„Transpadanos et Ambranos” w działaniach politycznych G. Juliusza Cezara w latach 60. I wieku p.n.e.
Abstrakt
W latach 60. I wieku p.n.e. ważnym czynnikiem w polityce rzymskiej była sprawa przyznania pełnego obywatelstwa ludności prowincji Galii Przedalpejskiej zamieszkującej tereny za rzeką Pad. W swojej działalności politycznej do tego postulatu odwoływał się G. Juliusz Cezar, który już w 67 roku p.n.e. próbował wykorzystać niezadowolenie tzw. Transpadanów ze swojego statusu prawnego. W kolejnych latach Cezar sięgał po wsparcie ze strony mieszkańców Galii Przedalpejskiej, nie tylko podsycając ich nastroje w 65 roku p.n.e., lecz także prowokując do wystąpień tajemniczych „Ambranos”. Efektem tych działań była budowa relacji klienckich, które przyniosły mu duże korzyści w walce o władzę w latach 50. i 40. I wieku p.n.e.
Słowa kluczowe
„causa Transpadanorum”; G. Juliusz Cezar; północna Italia; „Gallia Cisalpina”; „Transpadani”
Bibliografia
Adcock F.E., Marcus Crassus. Milionnaire, Cambridge 1966.
Albertini A., Romanità di Brescia antica, Brescia 1978.
Badian E., Foreign Clientelae 264—70, Oxford 1958.
Bandelli G., Il governo romano nella Transpadana orientale (90—42 a.c.), „Antichità Altoadriatiche” 1986, 28: Aquileia nella “Venetia et Histria”, s. 43—64.
Bishpam E., From Asculum to Actium. The Municipalization Italy from the Social War Augustus, Oxford 2007.
Błaszczyk L.T., Ze studiów nad senatem rzymskim w okresie schyłku Republiki, Łódź 1965.
Bourdin S., Les peoples de l’Italie préromaine. Identités, territoires et relations inter-ethniques en Italie centrale et septentrionale (VIIIe—Ier s. av. J.-C.), Rome 2012.
Bradley G., Ancient Umbria. State, Culture, and Identity in Central Italy from the Iron Age to the Augustan Era, Oxford 2000.
Brennan T.C., The Praetorship in the Roman Republic, vol. 2, Oxford 2000.
Bringmann K., Historia republiki rzymskiej, przeł. A. Gierlińska, Poznań 2010.
Broughton T.R.S., The Magistrates of the Roman Republic, vol. 1—2, New York 1951—1952.
Brunt P.A., Italian Manpower 225 B.C.—A.D. 14, Oxford 1971.
Buchi E., Roma e la Venetia orientale dalla guerra sociale alla prima età augustea, w: Studi e ricerche sulla Gallia Cisalpina XI Vigilia di romanizzazione. Altino e il Veneto orientale tra II e I sec. a.c. Atti del Convegno, Venezia, S. Sebastiano, 2—3 dicembre 1997, Roma 1999, s. 303—326.
Cadoux T.J., Marcus Crassus: A Revaluation, „Greece&Rome” 1956, 3, 2, s. 153—161.
Cary M., Scullard H.H., Dzieje Rzymu, t. 1, przeł. [z ang.] J. Schwakopf, Warszawa 1992.
Cowell F.R., Cicero and the Roman Republic, Victoria 1962.
Dart J., The Social War, 91 to 88 BCE. A History of Italian Insurgency against the Roman Republic, Surrey 2015.
Deniaux E., Patronage, w: A Companion to the Roman Army, ed. P. Erdkamp, Oxford 2007, s. 401—420.
DeSouza P., Piraci w świecie grecko-rzymskim, przeł. J. Lang, Zakrzewo 2008.
Deutsch M.E., Caesar and the Ambrones: (Suetonius Iulius ix. 3), „Classical Philology” 1921, 16, 3, s. 256—259.
Ewins U., Enfranchisement of Cisalpine Gaul, „Papers of the British School of Rome” 1955, 23, s. 73—98.
Faoro D., “Gentes” e “civitates adtributae”. Fenomeni contributivi della romanità cisalpina, w: Simblos. Scritti di storia antica, t. 6, a cura di L. Criscuolo, G. Geraci, A. Bencivenni, Bologna 2015, s. 155—200.
