Взаимодействие орфографии, перцепции и фонологии в процессе адаптации английского гласного /ɜ:/ в англицизмах
Аннотация
Данная статья посвящена вопросу фонологической адаптации звука /ɜ:/ в англицизмах. Нативизация этого гласного представляет собой интересную исследовательскую проблему из-за отсутствия в русском языке однозначного его эквивалента, что ведёт к значительной вариативности в его адаптации, на которую в различной степени, влияют взаимодействие фонетических и фонологических принципов русского языка, а также нормы орфографии и дополнительные внеязыковые факторы.
Настоящее исследование, является первой в своём роде попыткой систематизирования подобных языковых данных, а также их интерпретации в контексте современных теорий фонологической адаптации заимствований. Статья представляет собой тщательное изучение механизмов адаптации английского /ɜ:/ в устоявшихся заимствованиях с последующим его сравнением с результатами эксперимента, в ходе которого, перед носителями русского языка, не владеющими английским, была поставлена задача прослушать список английских слов и записать их кириллицей.
Несмотря на то, что в англицизмах адаптация звука /ɜ:/ часто является отражением его записи в английских словах, такого рода транслитерация в большинстве случаев подкреплена фонологическими принципами русского языка, а также акустическим сходством звуков в русском и английском. Более того, процент модификаций, опирающихся исключительно на графической записи английских слов, является маргинальным, в то время как наиболее часто используемые адаптации демонстрируют четкое взаимодействие всех трёх факторов. Таким образом, описанные в статье результаты, проливают свет на механизмы и закономерности нативизации звука /ɜ:/ в англицизмах, а также вносят вклад в обсуждение явления фонологической адаптации заимствований в целом.
Ключевые слова
адаптация заимствований; фонология; фонетика; акустика; орфография; русский язык; английский язык
Литература
Bartmiński, Jerzy, and Bartmińska, Izabela. Słownik wymowy i odmiany nazwisk obcych. Bielsko Biała: PPU “Park”, 1997.
Boersma, Paul. Functional Phonology: Formalizing the Interactions between Articulatory and Perceptual Drives. The Hague: Holland Academic Graphics, 1998.
Boersma, Paul, and Hamann, Silke. “Loanword Adapation as First-Language Phonological Perception.” In Calabrese, Andrea, and Wetzels, Willem L. (eds). Loan Phonology, 2009. 11-58. Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins.
Brasington, Ron. “Cost and Benefit in Loanword Adaptation.” Working Papers in Linguistics 1997, no. 3: 1–19.
Cruttenden, Alan. Gimson’s Pronunciation of English (8th edition). London, New York: Routledge, 2014.
Daland, Robert; Oh, Mira; Kim, Syejeong. “When in Doubt, Read the Instructions: Orthographic Effects in Loanword Adaptation.” Lingua 2015, no. 159: 70–92.
Dupoux, Emmanuel, and Kazohiko, Kakehi, and Hirose, Yuki, and Pallier, Christophe, and Mehler, Jacques. “Epenthetic Vowels in Japanese: A Perceptual Illusion?” Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance 1999, no. 25: 1568-1578.
Dyakov, Anatolij. Slovar′ anglicyzmov russkogo jazyka. Moscow: Flinta, 2021 [Дьяков, Анатолий. Словарь англицизмов русского языка. Москва: Флинта, 2021.]
Hamann, Silke, and Colombo, Ilaria E. “A Formal Account of the Interaction of Orthography and Perception. English Intervocalic Consonants Borrowed into Italian.” Nat Lang Linguist Theory 2017, no. 35: 683–714.
Ingram, John C. L., and See-Gyoon, Park. “Language, Context, and Speaker Effects in the Identification and Discrimination of English /r/ and /l/ by Japanese and Korean Listeners.” Journal of the Acoustical Society of America 1998, no. 103: 1161–1174.
Itô, Junko, and Mester, Armin. “The Phonological Lexicon.” In Tsujimura, Natsuko (ed). The Handbook of Phonological Theory, Oxford: Blackwell, 1999: 62–100.
Jacobs, Haike, and Gussenhoven, Carlos. 2000. “Loan Phonology: Perception, Salience, the Lexicon and OT.” In Dekkers, Joost, and v. d. Leeuw, Frank, and v. d. Weijer, Jeroen (eds). Optimality Theory. Phonology, Syntax and Acquisition, Oxford: Oxford University Press, 2000: 193–210.
Kang, Yoonjung. “Perceptual Similarity in Loanword Adaptation: English Postvocalic Word-Final Stops in Korean.” Phonology 2003, no. 20: 219–273.
Kenstowicz, Michael, and Suchato, Atiwong. “Issues in Loanword Adaptation: A Case Study from Thai.” Lingua 2006, no. 116: 921–949.
