„Ludzkie owady” i człowiek – o dalekiej bliskości życia w niedoli i wspaniałości
Abstrakt
The author analyzes E.T.A. Hoffmann’s short story Master Flea, focusing mainly on the scene of the telescope duel between two biologists: Jan Swammerdam and Anton Leeuwenhoek. This scene triggers reflection on discovering the closeness between humans and insects – a closeness that became possible once man started to question the possibility of being different from animals. Even though Swammerdam equated human beings with insects, he never overcame the limitations of anatomic perception. It was only the generation of Romantics that discovered the similarity of fate between humans and insects – a similarity, as Maurice Maeterlinck called it, of “misery and greatness”. The author traces the evolution in the ways of perceiving insects and writing about them; an evolution which was initiated by Montaigne’s essay Apology for Raymond Sebond and later developed by E.T.A. Hoffmann, Henry David Thoreau and Maurice Maeterlinck.
Słowa kluczowe
humans and insects; microscope; Jan Swammerdam; E.T.A.; Hoffmann
Bibliografia
DELACROIX, Eugene. Dzienniki. Part 1 (1822-1853). Translated by Joanna GUZE and Julia HARTWIG. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo / obraz terytoria, 2003.
FLAUBERT, Gustaw, George SAND. Korespondencja. Translated by Ryszard ENGELKING. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2013.
HOFFMANN, Ernst Theodor Amadeus. Mistrz pchła. Bajka zawarta w siedmiu przygodach dwóch przyjaciół. Translated by Maria KURECKA. In Opowieści. Selected by Władysław KOPALIŃSKI. Warszawa: Czytelnik, 1962.
KOOIJMANS, Luuc. Niebezpieczna wiedza. Wizje i leki w czasach Jana Swammerdama. Translated by Roman PUCEK. Warszawa: Aletheia, 2010
MAETERLINCK, Maurice. Życie termitów. Translated by Franciszek MIRANDOLA. Lwów-Poznań: Wydawnictwo Polskie 1927.
MIŁOSZ, Czesław. Legendy nowoczesności. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009
MONTAIGNE de, Michel. Apologia Rajmunda Sebond. In Próby. Vol. 2. Vol. 2. Translated by Tadeusz ŻELEŃSKI (BOY). Compiled by Zbigniew GIERCZYŃSKI. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985.
MONTAIGNE de, Michel. O zarozumiałości. In Próby. Vol. 2. Translated by Tadeusz ŻELEŃSKI (BOY). Compiled by Zbigniew GIERCZYŃSKI. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985.
SŁAWEK, Tadeusz. Ujmować. Henry David Thereau i wspólnota świata. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu śląskiego, 2009.
SWIFT, Jonathan. Podróże Gulliwera. Translated by Anonymous (1784) compared with the original by Jan Kott. Introduction Jan KOTT. Warszawa: Książka i Wiedza, 1956.
THOREAU, Henry David. Walden czyli życie w lesie. Translated by Halina CIEPLIŃSKA. Warszawa: Rebis, 1991.
Akademia Techniczno-Humanistycznaw Bielsku-Białej Polska
https://orcid.org/0000-0002-1097-9107
Ireneusz Gielata – dr hab., profesor nadzwyczajny Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej (Katedra Literatury i Kultury Polskiej), historyk literatury. Zajmuje się zagadnieniami dotyczącymi teorii i historii powieści, teorii narracji historycznej, a w obrębie historii literatury – genealogią polskiej nowoczesności oraz badaniem związków muzyki dziewiętnastowiecznej z literaturą; autor książek Nad studnią Ateny. O „Rozdwojonym w sobie” Teodora Parnickiego (Bielsko-Biała 2006), Bolesław Prus na progu nowoczesności (Bielsko-Biała 2011), opracowania tekstowego i komentarzy do powieści T. Parnickiego Tylko Beatrycze (Wrocław 2001); publikował m.in. w pismach „Fa-art”, „Świat i Słowo” i licznych pracach zbiorowych.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
