CFP: Co słychać w prozie? (2024/2)

2023-06-26

Diagnozowanie rzeczywistości, przyglądanie się lokalnym i globalnym przemianom, opisywanie doświadczeń indywidualnych i zbiorowych mających znamiona typowości – to zestaw najważniejszych oczekiwań, jakie w tradycyjnych ujęciach formułowano w odniesieniu do prozy artystycznej. Czy te nadzieje i pragnienia są dziś aktualne? Być może jest tak, że to nie proza, lecz poezja współczesna okazała się pod tym względem najskuteczniejsza? Albo że lepszymi narzędziami diagnozującymi rzeczywistość dysponuje proza niefikcjonalna, zwłaszcza reportażowa? Wypada zadać pytanie o polityczność polskich powieści opublikowanych w ostatnich kilkunastu latach, o formy zaangażowania, możliwości oddziaływania na publiczność czytającą. Jaki jest potencjał – nie tylko artystyczny – naszej prozy drugiej i początku trzeciej dekady XXI wieku?

Przedstawione pytania wydają się szczególnie ważne w aktualnej dobie. Ostatnie lata obfitowały z wydarzenia kryzysowe, wielokrotnie mówiono o świeckiej apokalipsie, o tym, że znaleźliśmy się w momencie przełomowym, być może na chwilę przed „końcem świata”. Czy proza powieściowa bądź nowelistyczna zareagowała na ten stan rzeczy?

Zapraszamy Państwa do namysłu nad najnowszą polską prozą. Interesują nas nie tylko kwestie „diagnostyczne”, choć one najbardziej. Warto się dowiedzieć, jak nasza proza reaguje na zewnętrzne impulsy, w jaki sposób rejestruje wszelkie możliwe przemiany – kulturowe, technologiczne, polityczne. Chcemy zapytać o ważne debiuty (po roku 2010), nowe poetyki, zjawiska i procesy artystyczne zasługujące na odnotowanie, a także o zagadnienia stylistyczne i gatunkowe.

Obok wymienionych zagadnień interesują nas takie kwestie, jak:

• relacje między prozą artystyczną i tzw. prozą gatunkową (powieści kryminalne, sensacyjne, romansowe, fantastyczne itd.);

• możliwości oddziaływania na publiczność prozy tworzonej w języku polskim zmuszonej do permanentnego konkurowania z prozą w przekładach;

• „zmiana warty”, czyli ofensywa młodszych autorek i autorów funkcjonujących w polu literackim zdominowanym przez starszych twórców;

• kondycja krytyki literackiej wyspecjalizowanej w komentowaniu polskiej prozy.

Na Państwa teksty czekamy do 30 maja 2024 roku. Prosimy o przesyłanie ich za pomocą systemu OJS na stronie: https://journals.us.edu.pl/index.php/SSP

Wytyczne redakcyjne dla autorów:

https://www.journals.us.edu.pl/index.php/SSP/about/submissions

Kontakt z Redakcją: slaskiestudiapolonistyczne@us.edu.pl

Dariusz Nowacki

Piotr Gorliński-Kucik

CFP: Literatura jak się patrzy (2023, nr 2)

2023-01-10

W kolejnym numerze Śląskich Studiów Polonistycznych chcemy zapytać o charakter i wartość związków/relacji zachodzących między mediami artystycznymi: piśmienno-językowymi oraz graficzno-wizualnymi. Interesują nas powstające w wyniku tej współpracy materializacje: książka artystyczna, fototeksty, eseje mieszane, hybrydy graficzno-językowe, montaże, kolaże, asamblaże, poezja wizualna, poezja konkretna, formy asemic writing oraz eksponujące wizualność literackie praktyki cyfrowe, formy wideo, działania performatywne i inne praktyki intermedialne; a także ich różne interpretacje umocowane w określonych szkołach badawczych: semiotycznej, fenomenologicznej, antropologicznej, studiach nad obrazem, socjologii wizualnej, krytyce afektywnej etc.

