywy. Red. P. Buras. Warszawa 2013.
Potulski J.: Wprowadzenie do geopolityki. Gdańsk 2010.
Program Prawa i Sprawiedliwości 2014 — www.pis.org.pl/dokumenty?page=1 (accessed: 12.10.2015).
Pronińska K.: Strategie bezpieczeństwa energetycznego państwa na przykładzie wybranych krajów UE. W: Państwo w teorii i praktyce stosunków międzynarodowych. Red. M. Sułek, J. Symonides. Warszawa 2009.
Presentation of the Action Plan for the Council of Ministers by Prime Minister Donald Tusk with a Motion for a Vote of Confidence, 23 November 2007 — www.rp.pl/artykul71439.html?p=33 (accessed: 11.11.2014).
Rabij M.: Rosyjski kapitał w Polsce? Prawie nieobecny — biznes.newsweek.pl/rosyjskie-inwestycje-w-polsce-newsweek-pl,artykuly,285428,1,html (accessed: 20.05.014).
Rotfeld A.D.: W poszukiwaniu strategii. Olszanica 2018.
Sienkiewicz M.: Koncepcja Trójmorza w polityce zagranicznej Polski po 2015 r. “Dyplomacja i Bezpieczeństwo” 2016, nr 1.
Sikorski R.: Schyłek Unii nie jest przesądzony. “Gazeta Wyborcza”, 30 November 2011.
Skrzypek A.: Geopolityka “Międzymorza” i jej wpływ na stosunki Polski z Rosją. W: Geopolityka w stosunkach polsko-rosyjskich. Red. S. Bieleń, A. Skrzypek. Warszawa 2012.
Smolar A.: Kłopoty wymuszą integrację. Rozmowa z A. Smolarem. “Tygodnik Powszechny” 2016, nr 1—2.
Sondaż FES. Niemcy widzą zagrożenie w USA, Polacy — w Rosji — https://wiadomosci.wp.pl/sondaz-fes-niemcy-widza-zagrozenie-w-usa-polacy-w-rosji (accessed: 17.02.2019).
Staśkiewicz R., Walczak M.: Ocena sytuacji w handlu zagranicznym z 2018 roku. Division of Macroeconomic Analyses and Forecasts in the Department of Economic Analyses. Ministry of Entrepreneurship and Technology — DAG_Ocena_sytuacji_w_handlu_zagranicznym_2018.pdf-Adobe Acrobat Reader DC. (accessed: 21.11.2019).
Steinmeier gegen Nato-Mitgliedchaft der Ukraine — www.spiegel.de/politik/deutschland/ukraine-krise-steinmeier-gegen-nato-mitgliedchaft-der-ukraine-a-10004525.html (accessed: 24.11.2014).
Stemplowski R.: Wprowadzenie do analizy polityki zagranicznej RP. Wyd. II. T. 1. Warszawa 2007.
Stolarczyk M.: Bezpieczeństwo Niemiec w kontekście konfliktu na wschodzie Ukrainy. “Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka” 2017, nr 1.
Stolarczyk M.: Dylematy polityki niemieckiej Polski związane z zakresem wpływu obciążeń historycznych na międzypaństwowe stosunki polsko-niemieckie. W: Bezpieczeństwo międzynarodowe Polska — Europa — Świat. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Ryszardowi Ziębie z okazji czterdziestolecia pracy naukowej. Red. J. Zając, A. Włodkowska-Bagan, M. Kaczmarski. Warszawa 2015.
Stolarczyk M.: Kryzys uznanego (powszechnie akceptowanego) przywództwa Niemiec w Unii Europejskiej. W: Kryzysy w Unii Europejskiej w drugiej dekadzie XXI wieku. Uwarunkowania — przebieg — implikacje. Red. T. Kubin, M. Stolarczyk. Katowice 2018.
Stolarczyk M.: Możliwości współdziałania Polski i Niemiec w zakresie ich polityki wobec Rosji i Ukrainy. “Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2016, nr 2.
Stolarczyk M.: Polska i Niemcy wobec kryzysu i konfliktu ukraińskiego. W: Implikacje konfliktu ukraińskiego dla polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski. Aspekty polityczne, wojskowe, gospodarcze oraz społeczne. Red. K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk. Katowice 2015.
Stolarczyk M.: Polska i Niemcy wobec polityki wschodniej Unii Europejskiej i stosunków z Rosją w pierwszej dekadzie XXI wieku. “Rocznik Integracji Europejskiej” 2010, nr 4.
Stolarczyk M.: Prawicowy populizm w Polsce jako jedna z barier na drodze do poprawy stosunków polsko-rosyjskich. “Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2011, nr 4.
Stolarczyk M.: Rosja w polityce Polski i Niemiec na przełomie pierwszej i drugiej dekady XXI wieku. Zakres zbieżności i różnicy stanowisk. “Studia Politicae Universitatis Silesiensis” 2014, T. 12.
Stolarczyk M.: Rosja w polityce zagranicznej Polski w latach 1992—2015. Katowice 2016.
Stolarczyk M.: Stanowisko Polski wobec kryzysu migracyjno-uchodźczego Unii Europejskiej. “Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2017, nr 2 (XIV).
Stolarczyk M.: Wokół formuły “polsko-niemiecka wspólnota interesów”. “Przegląd Zachodni” 1998, nr 1.
