Paidia i Literatura

Gdzie są dzieci? Analiza ustaw o szkolnictwie z lat 1918-2018

Weronika Kosmalska — wto, 04 paź 2022 00:00:00 +0000

Artykuł nawiązuje do koncepcji prawa i literatury. Celem badań jest wskazanie, w jaki sposób zmienia się kształtowanie obrazu dzieciństwa w trzech ustawach o szkolnictwie z lat 1918-2018: Ustawy z dnia 11.03.1932 r. o ustroju szkolnictwa, Ustawy z dnia 15.07.1961 r. o rozwoju sytemu oświaty i wychowania oraz Ustawy z dnia 9.09.1991 r. o systemie oświaty. Autorka analizuje, w jakim stopniu dziecko we wskazanych aktach prawnych jest traktowane w sposób przedmiotowy, a w jakim stopniu w sposób podmiotowy. Wykorzystując aksjolingwistykę, próbuje dowieść, że obraz dzieciństwa wpisany w każdy z tekstów jest związany z celami ideologicznymi władzy oraz założoną przez nią koncepcją państwa. Teza ta wiąże się z różnymi ustrojami, które panowały na ziemiach polskich we wskazanym stuleciu.

Kierunki rozwoju najnowszej literatury dziecięcej w świetle zgłoszeń do Nagrody Żółtej Ciżemki (w roku 2021)

Alicja Baluch — śro, 05 paź 2022 00:00:00 +0000

Autorka omawia tendencje rozwojowe w najnowszej literaturze dla dzieci młodszych w Polsce na podstawie książek zgłoszonych do Nagrody Literackiej Żółtej Ciżemki, którą przyznaje Biblioteka Kraków od 2017 roku. Badaczka podkreśla, że dużą grupę wśród autorów stanowią młodzi, debiutujący twórcy, szczególnie graficy i ilustratorzy. W analizowanych utworach dominuje narracja wizualna nad słowną, forma picturebooka oraz książki-zabawki. Wśród nowych rozwiązań zarówno w narracjach werbalnych, jak i obrazowych wyróżniają się motywy śladów/tropów, nici/kanwy.

Dziecko w katastrofie klimatycznej – świadek, ofiara, aktywista

Małgorzata Figura — wto, 04 paź 2022 00:00:00 +0000

Małgorzata Figura’s article is an attempt to capture the social roles of children when faced with the threat of the impending climate catastrophe. The introduction aims to draw attention to the need to give the floor to young people who can alert the public to changes taking place in the world. This necessity is stressed by researchers who represent children’s studies and who emphasize the importance of children’s perspective in literature and in scientific and social discourses. Figura’s analysis of selected literary texts allows us to see this turn towards the child, which at the same time is also the child’s turn towards nature.

„Czytaj i zmieniaj świat” – studium przypadku dziecięcego aktywizmu społecznego.

Agnieszka Tyczka-Nowak, Patrycja Tyczka-Morzyńska — wto, 04 paź 2022 00:00:00 +0000

Aktywizm społeczny to sposób działania mający na celu doprowadzenie do określonych zmian. Ruch ten jest coraz bardziej popularny wśród dzieci, które coraz lepiej rozumieją wielkoskalowe zjawiska i są coraz bardziej świadome swojego sprawstwa. Celem artykułu jest przeprowadzenie przeglądu zjawiska dziecięcego aktywizmu społecznego oraz analiza działań podejmowanych przez dzieci aktywistów w ramach edukacyjno-literackiego, interdyscyplinarnego projektu realizowanego przez dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Projekt podejmował temat edukacji literackiej i wdrażał nowe inicjatywy mające na celu podnoszenie poziomu czytelnictwa i ekologii.

Od projektu polonistycznego do proekologicznego w klasie integracyjnej SP (opis projektu)

Helena Balcerek — pon, 08 sie 2022 00:00:00 +0000

The main purpose of Helena Barbara Balcerek’s article is to present an original project aimed at the amplification of both the language potential (communication competences) and the literary-cultural potential of sixth-grade primary-school students. The project’s method consists in problem-based learning which integrates literary-cultural content-oriented teaching and language education (including rhetoric) with educational and prosocial processes. Reflections yielded by an in-depth analysis and interpretation of texts used in the project as well as discussions concerning the problem of human values and needs lead, as it turned out during the project’s execution, to ecological issues and climate challenges facing the contemporary world. A large group of students have come up with practical ideas as to the use of available resources as means to resolve the climate crisis and to undertake pro-ecological actions.