Sądzimy, że przemiany, które charakteryzują kulturę wizualną szczególnie warto obserwować, przyglądając się relacjom między mediami artystycznymi. Doceniając dyskusje zorientowane na refleksję nad ikonicznością języka (jak w przypadku poezji konkretnej, ujmowanej w perspektywie semiotycznej) lub obrazowością literatury (jak w przypadku ekfraz, opisów czy przekładu intersemiotycznego, czytanych zgodnie z retorycznymi regułami), chcielibyśmy zaproponować szczególnie perspektywę, obywającą się bez językowych modeli jako dominujących (m.in. prace W.J.T. Mitchella, Gottfrieda Boehma, Lamberta Wiesinga, Nicholasa Mirzoeffa). Jak na razie, wydaje się, że więcej zmian przyniósł ten zwrot obrazom (w wyniku czego uwolnione zostały one od porządku językowego i retorycznego) niż przemyśleniu literatury (zjawisk werbalno-piśmiennych) w horyzoncie transmedialnym. Dzięki koncepcjom sformułowanym m.in. w ramach badań kulturowych, wizualnych, dekonstrukcji Jacquesa Derridy język przestał być uznawany za system prymarny. Zmieniona rola literatury i jej znakowo-językowych dominant w kulturze wizualnej może okazać się ciekawym punktem wyjścia dla analiz i komentarzy hybrydowych projektów artystycznych.

Przemiany te zauważamy mniej więcej od lat 90., dlatego też najbardziej zależy nam na rozważaniach dotyczących obiektów powstających od przełomu XX i XXI wieku. Jesteśmy jednak także ciekawi tradycji awangardowych i neoawangardowych, czytanych z post-literackich perspektyw, w ramach których język (i literatura) nie stanowią mediów „prowadzących”, ale współtworzących dany obiekt z innymi mediami. 

Na artykuły czekamy do 31 maja 2023 roku.
Prosimy o przesyłanie propozycji tekstów wraz z abstraktami do 30 marca 2023 roku na adres mailowy redakcji: slaskiestudiapolonistyczne@us.edu.pl
Język artykułów: polski lub angielski
Wytyczne redakcyjne: https://www.journals.us.edu.pl/index.php/SSP/about/submissions

CFP: Futurologie science fiction (2023/1)

2022-01-26

Jednym z pierwszych i najważniejszych zadań jakie postawiła przed sobą fantastyka naukowa, była literacka futurologia. Próby sondowania bliższych i dalszych możliwych przyszłości, rozwoju technologii, cywilizacji, czy gatunku homo sapiens stały się jednym z ważniejszych wyznaczników tej konwencji, którą z czasem transmedialnie rozszerzały radio, komiks, telewizja, filmy, grafika czy gry wideo. W ciągu kolejnych dekad dominanty SF zmieniały się: bywała diagnozą współczesności, iskrzyła utopijnymi impulsami, budowała historiozoficzne parabole, eksperymentowała ze stylem i językiem, eksplorowała popowe schematy fabularne, a także spekulacje katastroficzne i postapokaliptyczne. Niemal zawsze wybiegała w przyszłość (również w ramach wizji retrofuturystycznych), nawet jeśli tą przyszłością było już-jutro „fantastyczno-naukowej rzeczywistości” w której funkcjonujemy dziś, czyli w epoce zglobalizowanego kapitalizmu transnarodowych korporacji, gęstej od wzajemnych powiązań różnych sfer życia i technologii (te wątki z powodzeniem eksploruje dziś globalny post-cyberpunk, biopunk, cli-fi, weird fiction).

CFP: Transmedialność archiwum (2022/1)

2021-03-16

W ostatniej dekadzie kategoria archiwum znalazła się w centrum zainteresowania humanistyki. Wraz z archiwum w polu badawczym zaczęła sytuować się także szeroka wiązka zagadnień związanych z materialnością literatury, laboratorium pisarzy i genetyką tekstów (Pierre-Marc de Biasi, Jean Bellemin-Noël, Daniel Ferrer), polityką strony (George Bornstein), praktykami doświadczania zbiorów (Carolyn Steedman), wytwarzaniem wiedzy (Michel Foucault), mechanizmami pamięci (Jacques Derrida) czy zaangażowaniem ciała w akt twórczy i możliwościami krytyki somatycznej (Adam Dziadek). Zresztą na bilans „zwrotu archiwalnego” (Danuta Ulicka) jest wciąż za wcześnie, bo nieustannie otwiera on nowe i ważne perspektywy badawcze. Ostatni rok skłania jednak do myślenia o archiwum w nieco innych kategoriach. Pandemia odcięła nas od zbiorów materialnych, a jednocześnie skierowała naszą uwagę ku zbiorom innego rodzaju. Szczególnie interesująca wydała nam się z tej perspektywy „transmedialność archiwum”, charakter i funkcjonowanie archiwum i materiałów archiwalnych, podlegających nieustannej remediacji, trans-kodowaniu, sytuowanym wciąż w przestrzeni „między mediami”.

