Prawo właściwe dla zawarcia małżeństwa w polsko-ukraińskiej umowie o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych
Abstrakt
The law applicable to marriage between Polish and Ukrainian nationals is set out in the 1993 Convention between the Republic of Poland and Ukraine concerning legal aid. The Convention stipulates that that a marriage can be contracted if the prerequisites provided for in the prospective spouses’ national laws are satisfied - determined separately for each of them. The Convention concerns only marriages between Polish and Ukrainian citizens and does not apply to stateless persons. The form of marriage is governed by the law of the State where the marriage was celebrated. The article discusses some issues concerning the prerequisites and scope of application of these regulations, taking into account the differences between the Polish and Ukrainian family law. These differences concern mainly the form of marriage (Ukrainian law does not provide for a religious form and does not allow the marriage by proxy) and some obstacles to marriage (in Ukrainian law the invalidity of marriage results, inter alia, if the marriage in question constitutes a sham or if there occurred a misrepresentation as to the health of a prospective spouse). The reader’s attention is also drawn to a specific ordre public exception contained in Article 58, paragraph 1 of the Ukrainian Law on Private International Law, according to which a marriage between a Ukrainian national and a foreigner concluded under foreign law outside the territory of Ukraine is valid in Ukraine provided that the Ukrainian national complies with the provisions of the Family Code of Ukraine concerning the grounds invalidating the marriage. However, this provision should not be applied if Polish law applies on the basis of the provisions of the Convention. The paper also touches upon the Ukrainian law to the extent it contains a residual regulation concerning engagement. Under this regulation, the person who refuses to marry despite an earlier engagement must reimburse the other party for the costs incurred in connection with the preparation for the registration of the marriage and the wedding. The study also draws attention to some practical aspects of marriage conclusion - in Poland by a Ukrainian citizen (Ukrainian law does not provide for the possibility of issuing a certificate of capacity to marry) and in Ukraine by a Polish citizen.
Słowa kluczowe
zawarcie małżeństwa; prawo właściwe; konwencja bilateralna; małżeństwo polsko-ukraińskie
Bibliografia
Bagan-Kurluta K., Zawieranie małżeństw przez cudzoziemców. Uwagi na temat zmiany ustawy o aktach stanu cywilnego, „Studia Prawnicze” 2015, nr 1.
Balicki J., Problemy kolizyjne prawa małżeńskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1959.
Bałos I., Stosowanie klauzuli porządku publicznego a drażliwe zjawiska społeczne, „Monitor Prawniczy” 2013, nr 3.
Cagara J., Postępowanie nieprocesowe w sprawach dotyczących zawarcia małżeństwa z obywatelem polskim, „Nowe Prawo” 1979, t. 35, nr 2.
Chlebny J., w: Ustawa o cudzoziemcach. Komentarz, red. J. Chlebny, C.H. Beck, Warszawa, 2020, Legalis.
Cieślak R., Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika w polskim prawie rodzinnym, prawie kanonicznym oraz w prawie prywatnym międzynarodowym, „Prace Prawnicze Uniwersytetu Warszawskiego” 2004, nr 1.
Ciszewski J., Obrót prawny z zagranicą w sprawach cywilnych i karnych, Wolters Kluwer, Warszawa, 2020.
Ciszewski J., Zakazy i ograniczenia małżeństw z cudzoziemcami a klauzula porządku publicznego, „Państwo i Prawo” 1984, nr 3.
Czajkowska A., Przesłanki odmowy wydania przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia o możności zawarcia małżeństwa za granicą w świetle polskiego prawa i orzecznictwa sądowego, „Metryka” 2012, nr 1.
Domański M., Zaświadczenie o możności zawarcia małżeństwa przez obywatela polskiego za granicą, „Rodzina i Prawo” 2007, nr 3.
Domański M., Zawieranie małżeństw przez uchodźców, „Państwo i Prawo” 2009, nr 3.
Domański M., Zwolnienie cudzoziemca z obowiązku złożenia dokumentu stwierdzającego możność zawarcia małżeństwa, Prawo w działaniu, t. 6, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa, 2008.
Domański M., w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Osajda, C.H. Beck, Warszawa, 2020, Legalis.
Dowgert A., Ukraińska kodyfikacja prawa prywatnego międzynarodowego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2008, nr 2.
Flaga-Gieruszyńska K., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, C.H. Beck, Warszawa, 2022, Legalis.
Gajda J., w: System Prawa Prywatnego, T. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, C.H. Beck, Warszawa, 2014.
Jodłowski J., Konwencja polsko-francuska o prawie właściwym, jurysdykcji i wykonaniu orzeczeń w zakresie prawa osobowego i rodzinnego, „Państwo i Prawo” 1970, nr 12.