Gabba E., Dallo stato-città allo stato municipale, w: Storia di Roma, t. 2, Torino 1990, s. 697—714.
Galsterer H., Aspetti della romanizzazione nella Cisalpina, „Antichità Altoadriatiche” 1991, 37: Preistoria e protostoria dell’Alto Adriatico, s. 165—182.
Garnsey P., Scheidel W., Cities, Peasants and Food in Classical Antiquity, Cambridge 1998.
Goldsworthy A., Cezar. Życie giganta, przeł. K. Kuraszkiewicz, Warszawa 2007.
Gruen E., The Last Generation of the Roman Republic, Berkley—Los Angeles—London 1974.
Hardy E.G., Some Problems in Roman History. Ten Essays bearing on the administrative and legislative work of Julius Caesar, Oxford 1924.
Iasbez V.V., Aquileia dalla seconda guerra istrica all’età postsillana, „Antichità Altoadriatiche” 2003, 54: Aquileia dalle origini alla costituzione del ducato longobardo. Storia — Amministrazione — Società, s. 119—145.
Iluk J., Kilka uwag o roli M. Liciniusza Krassusa w I triumwiracie, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego” 1971, sect. H, s. 5—23.
Kamienik R., Odwrót Spartakusa i fiasko przeprawy na Sycylię, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1960, sect. F, 15, s. 1—20.
Kamienik R., Studia nad topografią powstania Spartakusa, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1973, sect. F, 28, s. 95—124.
Keaveney A., Lukullus, przeł. A. Ziółkowski, Warszawa 1998.
Keaveney A., Sulla: The Last Republican, London 2005.
Kendall S., The struggle for Roman citizenship: Romans, allies, and the wars of 91—77 BCE, [Gorgias Press] 2013.
Kowalski H., Rola polityczna kapłanów w Rzymie w okresie schyłku Republiki, w: W 2500-lecie powstania Republiki Rzymskiej, red. A. Kunisz, Katowice 1995, s. 31—52.
Krawczuk A., Virtutis ergo. Nadania obywatelstwa rzymskiego przez wodzów Republiki, Kraków 1963.
Linderski J., Rzymskie zgromadzenia wyborcze od Sulli do Cezara, Kraków 1966.
Luraschi G., Foedus ius latii civitas — Aspetti costituzionali della romanizzazione in Transpadana, Padova 1979.
Malnati L., Reggio Emilia in età repubblicana, w: Lepidoregio. Testimonianze di età romana a Reggio Emilia, a cura di G. Ambrosetti, R. Macellari, L. Malnati, Reggio Emilia 1996, s. 41—45.
Marsh F.B., A History of the Roman World 146—30 B.C., London 1963.
Marshall B.A., Crassus. A Political Biography, Amsterdam 1976.
Morawiecki L., Monety miejskie Italii w II i I w. p.n.e., w: Miasto w starożytności, red. L. Mrozewicz, K. Balbuza, Poznań 2004, s. 139—166.
Mouritsen H., Italian Unification. A study in Ancient and Modern Historiography, „Bulletin of the Institute of Classical Studies”, Supplement 1998, 70.
Mrozek S., Ostatni wódz republiki, Gdańsk 2003.
Parrish E.J., Crassus’ New Friends and Pompey Return, „Phoenix” 1973, 27, s. 357—380.
Patterson J.R., Colonization and historiography: the Roman Republic, w: Greek and Roman Colonization. Origins, Ideologies and Interactions, eds. G. Bradley, J.-P. Wilson, Swansea 2006, s. 189—218.
Piegdoń M., Caesar et Transpadani: ludność Galii Cisalpejskiej w polityce Gajusza Juliusza Cezara, „Nowy Filomata” 2004, 8 (4), s. 259—270.
Piegdoń M., Galia Przedalpejska. Studia nad rzymską obecnością w północnej Italii w III—I w. p.n.e., Kraków 2009.
Piegdoń M., Krassus. Polityk niespełnionych ambicji, [wyd. drugie], Kraków 2014.
Piegdoń M., „Viam fecei…ponteis…poseivei…forum aedisque poplicas heic fecei”. Political Activity of M. Aemilius Lepidus in Northern Italy, w: Within the Circle of Ancient Ideas and Virtues. Studies in Honour of Professor Maria Dzielska, red. K. Twardowska, M. Salamon, S. Sprawski, M. Stachura, M. Turlej, Kraków 2014, s. 197—208.
