„Ogród zoologiczny” rosyjskich wyobrażeń mentalnych. Wariacje i dynamika reproduktywnego obrazu (1)
Abstrakt
Na przykładzie istniejących wyobrażeń o ogrodzie zoologicznym omawiany jest charakter relacji pomiędzy językowymi i nie ściśle językowymi elementami świadomości. Przytaczany jest materiał słownikowy odzwierciedlający zarówno historyczne, jaki i współczesne interpretacje z uwzględnieniem etymologii słów. Ich analiza ma na celu wychwycenie zmieniających się w czasie motywów, cech i analogii znaczeniowych, które to następnie utrwalają się w wyobrażeniach danej kultury mentalnej i językowej. Ustalany jest charakter relacji (poprzez umieszczenie w sztucznie zorganizowanej przestrzeni) między stanem zwierzęcia i człowieka. Człowieka, upodabniającego się do zwierzęcia, zwierzęcia, jako reprezentanta pewnej zamkniętej w niewoli i zgromadzonej w jednym miejscu zbiorowości, i znowuż człowieka, ale jako obserwatora tych istot bądź podmiotu znajdującego się w analogicznej sytuacji zbiorowego pokazu. Zebrane informacje i interpretacje, które porównujemy z danymi słownika marzeń sennych przez pryzmat ich cech znaczeniowych i mentalnych, pozwalają na postawienie pytania dotyczącego semantyki reproduktywnych, istniejących percepcyjnie i mentalnie, obrazowych doznań. Biorą one bowiem udział w kształtowaniu u przedstawicieli określonej kultury mentalnej regulacyjno -orientacyjnych, do tego nie zawsze uświadamianych, wyobrażeń. Wspomniane doznania, zwłaszcza te, które warunkują organizację świata w językowej i nie tylko językowej świadomości, wpływają, jako skutek, na semantyczną ewolucję języka, jak również na mentalność jego użytkowników.
Słowa kluczowe
świadomość; mentalność; mentalny obraz; zwierzę; człowiek; semantyka
Bibliografia
Baumgarten A.: Wielki sennik. Tłum. M. Antkowiak. Tytuł oryginału: Das große Buchder Traumdeutung. Warszawa 2005.
Bolʹšoj tolkovyj slovarʹ russkogo âzyka. Gl. red. S.A. Kuznecov. Sankt‑Peterburg 2000.
Černyh P.Â.: Istoriko‑ètimologičeskij slovarʹ sovremennogo russkogo âzyka: V 2 t. – 3‑e izd., steterotip. Moskva 1999. T. 2.
Cvetkov E.P.: V carstve sna i smerti. Moskva 1991.
Czerwiński Piotr: Prostranstva v snah. Semantika orientacionnyh motivov. Ternopolʹ: Krok, 2015.
Dalʹ V.I.: Tolkovyj slovarʹ živogo velikorusskogo âzyka. V četyreh tomah. Moskva 2000 (po 2-mu izd. 1880–1882 gg.).
Ènciklopediâ snovidenij. Red. Tula 1993.
Guiley R.E.: Sennik. Symbole i interpretacja. Tłum. D. Żywno. Warszawa 2002.
Inny słownik języka polskiego PWN. Red. naczelny M. Bańko. Warszawa 2000.
Krzyżostaniak M.: Sennik. Symbole i marzenia. Wrocław 1998.
Lâševskaâ O.N.: Semantika russkogo čisla. Moskva 2004.
Miller G.H.: Sonnik, ili čto proishodit vo sne. Naučnoe i praktičeskoe izloženie. Sankt‑Peterburg 1993.
Podoroga V.A.: Kodeks snovidca [v:] Grani poznaniâ: nauka, filosofiâ, kulʹtura v XXI v.: V 2 kn. Kn. 2. Otv. red. N.K. Udumân. Moskva 2007.
Sennik Babuni. Warszawa 2001.
Sieradzki A.: Sennik. Współczesna interpretacja snów. Warszawa 2004.
Słownik wyrazów obcych PWN. Opracowanie L. Wiśniakowskiej (na podstawie Wielkiego słownika wyrazów obcych PWN pod red. M. Bańki). Warszawa 2004.
Tanguay L.: Wielki sennik uniwersalny. Tłum. B. Walicka. Warszawa 2006.
Vseobŝee tolkovanie snov (sonnik). Iz sobraniâ Otdela pisʹmennyh istočnikov GIM / Gosudarstvennyj ordena Lenina Istoričeskij muzej. Moskva 1990.
Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0001-6575-5736
Piotr Czerwiński – prof. zw. dr hab., kierownik Zakładu Języka Rosyjskiego w Instytucie Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Śląskiego; specjalista w dziedzinie semazjologii, etnosemantyki, etymologii, onomastyki, języka semantycznego tradycji folklorystycznej; autor podręczników, słowników, monografii, kursów komputerowych. Zainteresowania naukowe obejmują szeroko rozumiany obszar powiązań języka i świa- domości, w tym również w aspekcie etnologicznym, lingwokulturowym, lingwopsycho- logicznym, konfrontatywnym. Dotyczy to problematyki leksykologicznej, słowotwór- czej, onomazjologicznej, języka polityki, ideologii, środków masowego przekazu, poezji, literatury pięknej, współczesnego uzusu językowego, mówienia, myślenia, metodyki nauczania. W publikacjach poruszających tematy zwierzęce przedmiotem rozważań są – oprócz opisów encyklopedycznych (dydaktyko-ekologicznych), etymologicznych, mitologicznych, historyczno-kulturowych, folklorystycznych – przede wszystkim: 1) sposób „zwierzęcej” egzystencjonalności w człowieku, 2) wyobrażenie i wyrażenie kon- ceptualnego i emocjonalnego ego człowieka przez obrazowość, mentalność i kod, który może cechować i nierzadko cechuje zwierzęta, 3) animalistyczna (lecz nie bestiarna) stała, rozumiana czasem jako μεταμόρφωσις i transcendencja, z reguły będąca sposo- bem swoistej percepcji, bytowania i orientacji w rzeczywistości.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
