Proboszcz na emeryturze. Wybrane aspekty psych ospołeczne w świetle teorii i wywiadów
Abstrakt
Artykuł przestawia psychospołeczne problemy adaptacji katolickich księży do życia na emeryturze w aspekcie teorii gerontologicznych i wywiadów swobodnych, przeprowadzanych z duszpasterzami parafialnymi Archidiecezji Katowickiej i Częstochowskiej. W części teoretycznej zaprezentowano socjologiczne ujęcia problemów izolacji społecznej osób na emeryturze i przeciwdziałania jej na różne sposoby, na przykład poprzez przynależność do różnych grup. Na tle tych stanowisk teoretycznych w części empirycznej pokazano strategie adaptacji badanych księży seniorów do ich nowej sytuacji na emeryturze. Przestawiono je na przykładzie wypowiedzi kapłanów zamieszkałych na parafiach, w domach prywatnych odziedziczonych po rodzicach oraz w Domu Księży Emerytów w Katowicach i w Częstochowie. Badania wykonano w ramach projektu badawczego, finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w latach 2009–2011.
Słowa kluczowe
księża emeryci; adaptacja do życia na emeryturze; gerontologia społeczna; socjologia starości
Bibliografia
Atchley R.C., The Social Forces in Later Life, Belmont Cal. 1972.
Barrow G.M., Continuity theory, w: Aging, the individual and Society, red. G.M. Barrow, San Francisco 1989.
Bartoszek A., Niezabitowska E., Kucharczyk-Brus B., Niezabitowski M., Warunki zamieszkiwania seniorów – główne ustalenia badawcze, w: Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, red. M. Mossakowska,
A. Więcek, P. Błędowski, Poznań 2012, s. 511-530.
Bromley D.B., Psychologia starzenia się, tłum. Z. Zakrzewska, Warszawa 1969.
Burgess E.W., Aging in Western Societies, Chicago 1961.
Cavan R.S., Burgess E.V., Havighurst R.J., Goldhamer H., Personal Adjustment in Old Age, Chicago 1949.
Czekanowski P., Rodzina w życiu osób starszych i osoby starsze w rodzinie, w: Polska starość, red. B. Synak, Gdańsk 2003.
Elder G.H., Children of the Great Depression: Social change and life experience, Westview 1999.
Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów socjologii zachodniej, red. W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki, Warszawa 1975.
Fatyga B., Pokolenie, w: Encyklopedia socjologii. Suplement, Warszawa 2005.
Frąckiewicz L., Warunki i potrzeby mieszkaniowe ludzi starych w miastach województwa katowickiego, Warszawa 1972.
Gans H., The Urban Villagers, New York, 1962.
Granovetter M.S., The strength of weak ties, „American Journal of Sociology” 78 (1973), s. 136-1380.
Halicka M., Halicki J., Praca zawodowa i jej znaczenie w życiu ludzi starych, w: Polska starość, red. B. Synak, Gdańsk 2003.
Halicki J., Edukacja seniorów w aspekcie teorii kompetencyjnej: studium historycznoporównawcze, Białystok 2000.
Halik J., Sposoby spędzania czasu wolnego, w: Starzy ludzie w Polsce: społeczne i zdrowotne konsekwencje starzenia się społeczeństwa, red. tenże, Warszawa 2002.
Havighurst R., Successful Aging, w: Processes of Aging, red. R. Williams, T. Tibbitts, W. Donahue, New York 1963.
Hochschild A.R., Integration or Separation, w: A.R. Hochschild, The Unexpected Community: portrait of an old age subculture, Berkeley, Los Angeles – London 1978.
Hochschild A.R., The Unexpected Community: portrait of an old age subculture, Berkeley – L os Angeles – London 1978.
Kaźmierska K., Doświadczenia wojenne Polaków a kształtowanie tożsamości etnicznej. Analiza narracji kresowych, Warszawa 1999.
Kaye L.W., Monk A., Social Network Reciprocity in Enriched Housing for the Aged. Paper presented at the annual meeting of the Gerontological Society of America, Washington DC 1987.
Krause N., Social Relationships in Later Life, w: Handbook of Aging and the Social Sciences, red. R.H. Binstock, L.K. George, San Diego 2006.
Linton R., The study of Man, New York 1936.
Małecka B.Z., Elementy gerontologii dla pedagogów, Gdańsk 1985.
Mannheim K., Problem pokolenia, „Colloquia Communia” 1-12 (1992-1993).
Melchior M., Zagłada a tożsamość. Polscy Żydzi ocaleni „na aryjskich papierach”: analiza doświadczenia biograficznego, Warszawa 2004.
Merton R.K., Rossi A.S., Przyczynki do teorii grup odniesienia, w: R.K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, tłum. E. Morawska, J. Wertenstein-Żuławski, Warszawa 2002, s. 283-333.
Merton R.K., Teoria grup odniesienia i struktura społeczna. Kontynuacje, w: tenże, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, tłum. E. Morawska, J. Wertenstein-Żuławski, Warszawa 2002, s. 334-426.
Mikułowski-Pomorski J., Pokolenie jako pojęcie socjologiczne, „Studia Socjologiczne” 3-4 (1968).
Miller S.J., Portent of Embarrassement, w: Older People and their Social World, red. A.M. Rose, W.A. Peterson, Philadelphia 1965.