CFP: Krytyczność (2022/2)

2021-03-01

Teoria krytyczna tradycyjnie i w wąskim sensie kojarzona jest ze Szkołą Frankfurcką – przede wszystkim – z Maxem Horkheimerem i Theodorem Adorno. Jeśli jednak mówić o szerokim podejściu, to trzeba przywołać i psychoanalizę, i postkolonializm, i feministyczną myśl, i krytyczne studia nad globalizacją, a także marksizm i estetykę polityczną. W zasadzie wszystkie najistotniejsze szkoły badawcze XX i XXI wieku znalazły się pod wpływem kritische theorie. Rozróżnienie między teorią tradycyjną (pozytywistyczną) a teorią krytyczną, wprowadzone w latach 30. przez Horkheimera, nadal zasadne, wydaje się jednak dziś mało operatywne, a różnorodność podejść w ramach myślenia krytycznego, dla których podstawowe będą pisma takich badaczy, jak m.in. Hegel, Karol Marks, Zygmunt Freud, Walter Benjamin, Herbert Marcuse, Antonio Gramsci, Louis Althusser, Michael Foucault, Jürgen Habermas, wymaga przemyślenia ukierunkowanego na wyjście z impasu krytyczności, zdominowanej przez ideologiczność oraz abstrakcyjność.

CFP: Mury (2021/2)

2020-04-24

Figura murów budzi złe skojarzenia: jest synonimem oddzielenia, zamknięcia, izolacji i segregacji. Ich budowanie i burzenie urasta do symbolicznego wydarzenia, zawsze znaczącego w dziejach danej społeczności i dlatego chętnie odnotowywanego w literaturze i sztukach wizualnych. Trwanie społecznego życia podzielonego na strefy za murami i poza murami także należy do kulturowego fenomenu, któremu uważnie przyglądają się antropolodzy i socjolodzy. Naukowe i artystyczne napięcie zogniskowane wokół figury murów (ich budowania, burzenia oraz wyznaczania reguł życia polityczno-społecznego) ma najczęściej charakter dokumentacyjny, stąd reportażowy wydźwięk większości artystycznych rejestracji takich wydarzeń. Gdy jednak przyjrzeć się bliżej sprawozdaniom, foto-relacjom i różnym formom archiwizacji przełomowego momentu, to okaże się, że niosą one zawsze element inscenizacji, artystycznej kalkulacji oraz fabulacji. Chcemy zatem zapytać o to, w jaki sposób kształtowana jest narracja o powstawaniu/burzeniu murów; jakie media odgrywają w niej decydującą rolę, jak fabrykowana jest pamięć o takich przełomowych wydarzeniach, w jaki sposób radzi sobie z nimi jednostka, jak opisywane są strefy konfliktu.

CFP: Literatury mniejsze (2021/1)

2020-04-24

Koncepty literatur mniejszych od dawna budzą sporo emocji. Wiążą bowiem literaturę z mniejszością, rewolucyjnością, materialnością i politycznością. Przywołując mniejszość, niekoniecznie mamy na myśli literaturę regionów i języków nieoficjalnych, marginalnych, nieuznawanych przez państwowe ustawodawstwo, ale z pewnością i na nie pragniemy zwrócić uwagę. Deleuze i Guattari, najbardziej dyskutowani kodyfikatorzy tego określenia, piszą o deterytorializacji dominujących znaczeń, jakiej dokonują eksperymentalnie zorientowane literatury mniejsze. „Literatura mniejsza nie jest literaturą jakiegoś mniejszego języka, ale taką, którą jakaś mniejszość tworzy w języku oficjalnym [majeure]” (Deleuze i Guattari 2016, 84). I choć koncentrują się oni na pisarzach uznanych (Franz Kafka, Samuel Beckett, James Joyce), to wartością ich typologii jest możliwość przyjrzenia się skomplikowanym relacjom między centrum a peryferiami. Napięcie estetyczne i polityczne między mniejszościowym a większościowym, partykularnym a uniwersalnym, jednostkowym i wspólnotowym w zasadniczy sposób buduje koncepcje literatur mniejszych.