Kamarad E., Tryb zawarcia małżeństwa przez cudzoziemca w Polsce, w: Znad granicy ponad granicami. Księga dedykowana Profesorowi Dieterowi Martiny, red. M. Krzymuski, M. Margoński, C.H. Beck, Warszawa, 2014.
Kamarad E., Zastosowanie klauzuli porządku publicznego w sprawach dotyczących zawarcia małżeństwa —wybrane zagadnienia, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego” 2012, nr 10.
Kasprzyk P., Podstawowe zagadnienia dotyczące systemu rejestracji stanu cywilnego w Ukrainie, „Studia Prawnoustrojowe UWM” 2009, nr 9.
Kasprzyk P., Problematyka tzw. małżeństw pozornych w dobie wielkich migracji, w: Prawno-historyczne uwarunkowania migracji Polaków po II wojnie światowej, w okresie solidarnościowym i po akcesji do Unii Europejskiej, red. E. Krzysztofi k, R.M. Pal, Wydawnictwo KUL, Lublin, 2016.
Kasprzyk P., Zawarcie małżeństwa przez cudzoziemca lub z cudzoziemcem w kontekście ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego, „Metryka” 2017, nr 2.
Mączyński A., Działanie klauzuli porządku publicznego w sprawach dotyczących zawarcia małżeństwa, w: Proces i prawo. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Jerzego Jodłowskiego, red. E. Łętowska, Ossolineum, Wrocław, 1989.
Mączyński A., Rozwiązanie małżeństwa w prawie prywatnym międzynarodowym, nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 1979.
Pazdan J., Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika w prawie prywatnym międzynarodowym, w: Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Zakamycze, Kraków, 2005.
Pazdan M., Materialne wymogi ważności małżeństwa w bilateralnych konwencjach zawartych przez Polskę w latach 1949—1962, w: Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej Kazimierza Przybyłowskiego, red. W. Osuchowski, M. Sośniak, B. Walaszek, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków, 1964.
Pazdan M., Prawo prywatne międzynarodowe, Wolters Kluwer, Warszawa, 2017.
Pazdan M., w: System Prawa Prywatnego, T. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2014.
Pietrzykowski K., Nowe prawo o aktach stanu cywilnego a prawo międzynarodowe prywatne, „Nowe Prawo” 1987, nr 5.
Pietrzykowski K., Zawarcie małżeństwa i przesłanki jego ważności w prawie międzynarodowym prywatnym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa, 1985.
Pietrzykowski K., w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, C.H. Beck, Warszawa, 2021, Legalis.
Pilich M., w: Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. J. Poczobut, Wolters Kluwer, Warszawa, 2017.
Popiołek W., w: System Prawa Prywatnego, T. 20C, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2015.
Pyziak-Szafnicka M., Europeizacja środków zwalczania oszustw w dziedzinie stanu cywilnego — przeciwdziałanie małżeństwom zawieranym dla pozoru, w: W kierunku europeizacji prawa prywatnego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Rajskiemu, red. A. Brzozowski, W. Kocot, K. Michałowska, C.H. Beck, Warszawa, 2007.
Sobański R., „Tylko fi kcyjne” — to dlaczego wciąż ważne? Małżeństwo pozorne na tle regulacji obowiązujących w Polsce, Niemczech i Austrii, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2017, nr 3.
Stefanicki R., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 listopada 2016 r., sygn. K 13/15, Legalis.
Szpunar M., w: System Prawa Prywatnego, T. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2014.
Szukalski P., Małżeństwa polsko-ukraińskie zawierane w Polsce. Przyczynek do badania integracji imigrantów ukraińskich z ostatnich lat, „Polityka Społeczna” 2020, nr 8.
Świerczyński M., w: System Prawa Prywatnego, T. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2014.
Turłukowski J., Zawarcie małżeństwa i jego rejestracja w Ukrainie, „Metryka” 2022, nr 1.
Turłukowski J., w: Polsko-ukraińska umowa o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych. Komentarz do przepisów o sprawach cywilnych, red. M. Pilich, Wolters Kluwer, Warszawa, 2023.
Walaszek B., Instytucja zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika w polskim prawie prywatnym międzynarodowym i procesowym, w: Księga Pamiątkowa ku czci Kamila Stefki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa—Wrocław, 1967.
Wojewoda M., Zaświadczenie stwierdzające, że zgodnie z prawem polskim można zawrzeć małżeństwo — geneza, znaczenie praktyczne oraz zasady wydawania, „Metryka” 2015, nr 2.
Zachariasiewicz M., w: System Prawa Prywatnego, T. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2014.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-4531-6055
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
