Szkic do dziejów tzw. romanistyki marksistowskiej
Abstrakt
Romanistyka marksistowska oznaczała nowy nurt w badaniach nad prawem rzymskim, odchodzący od formalizmu i dogmatyzmu tradycyjnej romanistyki burżuazyjnej i przeciwstawiając jej twórczo nową metodologię materializmu dialektycznego i historycznego. ze szczególnym uwzględnieniem walki klas. Miejscem tej ekspansji ideologicznej stały się przede wszystkim państwa, które dostały się pod wpływ ZSRR. Czołową rolę odegrała nauka czechosłowacka pod kierunkiem czeskiego romanisty profesora Milana Bartoška, który został uznany wręcz za „herolda marksistowskiej romanistyki”. W innych krajach bloku socjalistyczne romanistyka poddała się nowym wpływom w mniejszym i bardziej zróżnicowanym stopniu. Najbardziej niezależną pozycję zachowały Polska i Węgry, drastycznym wyjątkiem zaś stała się Niemiecka Republika Demokratyczna, gdzie cała nauka prawa została w ogóle ograniczona, a prawo rzymskie jako przedmiot wykładowy oraz dyscyplina naukowa przestały właściwie istnieć. Historia odesłała jednak te tezy i programy, łącznie z marksistowską romanistyką, do lamusa, aczkolwiek pozostał interesujący historyczny przyczynek do dziejów nauki prawa rzymskiego.
Słowa kluczowe
prawo rzymskie, państwa socjalistyczne,
Bibliografia
Andreev Michaił, Rimsko czastno prawo, Sofia 1958
Bartošek Milan, Come si dovrebbe studiare attualmente il diritto Romano, [w:] Studi in onore di Vincenzo Arangio Ruiz”, vol. I, Napoli 1952, s. 319-333.
Bartošek Milan, Diritto Romano e Teoría dello Stato e del Diritto, Zaragoza, 1967 (Separata de Le Revista „Temis“, nr 21, 1967).
Bartošek Milan, Für eine wirklich historische Auslegung der römischen Rechtsquellen [w:] „Sein und Werden im Recht“. Festgabe für Ulrich von Lübtow zum 70. Geburtstag, Berlin 1970, s. 255-266.
Bartošek Milan, Metodo tradizionale e materialismo storico nella metodologia del diritto Romano, [w:] La storia del diritto nel quadro delle scienze storiche, Firenze 1966, s. 93-103.
Bartošek Milan, Římské právo a socialistická společnost, Praha 1966,
Bartošek Milan,, Si, diritto romano e marxismo, KLIO. Beiträge zur Alten Geschichte“, Band 56, 1974, s. 245-295.
Benedek Ferenc, Pflege und Literatur des römischen Rechts in Ungarn seit 1945, [w]: Einzelne Probleme, s. 169-180;
Bernáth Zoltan, Praktische Bedeutung des Unterrichtes der Rechtsgeschichte und des römischen Rechtes vom Gesichtspunkt des geltenden Rechtes, [w:] Einzelne Probleme, s. 181-187.
Biondi Biondo, Diritto Romano e marxismo, [w:] Scritti giuridici, t. 1, Milano 1965, s. 497-515.
Biondo Biondi, Crisi del diritto e marxismo, [w:] Scritti giuridici, t. 1, Milano 1965, s. 517-539
Biondo Biondi, Il diritto romano cristiano, vol. I-III, Mi;lano 1952-1954.
Blaho Peter, Das römische Recht und die Methode der Rechtsvergleichung, [w:] Aktuelle Fragen der Methodologie in den Altertumswissenschaften. Rechtsgeschichte, Rostock 1979, s. 33-41.
Blaho Peter, Karol Rebro – analyza jeho vedeckeho diela, „Pravny obzor”, tom 95 (2012),5, s. 403-417.
Blaho Peter, Otázky rozvoja marxistickej vedy o rímskom práve a jej význam v socialistickej spoločnosti, „Pravny obzor“ 57 (1974), s. 814-821.
Blaho, Peter, Einige Glossen zur Metodologie marksistischer Romanistik, KLIO (61) 1979, nr 1, s. 41-47;
Brósz Robert, Bekämpfung versteinerter Vorurteile und andere aktuelle Aufgaben im Unterricht des römischen Rechts, [w]: Einzelne Probleme, s. 219-232.
Chmiel Andrzej, Studia Profesora Adama Wilińskiego nad rzymskim prawem karnym, Studia Iuridica Lublinensia, 13 (2010), s. 123-132.
Ciągwa Jozef, Karol Rebro (1912-2000), Czasopismo Prawno-Historyczne (CPH) 54 (2002), z. 1, s. 483-484.
Colloqui con i Romanisti dei Paesi Socialisti. Rassegna 1974-1984. Gruppo di ricerca sulla diffusione del Diritto romano, Sassari 2000.
Collotti Francesco, Tentativi di rinascita del materialismo storico in Oriente, “IUS” 1951, s. 130-133.
