Śmierć muchy. Jedna scena z „Odejścia Głodomora" Tadeusza Różewicza
Abstrakt
W wyobraźni Zachodu mucha jest pomiotem (abiektem). Budzi wstręt i jako taka przynależy do świata „zwymiotowanego, odrzuconego, upadłego”, który definiuje – na zasadzie różnicy – ramy ludzkiego istnienia. Zupełnie inne wartościowanie nadaje musze Tadeusz Różewicz w dramacie Odejście Głodomora z 1976 roku. W scenie czwartej tytułowy bohater opłakuje muchę, którą zgniótł w dłoni, a następnie dokonuje nad jej ciałem rachunku sumienia. Szkic jest próbą odczytania dramatu w kontekście tanatologii (śmierć muchy jako fantazmat śmierci własnej Głodomora). Zwraca także uwagę na żałobne aspekty utworu, który, razem z Pułapką i poematem przerwana rozmowa, stanowi osobiste pożegnanie Różewicza z Franzem Kafką.
Słowa kluczowe
śmierć; mucha; tanatologia; Kafka; żałoba
Bibliografia
Bataille Georges. 2015. Erotyzm. Przeł. Maryna Ochab. Gdańsk: wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Baudelaire Charles. 1990. Kwiaty zła. Wybór Maria Leśniewska, Jerzy Brzozowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Brod Max. 1982. Franz Kafka. Opowieść biograficzna. Przeł. Tadeusz Zabłudowski. Warszawa: Czytelnik.
Collin de Plancy Jacques. 1863. Dictionnaire infernal. Paris: Pierre-Louis.
de Sade Donatien-Alphonse-François. 2003. Powiedzieć wszystko. Antologia. Wybór Bogdan Banasiak, Marek Bratuń, Krzysztof Miklaszewski, Paweł Pieniążek. Kraków: Mireki.
Dziedzic Maja. 2015. Musca domestica. Epifanie Tadeusza Różewicza. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Golding William. 2012. Władca much. Przeł. Wacław Niepokólczycki. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Gombrowicz Witold. 2013. Dziennik 1953–1969. Posł. Wojciech Karpiński. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Janion Maria. 1989. Wobec zła. Chotomów: Verba.
Janion Maria. 2001. Żyjąc tracimy życie. Warszawa: W.A.B.
Kafka Franz. 2012. Listy do rodziny, przyjaciół, wydawców. Przeł. Robert Urbański. Warszawa: W.A.B.
Kafka Franz. 2016. Opowieści i przypowieści. Posł. Karol Sauerland. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kafka Franz. 2016. Letters to Friends, Family, and Editors. Transl. Richard Winston, Clara Winston. New York: Schocken Books.
Kalinowski Daniel. 2006. Światy Franza Kafki. Sekwencja polska. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej.
Kopaliński Władysław. 2015. Słownik symboli. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm.
Kristeva Julia. 2007. Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie. Przeł. Maciej Falski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Nalewajk Żaneta. 2004. Egzystencja jako spektakl. O Głodomorze. W Poetyka egzystencji: Franz Kafka na progu XXI wieku. Red. Edward Kasperski, Tomasz Mackiewicz, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Pascual Chenel Álvaro, Serrano Simarro Alfonso. 2008. Słownik symboli. Przeł. Marta Boberska. Warszawa: Świat Książki – Bertelsmann Media.
Pastoureau Michael. 2006. Średniowieczna gra symboli. Przeł. Hanna Igalson-Tygielska. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Różewicz Tadeusz. 1988. Odejście Głodomora. W Idem. Teatr. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Różewicz Tadeusz. 1991. Płaskorzeźba. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Schulz Bruno. 1989. Opowiadania, wybór esejów i listów. Oprac. Jerzy Jarzębski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Słownik schulzowski. 2004. Oprac. Włodzimierz Bolecki, Jerzy Jarzębski, Stanisław Rosiek. Gdańsk: wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Tresidder Jack. 2005. Słownik symboli. Przeł. Bożenna Stokłosa. Warszawa: RM.
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0002-7724-0876
Jakub Orzeszek – mgr, doktorant na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Gdańskiego. Sekretarz redakcji czasopisma „Schulz/Forum”. Współpracuje z Fundacją Terytoria Książki. Interesuje się tanatologią, antropologią literatury i kulturą popularną. Pisze pracę doktorską o nekroprzemocy w kulturze polskiej.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
