Sensus fidei a analogia fidei w katolickiej egzegezie biblijnej
Abstrakt
Sobór Watykański II w konstytucji dogmatycznej Dei Verbum podał wskazówki egzegetyczne, które powinny być stosowane w interpretacji Pisma. Jedną z przywołanych zasad teologicznych jest „analogia wiary”. W praktyce egzegetycznej w zasadzie tej widzi się jedynie kryterium negatywne. Niestety tak pojmowana zasada nie daje się stosować w ramach tzw. hermeneutyki chalcedońskiej. Benedykt XVI postulował współistnienie w całym procesie egzegezy zasad naukowych i teologicznych. W artykule opisano relacje pomiędzy analogią wiary i zmysłem wiary. Właśnie sensus fidei sprawia, że analogia wiary odkrywa swój pozytywny charakter. Wtedy staje się właściwym narzędziem do interpretacji Bosko-ludzkich ksiąg natchnionych.
Słowa kluczowe
Pismo Święte; egzegeza; hermeneutyka wiary; hermeneutyka chalcedońska; egzegeza kanoniczna; analogia wiary; zmysł wiary; Benedykt XVI; Międzynarodowa Komisja Teologiczna
Bibliografia
„Analogia fidei, w: K. Rahner, H. Vorgrimler, Mały słownik teologiczny, tłum. T. Mieszkowski, P. Pachciarek, Warszawa 1987, kol. 9.
Analogia wiary, w: Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim, s. 20.
Balthasar H.U. von, Teologia a świętość, tłum. M. Serzycki, w: Podstawy wiary – teologia (Kolekcja Communio 6), red. L. Balter, Poznań 1991, s. 424-432.
Benedykt XVI, Homilia Papieża wygłoszona podczas Mszy św. na zakończenie Synodu: „Słowo musi być przekładane na uczynki miłości” (26.11.2008), „L’Osservatore Romano” 1 (2009), s. 32-34.
Benedykt XVI, Katechezy o św. Pawle, http://www.teologiapolityczna.pl/katechezy-o-sw.-pawle--benedykt-xvi/ [dostęp:14.10.2015].
Benedykt XVI, List apostolski Porta fidei.
Benedykt XVI, Adhortacja apostolska Verbum Domini.
Benedykt XVI, Przemówienie Ojca Świętego Benedykta XVI do uczestników sesji plenarnej Międzynarodowej Komisji Teologicznej, http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/pl/speeches/2012/december/documents/hf_ben-xvi_spe_20121207_cti.html [dostęp: 12.10.2015].
Benedykt XVI, Spotkanie z przedstawicielami świata kultury w Kolegium Bernardynów: „Fundamentem prawdziwej kultury jest poszukiwanie Boga” (12.09.2008),„L’Osservatore Romano” 10-11 (2008), s. 12-16.
Bokwa I., Kształtowanie się problematyki chrystologiczno-eschatologicznej w twórczości Hansa Ursa von Balthasara (1905-1988), „Studia Theologica Varsaviensia” 1 (1996), s. 155-181.
Borto P., Teoria i praktyka uwzględniania „sensus fidelium” przez Magisterium w czasach nowożytnych, w: Wiara – wiarygodność, red. D. Wąsek, Kraków 2014 (Biblioteka Teologii Fundamentalnej 9), s. 115-141.
Braaten C.E., A Chalcedonian Hermeneutic, „Pro Ecclesia” 3 (1994) nr 1, s. 18-22.
Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, oprac. S. Głowa, I. Bieda, Poznań 1998.
Cantalamessa R., „Litera zabija, Duch ożywia”. Lektura duchowa Biblii, w: Słowo Boże w życiu i misji Kościoła, red. S. Szymik, red. K. Mielcarek, Lublin 2009 (Analecta
Biblica Lublinensia 4), s. 273-285.
Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, t. 1: Nicea I, Konstantynopol I, Efez, Chalcedon, Konstantynopol II, Konstantynopol III, Nicea II (325-787), układ i oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2007 (Źródła Myśli Teologicznej 24).
Farkasfalvy D., W poszukiwaniu nowej, „postkrytycznej” metody egzegezy biblijnej, w: „Nowa ewangelizacja” (Kolekcja „Communio” 8), red. L. Balter, Poznań 1993, s. 272-290.
Fitzmyer J.A., List do Rzymian, w: Katolicki komentarz biblijny, red. R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy, red. wyd. pol. W. Chrostowski, red. nauk. W. Chrostowski,
Warszawa 2004 (Prymasowska Seria Biblijna), s. 1257-1320.
Franciszek, Encyklika Lumen fidei.
Glombik K., Wprowadzenie, w: Wokół osoby i myśli Benedykta XVI. Wykłady otwarte zorganizowane w okresie Wielkiego Postu 2006, red. K. Glombik, Opole 2006 (Sympozja 63), s. 5-9.
Jan Paweł II , Przemówienie na temat interpretacji Biblii w Kościele, w: Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Biblii w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej
z komentarzem biblistów polskich, tłum. i red. R . Rubinkiewicz, Warszawa 1999 (Rozprawy i Studia Biblijne 4), s. 9-20.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 2009.
Kita M., Szanse i zagrożenia związane z uwzględnianiem „sensus fidelium” we współczesnej praktyce sprawowania Magisterium, w: Wiara – wiarygodność, red. D. Wąsek, Kraków 2014 (Biblioteka Teologii Fundamentalnej 9), s. 143-159.
Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o powołaniu teologa w Kościele „Donum veritatis”, w: W trosce o pełnię wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966-1994, red. J. Królikowski, Z. Zimowski, Tarnów 2010, s. 425-445.
Krasiński J., Portret teologiczny Ratzingera – Benedykta XVI, Sandomierz 2009.