Czachórski Witold, Ankieta na temat miejsca dyscyplin historyczno prawnych wśród nauk historycznych i prawnych, CPH XXI (1969), z. 2, s. 172.
Czech-Jezierska Bożena, Ius publicum i ius privatum w poglądach tzw. romanistyki marksistowskiej (przykład Czechosłowacji), Studia Prawno-Ekonomiczne 108 (2018), s. 41-64.
Czech-Jezierska Bożena, Milan Bartošek i problem „właściwej metody” w badaniach nad prawem rzymskim (z dalszą literaturą), [w:] In varietate concordia. Księga jubileuszowa z okazji XXX-lecia pracy naukowej Profesora Bronisława Sitka, Warszawa 2019 (w druku).
Czech-Jezierska Bożena, Powojenne losy nauczania prawa rzymskiego w Polsce Ludowej (1944–1989), Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 2015; 8 (1), s. 77-92.
Czech-Jezierska Bożena, Problematyczna pozycja prawa rzymskiego po II wojnie światowej w państwach socjalistycznych - przypadek Czechosłowacji, [w:] Pogranicza w historii prawa i myśli polityczno-prawnej, Gdańsk-Olsztyn 2017, s. 65-74
Czech-Jezierska Bożena, Roman law in People’s Poland. Stages of transformation, The Journal of Juristic Papyrology. Supplement XXIX (Mater familias. Scritti romanistici per Maria Zabłocka), Varsavia 2016, s. 119-134.
Czech-Jezierska Bożena, Środowisko romanistyczne wobec „reformy Baszkiewicza” z 1975 roku (referat wygłoszony na I Szczecińskiej Konferencji Romanistycznej pt. „Civis Romanus sum. Mistrzowie i dzieła” we wrześniu 2015 roku - w druku).
Czech-Jezierska Bożena, Wolność i godność w starożytnym Rzymie - dobra osobiste czy społeczne? Kilka uwag na tle poglądów Borysa Łapickiego (w druku – UWM Olsztyn).
De Martino Francesco, Storia della costituzione romana, vol. 1-2, Napoli 1951-1955.
Dell’Oro Aldo, Il diritto Romano oggi in Polonia, [w:] Conversazioni Giuridiche, Bologna 1970, s. 53-58.
Geremkowa,Hanna, Łoposzko Tadeusz, Borys Łapicki, Poglądy prawne niewolników i proletariuszy rzymskich. Studium historyczne na tle bazy gospodarczej i antagonizmów klasowych, „Przegląd Historyczny” 47/2 (1956), z. 2, s. 393-400.
Giedroyć Jerzy, W poszukiwaniu innej historii. Antologia tekstów opublikowanych na łamach periodyków Instytutu Literackiego w Paryżu (red. R. Stobiecki, S. M. Nowinowski), Łódź 2015.
Guarino Antonio, Diritto privato romano, Napoli 1966.
Huchthausen Liselotte,Gottfried. Härtel, Römisches Recht, Berlin-Weimar 1975 (2 Aufl 1983).
Iglesias Cubria Manuel, Materialismo histórico y Derecho Romano, Revista del la Facultad de Derecho de México, tom II (1952), s. 97-135.
Jankowski Maciej, Le droit romain en Union soviétique, Revue historique de droit français et étranger (RHD), vol. 68, No. 1 (1990), s. 43-50;
Kachlak Tadeusz, K. Marks i F. Engels o starożytności klasycznej, Warszawa 1967.
Kempisty Henryk, O właściwy profil i program studiów prawniczych, „Prawo i Życie” 1964, nr 11 (211), s. 2.
Kolańczyk Kazimierz, O pochodzeniu i stanowisku społecznym prawników rzymskich, CPH 7 (1955), z. 1, s. 227-284.
Koschaker Paul, Europa und das römische Recht, München 1958.
Kosior Wojciech, Nauczanie prawa rzymskiego we współczesnej Rosji, Annales UMCS. sectio G (Ius), vol. LXV, 2018, s. 83-106.
Kuryłowicz Marek, Das römische Recht in seiner Bedeutung für den Unterricht im gegenwärtigen Zivilrecht in der VR Polen, [w:] Internationale Konferenz für Rechtsgeschichtswissenschaft, Humboldt Universität zu Berlin, Protokollband 1, Berlin 1978, 49-60.
Kuryłowicz Marek, Illotis manibus. Henryk Kupiszewski i współczesne dyskusje romanistyczne w Polsce, Zeszyty Prawnicze 15 (2015) 2, s. 99-112.
Kuryłowicz Marek, Prof. Dr Adam Wiliński (w 100-lecie urodzin i 60-lecie doktoratu), Studia Iuridica Lublinensia 12 (2009), s. 11-26.
Kuryłowicz Marek, Tradycje prawa rzymskiego w rozwoju polskiego prawa cywilnego, [w:] Tradycja i postęp w prawie, Lublin 1983, s. 75-94.
