Polityka finansowa PZUW w latach 30 – tych XX wieku
Abstrakt
Trwający od 1929 roku światowy kryzys gospodarczy doprowadził do zapaści na polskim rynku ubezpieczeń. W konsekwencji zbankrutowały liczne zakłady ubezpieczeniowe, zaś Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, największy ubezpieczyciel w branży, musiał pilnie wdrożyć program naprawczy. Polegał on na większej dbałości o wpływy z tytułu składek, przy jednoczesnym uszczelnianiu systemu wypłaty odszkodowań. W rezultacie rozsądnie prowadzonej polityki finansowej władzom PZUW udało się przetrwać, a nawet umocnić pozycję zakładu w branży asekuracyjnej. Jednakże zaległe składki poważnie obciążały bilans ubezpieczyciela i tego problemu nie udało się rozwiązać aż do wybuchu II wojny światowej.
Słowa kluczowe
Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, wielki kryzys gospodarczy, ubezpieczenia, dwudziestolecie międzywojennne, II Rzeczpospolita.
Bibliografia
Analiza sytuacji finansowej TU „Snop” dokonana przez PUKU w 1933 r., druk Archiwum Akt Nowych (dalej AAN), zespół Ministerstwo Skarbu, sygn. 6738.
Bilans otwarcia PZUW na dzień 31 października 1939 r., AAN, zbiór Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 18/10.
Instrukcja Wojewódzkiego Inspektora PZUW w Lublinie do Inspektorów Powiatowych na terenie Województwa Lubelskiego, nr 4/36 z 31marca 1936 r., wydana w związku z zapytaniami Inspektorów o sposobie załatwiania reklamacji, Archiwum Państwowe w Lublinie oddział w Chełmie ( dalej APLCh), zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 2.
Należności z tytułu opłat i kar, druk Archiwum Państwowego Białorusi w Brześciu (dalej APB), zespół Izba Skarbowa w Brześciu, fond 50 oraz tamże, zespół Urząd Skarbowy w Kobryniu, fond. 360.
Odezwa Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych do sołtysów z 1935 roku w sprawie tłumaczenia gromadom przepisów o ulgach przysługujących ubezpieczonym, zespół Zbiór afiszów, plakatów i druków ulotnych do 1939 roku, druk Archiwum Państwowego w Radomiu, sygn. 1210.
Ogłoszenia komorników sądowych o licytacji kolejnych nieruchomości, będących własnością Gminy Miasta Chełm, APLCh, zespół Magistrat miasta Chełma, sygn. 541.
Okólnik Dyrekcji Przymusowych Ubezpieczeń budowli od ognia, Wydział Pogorzelowy PZUW, nr 226 z 13. marca 1930 r., w sprawie wadliwych likwidacyj pogorzelowych, do Inspektorów Wojewódzkich, APLCh, zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 2.
Okólnik Inspektora Wojewódzkiego Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Lublinie nr P.1.30 z dnia 13 listopada 1930 r., Do Inspektorów Powiatowych na terenie województwa lubelskiego w sprawie likwidacji pogorzeli i sporządzania operatów pogorzelowych, APLCh, zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 3
Okólnik Dyrektora Administracyjnego PZUW do Inspektorów Wojewódzkich i Powiatowych, nr 320/12 z 26. 02. 1937 r., w sprawie egzekucji składek ogniowych, APLCh, zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 3
Okólnik Dyrektora Administracyjnego PZUW do Inspektorów Wojewódzkich i Powiatowych, nr 320/12 z 2. 06. 1937 r., w sprawie zwiększenia kredytów na prace akordowe, APLCh, zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 3.
Okólnik Dyrekcji Administracyjnej PZUW do Inspektorów Wojewódzkich i Powiatowych, nr 320/12 z 19. 02. 1938 r., w sprawie poboru składek przez specjalnych poborców PZUW, APLCh, zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 3.
Okólnik Dyrekcji Administracyjnej PZUW do Inspektorów Wojewódzkich i Powiatowych, nr 320/12 z 31. 05. 1938 r., w sprawie kompetencji Inspektorów w zakresie umarzania nieściągalnych składek, APLCh, zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 3.
Okólnik Dyrekcji Administracyjnej PZUW do Inspektorów Wojewódzkich i Powiatowych, nr 320/12 z 25. 08. 1938 r., w sprawie umorzeń z tytułu ulg, APLCh, zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 3.
Okólnik Dyrekcji Administracyjnej PZUW do Inspektorów Wojewódzkich, nr 320/12 z 11. 10. 1938 r., w sprawie kompetencji Inspektorów w zakresie przyznawania ulg w spłacie zaległych składek, APLCh, zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 3.
Okólnik Dyrektora Administracyjnego PZUW do Inspektorów Wojewódzkich i Powiatowych, nr 320/12 z 2.08.1939 r., w sprawie premiowania poboru składek, APLCh, zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 3.
Projekt Okólnika Inspektora Powiatowego PZUW do Zarządu Gminy w sprawie premiowania poboru składek w 1939 r., APLCh, zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, sygn. 3.
Sprawozdanie z walki z podpaleniami na Pomorzu w latach 1936 – 1939, druk AAN, zespół Komenda Główna Policji Państwowej, sygn. 104.
Tabela przestępczości z lat 1928 – 37. Podpalenia, druk AAN, zespół Komenda Główna Policji Państwowej, sygn. 89.