Piegdoń M., Chłosta mieszkańca Novum Comum a sprawa statusu osady, w: Przemoc w świecie starożytnym. Źródła — struktury — interpretacje, red. D. Słapek, I. Łuć, Lublin 2017, s. 239—268.
Premerstein von A., Legatus, w: Real-Encyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, Bd. 23, Stuttgart 1924, szp. 1135—1136.
Purcell N., The City of Rome and the “Plebs Urbana” in the Late Republic, w: The Cambridge Ancient History, vol. 9, eds. J.A. Crook, A. Lintott, E. Rawson, Cambridge 1994, s. 689—728.
Rogosz N., Polityczna rola senatu w Republice Rzymskiej w latach 59—55, Katowice 2004.
Rogosz N., Polityczna rola trybunatu ludowego w Rzymie w latach restauracji sullańskiej (78—70), Katowice 1992.
Rogosz N., Wokół datacji kwestury G. Juliusza Cezara, w: Florilegium. Studia ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Krawczukowi z okazji dziewięćdziesiątej piątej rocznicy urodzin, red. E. Dąbrowa, T. Grabowski, M. Piegdoń, Kraków 2017, s. 221—232.
Rossignani M.P., Gli Aemilii e l’Italia del Nord, w: Splendida civitas nostra. Studi archeologici in onore di Antonio Frova. Studi e ricerche sulla Gallia Cisalpina, t. 8, Roma 1996, s. 61—75.
Santamato E., Gruppi immigrati e loro gestione a Roma tra II e I sec. a.C., Napoli 2008.
Seager R., The First Catilinarian Conspiracy, „Historia” 1964, 13, s. 338—347.
Seager R., Pompey the Great. A Political Biography, Oxford 2002.
Seager R., The Rise of Pompey, w: The Cambridge Ancient History, vol. 9, eds. J.A. Crook, A. Lintott, E. Rawson, Cambridge 1994, s. 208—228.
Seager R., Sulla, w: The Cambridge Ancient History, vol. 9, eds. J.A. Crook, A. Lintott, E. Rawson, Cambridge 1994, s. 164—207.
Sherwin-White A.N., The Roman Citizenship, Oxford 1973.
Southern P., Pompejusz Wielki, przeł. B. Mierzejewska, Warszawa 2004.
Stockton D., The First Consulship of Pompey, „Historia” 1964, 18, s. 205—218.
Syme R., The Roman Revolution, Oxford 1939.
Tarpin M., Le coloniae lege Pompeia: una storia impossibile?, w: Studi e ricerche sulla Gallia Cisalpina XXVI, Trans Padum… usque ad Alpes. Roma tra il Po e le Alpi: dalla romanizzazione alla romanità. Atti del convegno Venezia 13—15 maggio 2014, a cura di G. Cresci Marone, Roma 2015, s. 200—219.
Taylor L.R., The Voting Districts of the Roman Republic, Roma 1960.
Toynbee A.J., Hannibal’s Legacy. The Hannibalic War’s Effects on Roman Life, vol. 1—2, London 1965.
Twyman B., Metelli, Pompeius and Prosopography, w: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung, Bd. 1, hrsg. H. Temporini, Berlin—New York 1972, s. 862—873.
Ward A.M., Marcus Crassus and Late Roman Republic, Columbia 1977.
Wiseman T.P., Caesar, Pompey and Rome, 59—50 B.C., w: The Cambridge Ancient History, vol. 9, eds. J.A. Crook, A. Lintott, E. Rawson, Cambridge 1994, s. 368—381.
Wiseman T.P., New Men in the Roman Senate, 139 B.C.—A.D. 14, Oxford 1971.
Wiseman T.P., The Senate and the Populares, 69—60 B.C., w: The Cambridge Ancient History, vol. 9, eds. J.A. Crook, A. Lintott, E. Rawson, Cambridge 1994, s. 326—367.
Zając J., Aquileia. Status administracyjny antycznego miasta (III w. p.n.e.—II w. p.n.e.), „Balcanica Posnaniensia” 1984, 3, s. 207—214.
Zając J., Od Wenetów do Rzymian. Studia epigraficzno-antroponomastyczne (I w. p.n.e.—I w. n.e.), Toruń 1991.
Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2004.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
