Rana. Literatura - Doświadczenie - Tożsamość

Dzieci króla olch. Analiza przypadków z gościńca śląskiego oraz innych

Krystian Węgrzynek — 2022-07-22

Treścią artykułu jest analiza losu górnośląskiego dziecka w okresie totalitarnym (okupacja hitlerowska, okres stalinowski). Fizycznie porwane przez okupanta i przejęte przez jego rodzinę albo narażone na indoktrynację
w szkole lub innej instytucji wychowawczej poddawane było ono najczęściej wykluczającym modelom nauczania w duchu polskim lub niemieckim. Niejednokrotnie metody formowania były wyrafinowane – dzieci przekupywano, kuszono, uwodzono. Do analizy tej sytuacji wykorzystana zostaje interpretacja wiersza Johanna W. Goethego Król olch, w której dominantą jest walka o duszę dziecka pomiędzy naturalnym sprzymierzeńcem (rodzic) i przychodzącym z zewnątrz przeciwnikiem (król); wizja królestwa elfów zestawiona jest tu z totalitarną utopią społeczeństwa – silnego i doskonałego, rasowo lub z wizją Polski – społeczeństwa pozbawionego różnic, a jednocześnie doskonale antyniemieckiego. Pod uwagę zostały wzięte zarówno teksty dokumentalne (R. Hrabar, A. Malinowska, G. Gruschka), jak i quasi-dokumentalne (J. Durski, F. Netz, A. Lysko) oraz artystyczne (A. Dziewit-Meller, L. Libera, I. Villqist).

Z perspektywy dziecka. Motyw ogrodu w opowieściach pisanych przez ocalonych z Shoah

Joanna Warońska-Gęsiarz — 2022-06-05

W artykule autorka zastanawia się nad motywem ogrodu obecnym w książkach napisanych z perspektywy dziecka przez ocalonych z Shoah przedstawicieli zamożnych spolonizowanych rodzin żydowskich. Jako materiał do analizy posłużyły powstałe pod koniec XX wieku: powieść Romy Ligockiej Dziewczynka w czerwonym płaszczyku oraz wspomnienia – Janiny Bauman Zima o poranku i Utracone dzieciństwo Yehudy Nira.
Występujący w wybranych książkach ogród to miejsce silnie oddziałujące na bohaterów, miejsce rzeczywiste lub obecne w opowieściach i poznawane w procesie lektury (np. Tajemniczy ogród Frances Hodges Burnett). Kształt tej przestrzeni określają ludzie, założyciele i spadkobiercy, zawodowi ogrodnicy, ale także przypadkowi użytkownicy czy nawet barbarzyńcy i wandale. W analizowanych książkach występują: miejski park, ogród botaniczny, ogrody rodzinne, ogródki działkowe, wreszcie ogródek warzywny. Niektóre z nich istnieją wyłącznie jako nazwy, inne są opisane bardziej szczegółowo, a nawet zdają się współuczestniczyć w losach bohaterów. To przestrzenie ważne dla topografii miasta, historii rodziny albo jednostki. Wyznaczają miejsca akcji, determinują, ale i projektują zachowania bohaterów, wreszcie stają się świadectwem tego, co minione. Przywoływane we wspomnieniach i opowieściach o czasach zagłady potwierdzają swoje znaczenie w wojennym życiu dzieci i młodocianych.

Małe i kruche: "Ostatni świadkowie. Utwory solowe na głos dziecięcy" Swietłany Aleksijewicz jako historia II wojny światowej z perspektywy dziecka

Anna Karonta — 2022-06-03

Artykuł stanowi propozycję analizy reportażu Swietłany Aleksijewicz Ostatni świadkowie. Utwory solowe na głos dziecięcy jako zapisu historii II wojny światowej z perspektywy dziecka. Udzielenie głosu osobom, których dzieciństwo przypadło na czas wojny i okupacji, jest krokiem do odkrywania wojennych doświadczeń dzieci oraz gestem przeciwko ideologizacji i upolitycznieniu ich przeżyć. Wspomnienia bohaterów reportażu pozwalają odtworzyć dziecięcy punkt widzenia opisywanych wydarzeń, zwykle pomijany w oficjalnym dyskursie historycznym kształtowanym w ZSRR.