Stolarczyk M.: Wzrost mocarstwowej pozycji Niemiec w drugiej dekadzie XXI wieku. W: Między ideą, pasją a działaniem. Księga jubileuszowa dedykowana dr. hab. Marianowi Mitrędze. Red. P. Grzywna, J. Lustig, N. Stępień-Lampa, B. Zasępa. Katowice 2017.
Stolarczyk M.: Zbieżność i różnice interesów w stosunkach polsko-niemieckich w latach 1989—2009. Katowice 2010.
The National Security Strategy of the Republic of Poland. Warsaw 2014 — www.mon.gov.pl (accessed: 29.11.2014).
Sułek M.: Dynamika zmian parametrów potęgi państw regionu Azji i Pacyfiku 1985—2015. W: Region Azji i Pacyfiku w latach 1985—2015. Ciągłość i zmiana w regionalnym systemie międzynarodowym. Red. A. Jarczewska, J. Zajączkowski. Warszawa 2016.
Sykulski L.: Geopolityka. Skrypt dla początkujących. Częstochowa 2014.
Szabo S.F.: Na rozstajach dróg. Kryzys w stosunkach niemiecko-amerykańskich. Przeł. K. Korkosz. Warszawa 2006.
Szubart K.: Biała Księga 2016 — niemiecka odpowiedź na obecne wyzwania w zakresie bezpieczeństwa. “Biuletyn Instytutu Zachodniego”, nr 266, 16 August 2016.
Szubart K.: Stanowisko Niemiec na szczyt NATO w Warszawie: dialog i odstraszanie. “Biuletyn Instytutu Zachodniego” 2016, nr 248.
Szubart K.: Szczyt NATO w Warszawie — konsekwencje dla Niemiec. “Biuletyn Instytutu Zachodniego” 2016, nr 260.
Śliwiński A.: Non possumus! “Polityka Polska” 2015, nr. 1.
Talaga A.: Chłód na linii USA—Rosja szansą dla Polski. “Rzeczpospolita”, 17—18 August 2013.
Talaga A.: Dmuchać na Niemcy. “Rzeczpospolita”, 23 December 2015.
Talaga A.: Lepiej z Banderą niż z Moskwą. “Rzeczpospolita”, 23 August 2017.
Talaga A.: Reset z Rosją to duże zagrożenie. “Rzeczpospolita”, 30—31 May 2018.
Talaga A.: Wieczny konflikt z Rosją. “Rzeczpospolita”, 9 May 2018.
Teczki Giedroycia. Oprac. I. Hofman, L. Unger. Lublin 2010.
Walicki A.: O Rosji inaczej. Warszawa 2019.
Warzecha Ł.: Satelita Niemiec. “Rzeczpospolita”, 3 April 2012.
Włodkowska-Bagan A.: Kultura strategiczna Polski. W: Polityka zagraniczna Polski w zmieniającym się ładzie międzynarodowym. Wybrane problemy. Red. R. Zięba, T. Pawłuszko. Toruń 2016.
Wolff-Powęska A.: Doktryna geopolityki w Niemczech. Poznań 1979.
Wschodni filar. Rozmowa ze Zbigniewem Brzezińskim. “Polityka” 1999, nr 11.
Wstęp. W: Geopolityka w stosunkach polsko-rosyjskich. Red. S. Bieleń, A. Skrzypek. Warszawa 2012.
www.mapa.kuke.com.pl/ukraina.html (accessed: 4.10.2018).
Zając J.: Poland’s Security Policy: The West, Russia, and the Changing International Order. London 2016.
Zbrodnie były symetryczne. “Rzeczpospolita”, 14 July 2016.
Zielonych ludzików w Polsce nie będzie. Wywiad z ambasadorem Rosji w Polsce, Siergiejem Andriejewem. “Rzeczpospolita”, 26 November 2015.
Zięba R.: Polityka zagraniczna Polski w strefie euroatlantyckiej. Warszawa 2013.
Zięba R.: Uwarunkowania polityki zagranicznej. W: Wstęp do polityki zagranicznej państwa. Red. R. Zięba. Toruń 2004.
Żeby Polska nie przegapiła szansy na dialog z Rosją — nld,1548975,nPack,3 — http://fakty.interia.pl/tylko-u-nas/news-prof-stanislaw-bielen-zeby-polska-nieprzegapila-szansy-na-d, (accessed: 10.11.2014).
Żurawski vel Grajewski P.: Polska wobec przywództwa Niemiec w Unii Europejskiej. “Przegląd Zachodni” 2014, nr 1.
Żurawski vel Grajewski P.: Geopolityka — siła — wola. Rzeczypospolitej zmagania z losem. Kraków 2010.
Instytut Nauk Politycznych, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-9771-0062
Mieczysław Stolarczyk, prof. dr hab., pracownik naukowo-dydaktycznym w Instytucje Nauk Politycznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Jest autorem czterech monografii oraz ok. 140 artykułów zamieszczonych w czasopismach naukowych i pracach zbiorowych. Jego zainteresowania badawcze dotyczą przede wszystkim teorii stosunków międzynarodowych, polityki zagranicznej RFN i stosunków polsko-niemieckich, polityki zagranicznej Rosji i stosunków polsko-rosyjskich w okresie pozimnowojennym, politycznych aspektów integracji europejskiej oraz ewolucji globalnego i europejskiego systemu międzynarodowego w okresie pozimnowojennym.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