Leon XIII , Providentissimus Deus, w: Biblia w dokumentach Kościoła, teksty do druku przygotował R. Pietkiewicz; komentarze A. Jankowski, H. Lempa, R. Pietkiewicz,
Wrocław 1997 (Aby lepiej słyszeć słowo Pana 2), s. 19-43.
Lubac H. de, Pismo Święte w Tradycji Kościoła, tłum. K. Łukowicz, Kraków 2008.
Lubac H. de, Słowo Boga w historii człowieka. Objawienie Boże, tłum. B. Czarnomska, Kraków 1997 (Żywa Wiara 7).
Majewski J., Wprowadzenie do teologii dogmatycznej, w: Dogmatyka, t. 1, red. E. Adamiak, A. Czaja, J. Majewski, Warszawa 2005 (Biblioteka „Więzi” 181), s. 13-232.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, „Sensus fidei” w życiu Kościoła, tłum. M. Moskal, Kraków 2015.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Teologia dzisiaj. Perspektywy, zasady i kryteria, tłum. K. Stopa, Kraków 2012.
Orędzie końcowe Synodu Biskupów do Ludu Bożego: „Słowo Boże w historii” (24.10.2008), „L’Osservatore Romano” 1 (2009), s. 24-31.
Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Biblii w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komentarzem biblistów polskich, tłum. i red. R . Rubinkiewicz, Warszawa 1999 (Rozprawy i Studia Biblijne 4), s. 25-100.
Papieska Komisja Biblijna, Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej, tłum. R. Rubinkiewicz, Kielce 2002.
Papieska Komisja Biblijna, Natchnienie i prawda Pisma świętego. Słowo, które od Boga pochodzi i mówi o Bogu, aby zbawić świat, tłum. H. Witczyk, Kielce 2014.
Perrone L., Wpływ dogmatu Chalcedońskiego na refleksję teologiczną między IV a V soborem ekumenicznym, w: Historia teologii, t. 1: Epoka patrystyczna, red. A. Di Bernardino, B. Studer, tłum. M. Gołębiowski [i in.], Kraków 2002, s. 547-617.
Pius XII , Encyklika Mystici Corporis.
Popowski R., Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, tłum. R. Popowski, M. Wojciechowski, red. nauk. W. Chrostowski, Warszawa 1994 (Prymasowska Seria Biblijna).
Popowski R., Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych, Warszawa 1995.
Pyc M., Pobożność ludowa a „sensus fidei”, „Studia Gnesnensia” 27 (2013), s. 47-57.
Ratzinger J. (Benedykt XVI), H. Urs von Balthasar, Maryja w tajemnicy Kościoła, tłum. W. Szymona, Kraków 2007.
Ratzinger J. (Benedykt XVI), Jezus z Nazaretu, cz. 1: Od chrztu w Jordanie do Przemienienia, tłum. W. Szymona, Kraków 2007.
Ratzinger J. (Benedykt XVI), Jezus z Nazaretu, cz. 2: Od wjazdu do Jerozolimy do Zmartwychwstania, tłum. W. Szymona, Kielce 2011.
Ratzinger J., III Tajemnica fatimska – komentarz teologiczny, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kdwiary/fatima_4.html [dostęp: 14.10.2015].
Ratzinger J., Kontrowersje wokół interpretacji Pisma, w: J. Ratzinger-Benedykt XVI, Słowo Boga. Pismo – Tradycja – Urząd, tłum. W. Szymona, Kraków 2008, s. 89-123.
Ratzinger J., Prawda w teologii, tłum. M. Mijalska, Kraków 2001.
Ratzinger J., Seewald P., Bóg i świat. Wiara i życie w dzisiejszych czasach. Z kardynałem Josephem Ratzingerem Benedyktem XVI rozmawia Peter Seewald, tłum. G. Sowinski, Kraków 2001.
Ratzinger J., W drodze do Jezusa Chrystusa, tłum. J. Merecki, Kraków 2004.
Ratzinger J., Wiara i teologia. Wykład na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu z okazji nadania godności doktora honorowego, 27 października 2000 r., tłum. J. Krucina, w: Jego Eminencja Kardynał Joseph Ratzinger – Jego Świątobliwość Papież Benedykt XVI doktor „honoris causa” Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, red. W. Mróz, Świdnica 2005, s. 67-75.
„Sensus fidelium”, w: Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim, red. G. O’Collins, E.G. Farrugia, Kraków 2002, s. 296.
Sobór Watykański I, Konstytucja dogmatyczna o wierze katolickiej „Dei Filius”, w: Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Bokwa, Poznań
, s. 259-265.
Sobór Watykański II , Dekret o ekumenizmie „Unitatis redintegratio”, w: Sobór Watykański II , Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Nowe tłumaczenie, Poznań 2002, s. 193-208.
Sobór Watykański II , Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”, w: Sobór Watykański II , Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Nowe tłumaczenie, Poznań 2002, s. 104-166.
Sobór Watykański II , Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym „Dei verbum”, w: Sobór Watykański II , Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Nowe tłumaczenie, Poznań 2002, s. 350-363.
Szlaga J., Hermeneutyka biblijna, w: Wstęp ogólny do Pisma Świętego, red. J. Szlaga, Poznań 2008, s. 207-212.
Szymik J., Theologia benedicta, t. 1, Katowice 2010.
Szymik S., Benedykta XVI hermeneutyka wiary ( Pope Benedict XVI’s Hermeneutics of Faith), „The Biblical Annals / Roczniki Biblijne” 2 (2012), s. 217-228.
Zatwardnicki S., Hermeneutyka wiary w nauczaniu papieża Benedykta XVI, Wrocław 2014.
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