Kuryłowicz Marek, Wokół zagadnień nauczania prawa rzymskiego, Życie Szkoły Wyższej nr 3-4, Warszawa 1974, s. 57-63.
Kuryłowicz,Marek, XII Kolokwium romanistów z państw centralnej i wschodniej Europy oraz Azji, Irkuck, 12–16 października 2009, Studia Iuridica Lublinensia 13 (2010), s. 380-385.
Kuziszczin Wiaczesław, Genezis rabowładielczeskich latifundij w Italii, Moskwa 1976.
Litewski Wiesław, Słownik encyklopedyczny prawa rzymskiego, Kraków 1998.
Łopatka Adam, Ankieta na temat miejsca dyscyplin historyczno-prawnych wśród nauk historycznych i prawnych, CPH XXII (1970), z. 1, s. 200.
Maszkin Nikołaj, Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1950.
Niziołek Marian, Über den Unterricht des römisches Rechts in sozialistischen Staaten, Rivista internazionale di diritto romano e antico (RIDA) 16, (1969), s. 443-453.
Ojzerman Teodor, Powstanie filozofii marksistowskiej, Warszawa 1966.
Opałek Kazimierz, Problemy metodologiczne nauki prawa, Warszawa 1962.
Pólay Elemér, L’insegnamento del diritto romano nei paesi socialisti, „Studi Sassaresi” I, Milano 1969, s. 581-604.
Pólay Elemér, O nowe kierunki badań prawa rzymskiego, CPH15 (1963), z. 2, s. 277-286.
Pólay Elemér, Reforme und Reformvorschläge im Bereiche des Unterrichtes des römischen Rechts nach dem zweiten Weltkrieg in Ungarn, [w:] Právnická vzdelanosť na Slovensku, 1848-1971, Bratislava 1975, s. 349-356.
Pólay,Elemér Das römische Recht in den sozialistischen Ländern, „Labeo” 13 (1967), s. 361-376.
Rebro Karel, Società socialista e cultura giuridica romana, „Index” Quaderni camerti di studi romanistici“, , 12, Napoli 1983-1984, s. 1-8.
Rebro Karol, Socialistická spoločnost a rímskoprávna kultúra, Bratislava 1979.
Sacco Rodolfo, Il Sustrato romanistico del diritto civile dei paesi socialisti [w:] Studi in onore di Giuseppe Grosso, vol. IV, Torino 1971, s. 739-756.
Soukup Ladislav, Josef Tureček, [w:] Antologie československé právní vědy v letech 1918–1939, Praha, 2009, s. 85–86.
Spirkin Aleksandr, Zarys filozofii marksistowskiej; Warszawa 1968.
Staszków Michał, W sprawie poglądów prawnych niewolników i proletariuszy rzymskich. (Uwagi na tle pracy prof. B. Łapickiego), CPH 8 (1956), z. 2, s. 332-336.
Stojĉević Dragomir, Sollen die Studenten der Rechtswissenschaft in den sozialistischen Ländern römisches Recht als Pflichtfach haben, [w:] Einzelne Probleme, s. 331-340.
Sztajerman Helena, Społeczeństwo zachodniorzymskie w III w., Warszawa 1960.
Tatarkiewicz Władysław, Historia filozofii, tom III, Warszawa 1970.
Torrent Armando, Introducción metodológica al estudio del derecho romano, Oviedo 1974.
Tureček Joseph, Světové dějiny státu a práva ve starověku, Praha 1963.
Utczenko Siergiej, Kryzys i upadek republiki w starożytnym Rzymie, Warszawa 1973.
Vanéček Vaclav, Nauczanie historii prawa w Czechosłowacji, CPH 9 (1957), z. 1, s. 403-405.
Wacke Andreas, Zentrum für römisches Recht an Moskaus Lomonossow- -Universität gegründet, Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Romanistische Abteilung (ZSS), Bd. 115 (1998), s. 788-791.
Wacke Andreas, Zur gegenwärtigen Lage der Romanistik in Europa, Orbis Iuris Romani (OIR) 6 (2000), s. 209-219.
Wilinski Adam, Das Problem einer didaktischen Zusammenarbeit von Romanisten und Zivilisten in der Rechtswissenschaftlichen Fakultäten, [w:] Einzelne Probleme, s. 341–346.
Wilinski, Adam, Das römische Recht. Geschichte und Grundbegriffe des Privatrechts mit einem Anhang über Strafrecht und Strafprozess, Leipzig 1966.
Wiliński Adam, Początki i wczesne dzieje ustroju rzymskiego (na marginesie książki Francesco De Martino, Storia della costituzione romana, t. I Napoli, E. Jovene, 1972, wydanie drugie), CPH 27 (1975), z. 1, s. 295- 306.
Żołnierczuk Mieczysław, Elementi romanistici nel Codice civile della Repubblica Democratica Tedesca, „Index” 16 (1988), s. 215-220.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Polska
http://orcid.org/0000-0001-5339-5489
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