Knyazev, Sergej, and Pozharitskaya, Sof′ja. Sovremennyy russkiy literaturnyy jazyk: Fonetika, orfoèpija, grafika i orfografija: Učebnoe posobie dla vuzov. Moscow: Gaudeamus, 2012 [Князев, Сергей; Пожарицкая, Софья. Современный русский язык: Фонетика, орфоэпия, графика и орфография. Учебное пособие для вузов. Москва: Гаудеамус, 2012.]
Laidler, Kateryna. “Adaptation of Interdental Fricatives in English Loanwords into Russian. Established versus Online Loans.” In Szpyra-Kozłowska, Jolanta, and Radomski, Marek (eds). Phonetics and Phonology in Action, Berlin: Peter Lang, 2019: 63–90.
Laidler, Kateryna. From Jazz and Rap to Dzhaz and Rep. Phonological adaptation of English loanwords in Russian, Peterlang, Berlin 2022.
Leonov, A., and Makarov, Ilya, and Sorokin, Viktor. “Frequency Modulations in the Speech Signal.” Acoustical Physics 2009, no. 55: 876–887.
Lin, Yen-Hwei. “Loanword Adaptation and Phonological Theory.” In Xiao, Yun (ed). Proceedings of the 21st North American Conference on Chinese Linguistics (NACCL-21), Smithfield, Rhode Island: Bryant University, 2009: 1–12.
Mathieu, Lionel. “Orthographic Traces in Romanian and Japanese Loanwords: Enriching Phonological Representations.” Journal of Language Contact 2012: 144–181.
McCarthy, John J., and Prince, Alan. “Faithfulness and Reduplicative Identity.” University of Massachusetts Occasional Papers 1995, no. 18: 249–384.
Molęda, Jacek. A Comparative Study of Phonological Adaptations of Anglicisms in Czech and in Polish since the 1990s. Racibórz: Wydawnictwo PWSZ w Raciborzu, 2011.
Oh, Mira. “English Stop Adaptations as Output-to-Output Correspondence.” Onin Kenkyuu 2004, no. 7: 165–172.
Paradis, Carole. “The Inedequacy of Faithfulness and Filters in Loanword Adaptation.” In Durand, Jacques, and Laks, Bernard (eds). Current Trends in Phonology: Models and Methods, Salford: University of Salford Publications, 1996: 509–534.
Paradis, Carole, and LaCharité, Dariene. “Preservation and Minimality in Loanword Adaptation.” Journal of Linguistics 1997, no. 33: 379–430.
Peperkamp, Sharon. “A Psycholinguistic Theory of Loanword Adaptations.” 30th Annual Meeting of the Berkley Linguistic Society. Berkley, CA: The Society, 2005: 341-352.
Peperkamp, Sharon; Dupoux, Emmanuel. “Reinterpreting Loanword Adaptations: The Role of Perception.” In Solé, Maria-Josep; Recasens, Daniel; Romero, Joaquin. Proceedings of the 15th International Congress of Phonetic Sciences, Barcelona: Casual Productions, 2003: 367–370.
Prince, Alan; Smolensky, Paul. Optimality Theory: Constraint Interaction in Generative Grammar. Rutgers University, University of Colorado: Boulder, 1993/2004.
Steriade, Donca. “The Phonology of Perceptibility Effects: the P-Map and its Consequences for Constraint Organisation.” In Hanson, Kristin; Inkelas, Sharon (eds). The Nature of the Word: Studies in Honor of Paul Kiparsky, Cambridge, MA: MIT Press. 2001/2008: 151–180.
Szpyra-Kozłowska, Jolanta. “Input to Loanword Adaptation of Anglicisms in Polish.” In Bloch-Rozmej, Anna; Bondaruk, Anna. Spotlight on Melody and Structure in Syntax and Phonology, Lublin: KUL, 2015: 305–329.
Szpyra-Kozłowska, Jolanta. “Perception? Orthography? Phonology? Conflicting Forces Behind the Adaptation of English /ɪ/ in Loanwords into Polish.” Poznań Studies in Contemporary Linguistics 2016, no. 52(1): 119–147.
Timberlake, Alan. A Reference Grammar of Russian. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
Vendelin, Inga, and Peperkamp, Sharon. “The Influence of Orthography on Loanword Adaptations.” Lingua 2006, no. 116: 996–1007.
Yip, Moira. “Cantonese Loanword Phonology and Optimality Theory.” Journal of East Asian Linguistics 1993: 261–291.
UMCS Польша
https://orcid.org/0000-0002-1455-9089
Asystentka w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, gdzie prowadzi zajęcia z fonetyki i fonologii. Zainteresowania naukowe: zapożyczenia leksykalne, komaratystyka angielsko-słowiańska oraz teoria optymalizacji.
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-ShareAlike» («Атрибуция — На тех же условиях») 4.0 Всемирная.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