Niezabitowska E., Bartoszek A., Kucharczyk-Brus B., Niezabitowski M., Środowisko zamieszkania polskich seniorów w badaniach interdyscyplinarnych: studia przypadków na wybranych przykładach, Katowice 2013.
Niezabitowski M., Procesy biograficzne w analizie adaptacji księży do środowiska zamieszkania na emeryturze. Wybrane aspekty psychospołeczne, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 4 (2014), s. 80-105.
Niezabitowski M., Znaczenie miejsca zamieszkania w życiu ludzi starszych. Aspekty teoretyczne i empiryczne, „Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje” 1 (2014), s. 81-101.
Niezabitowski M., Starzenie się na Śląsku w perspektywie socjologicznej. Problemy teoretyczne i potrzeby badań, „Studia Socjologiczne” 4 (2009), s. 230-249.
Niezabitowski M., Subkultura starości w perspektywie socjologicznej, w: tegoż, Ludzie starsi w pespektywie socjologicznej: problemy uczestnictwa społecznego, Katowice 2007, s. 121-170.
Nowak S., System wartości społeczeństwa polskiego, „Studia Socjologiczne” 4,75 (1979), s. 160-163.
Older People and their Social World, red. A.M. Rose, W.A. Peterson, Philadelphia 1965.
Ossowska M., Koncepcja pokolenia, „Studia Socjologiczne” 9 (1963).
Parsons T., Szkice z teorii socjologicznej, Warszawa 1972.
Prawda M., Biograficzne odtwarzanie rzeczywistości, „Studia Socjologiczne” 4 (1989).
Riemann G., Schütze F., „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych, „Kultura i Społeczeństwo” 2 (1992), s. 89-109.
Rodin J., Langer E., Aging labels: The decline of control and the fall of self-esteem, „Journal of Social Issues” 36 (1980), s. 12-29.
Rokuszewska-Pawełek A., Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków – analiza biograficzna, Łódź 2002.
Rose A.M., The Subculture of the Aging: a framework for research in social gerontology, w: Older People and their Social World, red. A.M. Rose, W.A. Peterson, Philadelphia 1965.
Rosow I., Retirement Housing and Social Integration, „The Gerontologist” 1,2 (1961), s. 85-91.
Rosow I., Old age: one moral dilemma of Affluent Society, „The Gerontologist” 2,4 (1962), s. 182-191.
Rosow I., Social Integration of the Aged, New York 1967.
Rowles G.D., Place and Personal Identity in Old Age: observations from Appalachia, „Journal of Environmental Psychology” 3 (1983), s. 299-313.
Rubinstein R.L., Parmelee P.A., Attachment to Place and the Representation of the Life Course by the Elderly, w: Place Attachment, red. I. Altman, S.M. Low, New York–London 1992, s. 139-163.
Sheehan N.W., Informal Support among the Elderly in Public Senior Housing, „Gerontologist” 26 (1986), s. 171-175.
Sherman S.R., Patterns of Contact for Residents of Age-segregated and Age-integrated Housing, „Journal of Gerontology” 30 (1975), s. 103-107.
Strauss A.L., Illness trajectories, w: Approaches to the Study of Face-to-Face Interaction, red. Z. Bokszański, M. Czyżewski, „Folia Sociologica” 13 (1987), s. 9-26.
Synak B., Ludzie starzy, w: Encyklopedia socjologii, t. 2, Warszawa 1999.
Szacki J., „Eklektyczna synteza” Tönniesa, w: tenże, Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2002, s. 439-447.
Szatur-Jaworska B., Pokolenia kulturowe w zbiorowości ludzi starych, w: taż, Ludzie starzy i starość w polityce społecznej, Warszawa 2000, s. 88-91.
Szatur-Jaworska B., Sytuacja rodzinna i więzi rodzinne ludzi starych i osób na przedpolu starości, w: Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, red. M. Mossakowska, A. Więcek, P. Błędowski, Poznań 2012.
Szatur-Jaworska B., Uwagi o ekskluzji i inkluzji na przykładzie polityki społecznej wobec ludzi starych, w: Ekskluzja i inkluzja społeczna: diagnoza, uwarunkowania, kierunki działań, red. J. Grotowska-Leder, K. Faliszek, Toruń 2005.
Szukalski P., Aktywność zawodowa, w: Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, red. M. Mossakowska, A. Więcek, P. Błędowski, Poznań 2012.
Tönnies F., Gemeinschaft und Gesellschaft. Die Grundbegriffe der reiner Sociologie, Berlin 1987.
Turner J.H., Konceptualizacja struktury i roli, w: tegoż, Struktura teorii socjologicznej: wydanie nowe, tłum. G. Woroniecka i in., red. nauk. A. Manterys, G. Woroniecka, Warszawa 2004, s. 406-407.
Turowski J., Teoria grup odniesienia, w: tenże, Socjologia: małe struktury społeczne, Lublin 1993, s. 115-127.
Turowski J., Typologia grup społecznych, w: tenże, Socjologia: małe struktury społeczne, Lublin 1993, s. 108-111.
Worach-Kardas H., Wiek a pełnienie ról społecznych, Warszawa – Łódź.
Worach-Kardas H., Wiek, w: Encyklopedia socjologii, t. 4, Warszawa 2002.
Politechnika Śląska, Zabrze Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