Utváranie vzťahu k prírode a jej ochrane prostredníctvom filozofických literárnych príbehov

Simona Borisová — pon, 12 gru 2022 00:00:00 +0000

The paper focuses on working with philosophical literary stories, which by their nature, in addition to the development of children’s thinking can be useful in developing awareness of nature protection and sustainable living. Attitudes in solving environmental problems are related to education in the past, present and future. The inspiration for writing this paper is the educational program Philosophy for Children. The application part of this program includes several activities — reading philosophical stories, questions creating, philosophical discussion and other complementary activities. We consider Philosophy for Children as a form of applied philosophy, focused on the area of practical human interests.

Reminiscencje dzieciństwa — uwagi na marginesie kreatywnego pisania w glottodydaktyce polonistycznej

Maria Wacławek — wto, 27 gru 2022 00:00:00 +0000

Artykuł stanowi refleksję na temat pracy z tekstem literackim na lekcjach języka polskiego jako obcego, na których kontakt z utworem służy przede wszystkim nauce języka. Ważne jest doskonalenie pisania, kompetencji tekstotwórczych. Przedstawiono konceptualizacje dzieciństwa w wybranych tekstach paraliterackich, które powstały jako wynik kreatywnych ćwiczeń transformacyjnych wiersza Zbigniewa Herberta. Na końcu ukazano rozważania dotyczące uczniów z kontekstem migracyjnym i ich potrzeb edukacyjnych. Zasugerowano przydatność opisanej metody również w przypadku pracy z taką grupą docelową, a także konieczność łączenia doświadczeń dydaktyki i glottodydaktyki polonistycznej.

Nici, pedologia, podologia. Justyny Bednarek opowieści o współdreptaniu

Małgorzata Wójcik-Dudek — sob, 03 gru 2022 00:00:00 +0000

Artykuł jest próbą opisu wybranych książek Justyny Bednarek, znanej i nagradzanej pisarki dla dzieci (Nowe przygody skarpetek (jeszcze bardziej niesamowite), Basik Grysik i wrony, Pan Stanisław odlatuje). Badaczka skupia się przede wszystkim na zagadnieniach związanych ze sposobami reprezentowania przez Bednarek relacji człowieka ze światem. Wójcik-Dudek dowodzi, że w twórczości Bednarek najsilniejszą reprezentację w przedstawianiu człowieka uwikłanego w świat ma nić oraz jej dosłowne i symboliczne znaczenia.

Magia niepozornych rzeczy w twórczości Justyny Bednarek

Małgorzata Ewa Chrobak — śro, 05 paź 2022 00:00:00 +0000

Małgorzata Ewa Chrobak’s aim in this article is to read Justyna Bednarek’s books for children from the perspective of “thing studies.” Chrobak investigates how everyday objects and their re-use are represented in a selection of those books, e.g., Nowe przygody skarpetek (jeszcze bardziej niesamowite) [The Socks’ New Adventures (More Amazing Than Ever)]; Banda Czarnej Frotté [The Band of the Black Frotté]; Skarpetki powracają! [The Socks Are Back!]; Zielone piórko Zbigniewa [Zbigniew’s Green Feather]; Skarpetki kontratakują! [The Socks Strike Back!]. Chrobak examines the possibilities of applying two interpretive categories to Bednarek’s fiction, those of “biography of things” and “cultural recycling.”

Co różni Babcochę od czarownicy z wyobrażeń dzieci?

Bernadeta Niesporek-Szamburska — wto, 04 paź 2022 00:00:00 +0000

Artykuł poświęcono językowemu i kulturowemu obrazowi bohaterki powieści Justyny Bednarek pt. Babcocha. Bohaterkę opowieści porównano do stereotypu czarownicy, który został odtworzony z konceptualizacji dziecięcych w językowym obrazie świata dzieci w młodszym wieku szkolnym. Porównanie obu wizerunków wskazuje na znaczącą modyfikację obrazu wykreowanego przez Justynę Bednarek, ale także na te aspekty samej postaci bohaterki i świata przedstawionego, które mogą zachęcać dziecko do odbioru tekstu.

