Stanisław Lem, bracia Strugaccy, Rafail Nudelman i Ariadna Gromowa: O poetyce i historii żydowskiej fantastyki naukowej w kontekście sowieckim i polskim
Abstrakt
Artykuł proponuje nowe podejście do historii sowieckiej i polskiej fantastyki naukowej w latach sześćdziesiątych XX wieku, które postrzega ją jako żydowską przestrzeń intelektualną i formę sztuki. Koncentruje się na postaci Stanisława Lema i jego ogromnym wpływie na sowieckich autorów science fiction. Artykuł argumentuje, że Lem powinien być rozumiany jako żydowski pisarz i myśliciel nie tylko ze względu na swoją biografię i kontekst II wojny światowej / Holokaustu, ale przede wszystkim ze względu na swoją filozofię i światopogląd. Esej przedstawia szereg interpretacji tekstów Lema, które ujawniają jego filozofię żydowską, oraz pokazuje, w jaki sposób sowieccy autorzy, tacy jak bracia Strugaccy, Rafail Nudelman i Ariadna Gromowa, odpowiedzieli na Lema poprzez swoje własne dzieła, w przypadku Strugackich i Gromowej, oraz korespondencję z Lemem i eseje o nim, w przypadku Nudelmana. Ostatecznie artykuł argumentuje, że ten materiał stanowi istotne brakujące ogniwo w żydowskiej historii intelektualnej i literackiej XX wieku.
Słowa kluczowe
Lem; Strugaccy; trauma; science fiction; Żydzi
Bibliografia
Antologiya sovetskoy fantastiki, t. 15, Molodaya gvardiya, Moskva 1968 [Антология советской фантастики, т. 15, Молодая гвардия, Москва 1968].
Gajewska A., Holocaust and the Stars: The Past in the Prose of Stanisław Lem, transl. K. Gucio, Routledge, New York 2022.
Gomel E., The Man from the Yellow Star, “Strange Horizons”, 28 October 2013 <http://strangehorizons.com/non-fiction/articles/the-man-from-the-yellow-star/>
Grinberg M., The Soviet Jewish Bookshelf: Jewish Culture and Identity between the Lines, Brandeis University Press, Waltham 2023.
Gurevich G., Karty strany fantazii, Iskusstvo, Moskva 1967 [Гуревич Г., Карты страны фантазии, Искусство, Москва 1967].
Lem C., Nudel’man P., Labirinty i maski: pis’ma i stat’i, Mlechnyy put’, Iyerusalim 2021 [Лем C., Нудельман P., Лабиринты и маски: письма и статьи, Млечный путь, Иерусалим 2021].
Lem C., Sobraniyesochineniy v desyati tomakh, t. 2., transl. G. Gudimova, V. Perel’man, Tekst, Moskva 1992 [Лем C., Собрание сочинений в десяти томах, т. 2., пер. Г. Гудимовa, В. Перельман, Текст, Москва 1992].
Mir priklyucheniy, Detskaya literatura, Moskva1971 [Мир приключений, Детская литература, Москва 1971].
Nudel’man R.E., Razgovor v kupe, «Fantastika1964», Molodaya gvardiya, Moskva 1964 [Нудельман Р.E., Разговор в купе, «Фантастика 1964», Молодая гвардия, Москва 1964].
Orlinskiy B., Lem., Zhizn’ na drugoy zemle, transl. I. Shevchenko, Fanzon, Moskva 2019 [Орлинский B., Лем. Жизнь на другой земле, пер. И. Шевченко, Fanzon, Москва 2019].
Strugatskiy F.i B., Khishchnyye veshchi veka, Molodaya gvardiya, Moskva 1965 [А. и Б. Стругацкий, Хищные вещи века, Молодая гвардия, Москва 1965].
Strugatskiy F.i B., Polnoye sobraniye sochineniy v tridtsatitrekh tomakh, t. 7, Mlechnyy put’, Iyerusalim 2018 [А. и Б. Стругацкий, Полное собрание сочинений в тридцати трех томах, т. 7, Млечный путь, Иерусалим 2018].
The Correspondence of Walter Benjamin and Gershon Scholem, 1932–1940, Schocken, New York 1989.
Vladimirskiy B., Neizvestnaya istoriya sovet·skoy fantastiki, «Gor’kiy» 1 fevralya 2022 <https://gorky.media/reviews/neizvestnaya-istoriya-sovetskoj-fantastiki/>] [Владимирский B., Неизвестная история советской фантастики, «Горький» 1 февраля 2022, <https://gorky.media/reviews/neizvestnaya-istoriya-sovetskoj-fantastiki/>]
Reed College w Portland Stany Zjednoczone
https://orcid.org/0000-0002-8683-3382
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