Układ o połączeniu Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych z Zakładem Ubezpieczeń Wzajemnych w Poznaniu z 26. 10. 1937 r., druk AAN, zespół Ministerstwo Skarbu, sygn. 6700.
Wykaz opłat zaległych należnych Zakładowi Ubezpieczenia od Wypadków z 28 maja 1932 r., druk Archiwum Państwowego w Lublinie Oddział Chełm (dalej APLCh), zespół Magistrat miasta Chełma, sygn. 542.
Zakład Ubezpieczenia od wypadków do P. T. Pracodawców zalegających z opłatami za ubezpieczenie od wypadków. Druk z 10 stycznia 1934 r., APLCh, zespół Magistrat miasta Chełma,sygn. 542.
Zarządzenie Dyrekcji Administracyjnej PZUW do Inspektorów Wojewódzkich i Powiatowych, nr 320/12 z 9. 03. 1937 r., w sprawie wynagrodzeń dla funkcjonariuszów gminnych i miejskich oraz specjalnych poborców, zatrudnionych przy poborze składki za przymusowe ubezpieczenia od ognia budowli oraz ruchomości rolnych, zespół Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, APLCh, sygn. 3.
źródła pozostałe
Ustawa z dnia 23 czerwca 1921 r. o przymusie ubezpieczenia budowli od ognia i Polskiej Dyrekcji Ubezpieczeń Wzajemnych, Dz. U., nr 64, poz. 395.
Ustawa z dnia 12 lutego 1930 r. o ujednoliceniu terminów płatności państwowego podatku gruntowego i składek za przymusowe ubezpieczenie budowli od ognia w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych, Dz. U., nr 14, poz. 102.
Dekret Naczelnika Państwa z dnia 7 lutego 1919 r. w przedmiocie przepisów tymczasowych dla Ubezpieczeń Wzajemnych budowli od ognia w b. Królestwie Polskim, Dz. Pr. P. P., nr 14, poz. 190.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 10 października 1924 roku o reorganizacji Polskiej Dyrekcji Ubezpieczeń Wzajemnych, Dz. U. z 1924 r., nr 92, poz. 862.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 maja 1927 roku o przymusie ubezpieczenia od ognia i o Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych, Dz. U., nr 46, poz. 410.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu przymusowem w administracji, Dz. U., nr 36, poz. 342.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. o zmianie niektórych postanowień rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 maja 1927 r. o przymusie ubezpieczenia od ognia i o Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych, Dz. U. z 1933 r., nr 85, poz. 648.
Orzeczenie Sądu Okręgowego w Poznaniu III C. 371/33
Orzeczenie Sądu Okręgowego w Poznaniu 30. J. 246/29
Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu I. U. 711/32.
opracowania
Geppert E., Kapitał zagraniczny w ubezpieczeniach gospodarczych u schyłku okresu międzywojennego, SU, IV/1979, s. 210 – 216.
Michalak J., Organizacja i stan ochrony ubezpieczeniowej w Polsce w latach 1918 – 1939, Studia Ubezpieczeniowe, IV/1979, s. 188 – 201.
Miłakowski M., Drobne straty pożarowe, Przegląd Ubezpieczeniowy, 1/1926, s. 16 – 18.
Miłakowski M., Drobne straty pożarowe, Przegląd Ubezpieczeniowy, 4/1926, s. 4 – 5.
Rocznik Państwowego Urzędu Kontroli Ubezpieczeń za rok 1926, Warszawa 1927.
Rocznik Państwowego Urzędu Kontroli Ubezpieczeń za rok 1928, Warszawa 1929.
Rocznik Państwowego Urzędu Kontroli Ubezpieczeń za rok 1933, Warszawa 1934.
Rocznik Państwowego Urzędu Kontroli Ubezpieczeń za rok 1936, Warszawa 1937.
Sangowski T., Rozwój ubezpieczeń gospodarczych na ziemiach polskich w latach 1803 – 1945, [w:] 185 lat ubezpieczeń gospodarczych w Polsce, red. T. Sangowski, Warszawa 1988, s. 9 – 28.
Sprawozdanie rachunkowe Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych za rok 1929, Warszawa 1930.
Sprawozdanie rachunkowe Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych za rok 1930, Warszawa 1931.
Sprawozdanie rachunkowe Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych za rok 1931, Warszawa 1932.
Sprawozdanie rachunkowe Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych za rok 1932, Warszawa 1933.
Sprawozdanie rachunkowe Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych za rok 1934, Warszawa 1935.
Sprawozdanie rachunkowe Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych za rok 1935, Warszawa 1936.
Sprawozdanie rachunkowe Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych za rok 1937, Warszawa 1938.
Sprawozdanie statystyczne Dyrekcji Przymusowych i Dobrowolnych Ubezpieczeń od Ognia PZUW za rok 1930, Warszawa 1931.
Sprawozdanie statystyczne Dyrekcji Przymusowych i Dobrowolnych Ubezpieczeń od ognia PZUW za rok 1931, Warszawa 1932.
Sprawozdanie statystyczne Dyrekcji Przymusowych i Dobrowolnych Ubezpieczeń od ognia PZUW za rok 1936, Warszawa 1937.
Wysznacki K., Polska Dyrekcja Ubezpieczeń Wzajemnych w historycznym rozwoju. Warszawa 1926.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Polska
http://orcid.org/0000-0002-0080-9470
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