(Nie)szczęśliwe zakończenia we współczesnej literaturze dziecięcej podejmującej temat Zagłady

Anna Sałatarow — czw, 06 paź 2022 00:00:00 +0000

Wśród polskich utworów z kręgu literatury dla dzieci istnieje już wiele pozycji, które nie odżegnują się od podejmowania trudnych tematów, obarczonych dużym ładunkiem emocjonalnym. Między nimi znajduje się dość liczna grupa opowieści o tematyce Zagłady. Utwory te stanowią okazję do przepracowania przykrych emocji, a zarazem otwierają pole do namysłu nad kształtowaniem wśród młodych odbiorców literatury pożądanych społecznie postaw moralnych i roli dorosłego pośrednika w procesie lektury. W niniejszym artykule przeanalizowano wybraną literaturę z tego zakresu pod kątem przełamywania konwencji pomyślnych rozwiązań kończących utwory kierowane do dziecięcych czytelników. Podjęta została także próba określenia konsekwencji płynących z nieszczęśliwych lub otwartych zakończeń opowieści dla młodych odbiorców.

Nie tylko zupka z muszek. Poetycki potencjał kulinariów w polskiej współczesnej poezji dziecięcej

Alicja Mazan-Mazurkiewicz — śro, 05 paź 2022 00:00:00 +0000

Alicja Mazan-Mazurkiewicz’s aim in this article is to show the richness and variety of poetical implementations of culinary themes in children’s poetry as represented by Joanna Kulmowa, Joanna Papuzińska, Zofia Beszczyńska, and Agnieszka Kuciak. Mazan-Mazurkiewicz wants to emphasise how a topic that is close to the child and somehow obvious makes it possible for the receiver to be themselves poetically creative and offers them an aesthetic experience as well as an initiation (often unconscious) into the processes of artistic creation, involving humour, metaphor, synaesthesia, and retardation.

Gdy ludzi nie ma, zwierzęta harcują. Motywy zwierzęce w polskim komiksie dziecięcym

Kamil Wrzeszcz — czw, 22 gru 2022 00:00:00 +0000

Komiksy dla dzieci są znaczącą częścią rynku książki nie tylko w Polsce. Pozycje te są istotne, ponieważ przygotowują młodych odbiorców do aktywnego uczestnictwa w kulturze. Autor artykułu szczegółowo przeanalizował i zinterpretował najnowsze polskie komiksy adresowane do najmłodszych czytelników pod kątem wątków animalistycznych. W pierwszej kolejności podzielił wybrane utwory na dwie grupy: te, w których zwierzęta towarzyszą człowiekowi oraz takie, gdzie zwierzęta są głównymi bohaterami (klasyczne oraz hybrydowe – łączące komiks z innymi formami wypowiedzi). Badacz przywołał przykłady takie jak: Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych (Aleksandra i Daniel Mizielińscy), cykl „Umarły las” (Adam Wajrak, Tomasz Samojlik), „Bardzo dzika opowieść” (Marcin Podolec, Tomasz Samojlik), „Detektyw Miś Zbyś na tropie” (Maciej Jasiński oraz Piotr Nowacki) czy „Rysiek i Królik” (Łukasz Piotrkowicz, Krzysztof Budziejewski, Katarzyna Urbaniak). Przedstawiając wybrane dzieła, autor tekstu posłużył się stanowiskami polskich badaczy komiksu (Wojciech Birek, Jerzy Szyłak, Michał Traczyk), ale powołał się także na naukowców specjalizujących się w dziedzinie Animal Studies (Anna Wąs, Piotr Skubała, Mirosław Twardowski). Artykuł stanowi przegląd różnych rozwiązań formalnych zastosowanych przez autorów (karty, stylistyka kadrów, hybrydy gatunkowe).

Akt lektury a ekonomia albo credo polonisty

Dariusz Żółtowski — czw, 21 lip 2022 00:00:00 +0000

In his article, Dariusz Żółtowski discusses the situation of the school in the contemporary world. He looks closely at reading in the context of the developing economization of reality. He suggests linking the conclusions provided by anthropology of culture and philosophy in the traditional school.

Sprawozdanie z uroczystości 28. Ogólnopolskiej Nagrody Literackiej im. Kornela Makuszyńskiego w Oświęcimiu (8.10.2021)

Karolina Kabacińska — wto, 04 paź 2022 00:00:00 +0000