Zapis „żałosnego, irlandzkiego dzieciństwa” w dylogii autobiograficznej Franka McCourta

Magdalena Joanna Krzyżanowska — 2022-06-26

Celem artykułu jest analiza i interpretacja wątku biedy we wspomnieniach Franka McCourta (Popiół i żar oraz I rzeczywiście). Korzystając z piśmiennictwa socjologicznego, autorstwa m.in. Ruth Lister i Zygmunta Baumana, studium przedstawia biografię bohatera utworu i jego matki naznaczoną zjawiskiem biedy dziedziczonej. Zwracając uwagę na ironię i intertekstualność w utworach McCourta, akcentuje twierdzenie o niewystarczalności języka do wyrażenia doświadczenia ubóstwa i prób wydobycia się z niego. Autorka
artykułu stawia przy tym tezę, że dylogia irlandzkiego pisarza tylko z pozoru ma charakter konfesyjny i osobisty, stanowiąc w istocie opowieść o zuniwersalizowanym losie Irlandczyka, osoby dotkniętej problemem ubóstwa.

Bezdomność i wiedza. O ranach dzieciństwa w "Płynąc do domu" Deborah Levy

Anna Kisiel — 2022-06-08

Celem niniejszego artykułu jest lektura powieści Deborah Levy Płynąc do domu pod kątem ran dzieciństwa głównego bohatera – Joego Jacobsa. Rozważania te mieszczą się w ramach psychoanalitycznych studiów nad traumą. Przyglądając się relacjom rodzinnym Joego Jacobsa, a także jego niepokojącemu związkowi z nowo poznaną Kitty Finch, pokazuję, w jaki sposób trauma oraz niezbywalne poczucie bezdomności składają się na tożsamość głównego bohatera. Zauważam, że mężczyzna ocalały z Holokaustu pragnie – ale nie jest w stanie – wrócić do domu. Kitty zaś stanowi dla bohatera swoiste lustro, w którym odbija się wyparta wiedza o nim samym; na koniec powieści to Kitty wskazuje mu drogę do domu. Ten, będąc miejscem traumy, okazuje się jednak dostępny wyłącznie przez śmierć.

„Piszę w powietrzu, bo chcę szybko wrócić, zrobić, żeby nie było”. Zdrój Barbary Klickiej jako powieść o traumie

Mateusz Kaliński — 2021-12-28

Artykuł stanowi próbę interpretacji Zdroju Barbary Klickiej przy użyciu koncepcji traumy Sigmunda Freuda oraz pracy Ego i mechanizmy obronne autorstwa Anny Freud. Celem badawczym jest prześledzenie wpływu dziecięcej traumy na konstrukcję psychiczną dorosłej podmiotki oraz opisanie językowych strategii pozwalających jej na podtrzymywanie oporu przeciwko przemocowym strukturom instytucji.

Nierówności społeczne a kształtowanie tożsamości. Lektura powieści "Ma być czysto" Anny Cieplak

Laura Janoszek — 2022-06-02

Celem artykułu jest szczegółowa analiza porównawcza postaw i zachowań dwóch bohaterek powieści Ma być czysto autorstwa Anny Cieplak, Julii i Oliwki. Na problemy poruszone w tekście patrzę przede wszystkim z perspektywy literaturoznawczej, niemniej staram się wykorzystywać również liczne konteksty socjologiczne i psychologiczne. Wychodzę z założenia, że moment transformacji dziecka w dorosłego ma szczególne znaczenie w procesie kształtowania się tożsamości. Bywa jednak trudny, a nastolatki nierzadko wymagają w tym czasie wsparcia rodzinnego czy instytucjonalnego. Zwrócę uwagę na możliwości oferowane przez środowisko, w którym wychowują się dziewczyny, starając się wyeksponować jeden z głównych tematów
książki – nierówności społeczne i ich wpływ na rozwój indywidualny nastolatek.

Arteterapia narracyjna jako efekt współoddziaływania medycyny narracyjnej oraz arteterapii ze szczególnym uwzględnieniem biblioterapii

Weronika Elżbieta Madryas-Szyba — 2022-05-27

Niniejszy artykuł jest próbą połączenia arteterapii, w szczególności baśnioterapii z medycyną narracyjną. Tekst stanowi także wprowadzenie do zaproponowanej przez autorkę koncepcji arteterapii narracyjnej. W artykule
omówione zostały dwa studia przypadków mające za zadanie ukazać korzyści wynikające ze współpracy lekarza humanisty z biblioterapeutą.