Odrodzenie moralne społeczeństwa polskiego w refleksji socjologicznej Jana Szczepańskiego
Abstrakt
In this study, Janusz Mariański first presents selected themes from the works of Jan Szczepański, the great representative of Polish sociological thought. These themes include: the moral condition of Polish society (the concept of man and society, the morality of public life, economy and work ethos, manifestations of moral evil, suffering) and moral revival as an idea and reality, with particular emphasis on the issues of individuality. On the basis of these findings, Mariański formulates some general conclusions regarding moral transformations in Polish society and a proposal for changes conducive to moral revival (moral reform, a revitalization of morality, moral education).
Słowa kluczowe
the concept of man and society; the morality of public life; the economy and work ethos; manifestations of moral evil; moral revival
Bibliografia
Baniak J., 2015: Religia i jej rola w życiu ludzi w krytycznym spojrzeniu młodzieży. Analiza socjologiczna. W: Ratio, religio, humanitas. Miscellanea dedykowane Profesorowi Zbigniewiowi Drozdowiczowi. Red. E. Jeliński, Z. Stachowski, S. Sztajer. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, s. 189—213.
Bauman Z., 2001: Wieczność w opałach, czyli o wyzwaniach pedagogicznych płynnej nowoczesności. „Teraźniejszość — Człowiek — Edukacja. Kwartalnik Myśli Społeczno-Pedagogicznej”, nr specjalny, s. 11—32.
Berger P.L., Brix E., Prisching M., 2001: Persönliches und Gesellschaftliches. Ein Gespräch. W: Peter L. Berger und die Soziologie der Gegenwart. Gesellschaft verstehen. Hrsg. M. Pritsching. Wien: Passagen Verlag 149—163.
Kulpińska J., 2005: Jan Szczepański. W: Encyklopedia socjologii. Suplement. Red. W. Kwaśniewicz. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 329—334.
Kwieciński Z., 2004: Edukacja jako nadzieja wobec zagrożeń współczesności. „Keryks. Międzynarodowy Przegląd Katechetyczno-Pedagogicznoreligijny”, t. 3, nr 1, s. 145—158.
Leclercq J., 1964: Katolicy i wolność myśli. Przeł. J. Prokop. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Lindenberg G., 1991: Studenci Warszawy po upływie ćwierćwiecza. W: Studenci Warszawy. Studium długofalowych przemian postaw i wartości. Red. S. Nowak. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 507—536.
Mariański J., 1990: Moralność w procesie przemian. Szkice socjologiczne. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Mariański J., 2005: Między rajem a apokalipsą. O potrzebie wychowania ku wartościom uniwersalnym. W: Wychowanie. Pojęcia, procesy, konteksty. T. 2. Red. M. Dudzikowa, M. Czerepaniak-Walczak. Sopot: Wydawnictwo Psychologiczne, s. 53—82.
Mariański J., 2008a: Religia a wartości uniwersalne. W: Uniwersalia w międzynarodowym porównaniu. Studium polsko-niemieckie. Red. E. Dubas, H.M. Griese, M. Dzięgielewska. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 33—43.
Mariański J., 2008b: Społeczeństwo i moralność. Studia z katolickiej nauki społecznej i socjologii moralności. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos.
Mariański J., 2018a: Sens życia i cierpienia w ujęciu socjologicznym w nawiązaniu do myśli Jana Szczepańskiego. W: Spotkania filozoficzno-socjologiczne na pograniczu w ramach Polsko-Czeskiej Wolnej Szkoły Nauk Filozoficznych i Społecznych im. Profesora Jana Szczepańskiego. Red. A. Kasperek, H. Böhm. Katowice: Polska Akademia Nauk Oddział w Katowicach, Stowarzyszenie Rozwoju i Współpracy Regionalnej „Olza”, s. 79—85.
Mariański J., 2018b: Wartości prospołeczne i egoistyczne w świadomości maturzystów puławskich (1994—2009—2016). „Zeszyty Naukowe WSNS”, nr 1, s. 55—74.
Prof. Jan Szczepański, socjolog, 1986. W: O kondycję moralną społeczeństwa. Materiały ze spotkania Przewodniczącego Rady Państwa z przedstawicielami środowisk opiniotwórczych oraz działaczami społecznymi i państwowymi 7 kwietnia 1986. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, s. 242—247.
Rosińska A.M., 2007: Jana Szczepańskiego koncepcja dobrego życia. Lublin: Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie (mps pracy licencjackiej).
Sufin Z., 2005: Promieniująca indywidualność. W: J. Szczepański: Humanista — uczony — państwowiec. Księga wspomnień. Red. J. Kulpińska. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, s. 253—256.
Szczepański J., 1969: Filozoficzna i socjologiczna koncepcja człowieka. „Studia Filozoficzne”, nr 1, s. 15—22.
Szczepański J., 1970: Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Szczepański J., 1971: Rozważania o Rzeczypospolitej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Szczepański J., 1980: Moralność życia publicznego. „Człowiek w pracy i w osiedlu. Biuletyn TWWP”, r. 19, nr 5—6, s. 7—15.
Szczepański J., 1982: Wartość działania. W: Człowiek i świat wartości. Red. J. Lipiec. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, s. 337—345.
Szczepański J., 1984a: Sprawy ludzkie. Warszawa: Czytelnik.
Szczepański, 1984b: Świat ludzkich wartości. Z socjologiem, prof. Janem Szczepańskim rozmawiają Joanna Konieczna i Andrzej Wieluński. „Prawo i Życie”, nr 44, s. 3—4.
Szczepański J., 1986a: Dyskusje o szkolnictwie. „Odrodzenie. Tygodnik Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego”, r. 3, nr 5, s. 5.
Szczepański J., 1986b: O pracy. „Odra”, nr 11, s. 6—7.
Szczepański J., 1986c: Zapytaj samego siebie. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Szczepański J., 1987a: Od diagnoz do działania. Warszawa: Redakcja Publikacji Wydziału Ideologicznego KC PZPR. Wydawnictwo „Książka i Wiedza”.
Szczepański J., 1987b: Od diagnoz do działania. „Rada Narodowa” z dnia 3 VIII (Wydanie specjalne, 3).
Szczepański J., 1987c: Rozmowy z dniem wczorajszym. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Szczepański J., 1987d: Tworzyć lepszy świat. „Tygodnik Kulturalny”, r. 31, nr 42, s. 3.
Szczepański J., 1988: O indywidualności. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
Szczepański J., 1989a: Polska wobec wyzwań przyszłości. Warszawa: Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW.
Szczepański J., 1989b: Próba prognozy. „Przekrój”, nr 2279, s. 4—5, 17.
Szczepański J., 1992a: Człowiek w strukturach zła. „Ethos”, r. 5, nr 1 s. 66—76.
Szczepański J., 1992b: Polska lokalna. W: Społeczeństwo i gospodarka w Polsce lokalnej. Red. B. Jałowiecki. Warszawa: Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego. Warszawa, s. 11—108.
Szczepański J., 1993: Polskie losy. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.
Szczepański J., 1995a: Ludzie i instytucje. Powstawanie ustroju Polski Ludowej i przekształcenia społeczeństwa polskiego. W: Ludzie i instytucje. Stawanie się ładu społecznego. Pamiętnik IX Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego Lublin, 27—30 VI 1994. Red. A. Sułek, J. Styk, we współpracy I. Machaj. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 16—22.
Szczepański J., 1995b: Wizje naszego życia. Warszawa: Wydawnictwo Prywatnej Wyższej Szkoły Businessu i Administracji.
Szczepański J., 1999a: Fantazje na temat czasu. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL.
Szczepański J., 1999b: Najważniejsze i najtrudniejsze. Warszawa: Warszawska Drukarnia Naukowa PAN.
Szlendak T., 2004: Supermarketyzacja. Religia i obyczaje seksualne młodzieży w kulturze konsumpcyjnej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Sztompka P., 2017: Społeczeństwo dzieje się pomiędzy. „Więź”, nr 1, s. 94—105.
Wargacki S.A., 2015: Socjologia zła. W: Leksykon socjologii moralności. Podstawy — teorie — badania perspektywy. Red. J. Mariański. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS, s. 758—761.
Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie Polska
https://orcid.org/0000-0002-0620-8000
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).