Отчества в метрических записях православного прихода в Беловеже на рубеже XIX–XX веков
Аннотация
Предметом статьи является языковая характеристика патронимов, засвидетельствованных в метрических записях православного прихода в Беловеже в 1891–1895 и 1906–1910 годах. Рассматриваются формы отчеств и их вариативность, обусловленная использованием в качестве словообразовательных баз разных фонетико-морфологических форм личных имен. Ономастический материал показал, что кроме церковных вариантов имен, в образовании отчеств использовались их литературные («официальные светские») и, реже, разговорные варианты. О чередовании форм патронимов можно говорить также в словообразовательном аспекте, так как помимо типичных для исследуемого периода отчеств с суффиксами -ов, -ев, -ин, встречались формы с суффиксом -ич. В женских же персоналиях, за немногочисленными исключениями, употреблялись полные формы патронимов на -овна, -евна, -инична.
Ключевые слова
ономастика; антропонимика; отчество; метрические книги; Белостокский регион
Литература
Bajko, Piotr. Białowieża. Parafia prawosławna św. Mikołaja. Białowieża: Orthdruk, 2013.
Bajko, Piotr. Białowieża. Zarys dziejów. Białowieża: Białowieski Ośrodek Kultury, 2001.
Bezborodova, Yuliya, V. “Kharakteristika antroponimii prikhodo-raskhodnykh knig (na materiale prikhodo-raskhodnykh knig XVIII–XIX vv.).” Vestnik Nizhnevartovskogo gosudarstvennogo universiteta 2013, no. 2 [Безбородова, Юлия, В. “Характеристика антропонимии приходо-расходных книг (на материале приходо-расходных книг XVIII–XIX вв.).” Вестник Нижневартовского государственного университета 2013, no. 2]
Dacewicz, Leonarda, Chomko, Jolanta, and Smakulska, Joanna. Księgi metrykalne chrztów Kościoła rzymskokatolickiego dekanatu białostockiego z II połowy XIX wieku. Treść i struktura metryk. Alfabetyczne spisy imienne, Część 1. Rok 1875. Białystok: Wydawnictwo UwB, 2017.
Dacewicz, Leonarda, Chomko, Jolanta, and Szymula, Robert. Księgi metrykalne chrztów Kościoła rzymskokatolickiego dekanatu białostockiego z II połowy XIX wieku. Treść i struktura metryk. Alfabetyczne spisy imienne. Tom 3. Rok 1885. Białystok: Wydawnictwo UwB, 2020.
Duszyński-Karabasz, Henryk. Antroponimia wiernych parafii prawosławnych na Kujawach Wschodnich i w ziemi dobrzyńskiej w II połowie XIX i w początkach XX wieku. Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW, 2022.
Ganzhina, Irina, M. “Ob osnovnykh tendentsiyakh antroponimicheskoy nominatsii prednatsional'nogo perioda (na materiale tverskikh pamyatnikov delovoy pis'mennosti XVI–XVIII vekov).” Vestnik Tverskogo gosudarstvennogo universiteta. Seriya: Filologiya 2016, no. 1: 114–121 [Ганжина, Ирина, М. “Об основных тенденциях антропонимической номинации преднационального периода (на материале тверских памятников деловой письменности XVI–XVIII веков).” Вестник Тверского государственного университета. Серия: Филология 2016, no. 1: 114–121].
Gloger, Zygmunt. Białowieża. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, 1907.
Górak, Artur. “Gubernatorowie i wicegubernatorowie południowo-wschodnich guberni Królestwa Polskiego (1867–1918).” Ważna obecność. Przedstawiciele państw i narodów europejskich wśród mieszkańców międzyrzecza Bugu i Pilicy w XVII-XIX wieku. Górak, Artur, and Latawiec, Krzysztof (eds.), Radzyń Podlaski–Radom: Radzyńskie Stowarzyszenie Inicjatyw Lokalnych – Instytut Badawczy “Libra”, 2006. 155–193.
Kalendarz prawosławny 2009. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2009.
Milejkowska, Halina. “Patronimica wschodniosłowiańskie w XI–XV w.” Biuletyn PTJ 1967, vol. XXV: 177–192.
Petr I. Tabel' o rangakh. 1722 [Петр I. Табель о рангах. 1722]
Polyakova, Yelena, N. Iz istorii russkikh imen i familiy. Moskva: Prosveshcheniye, 1975 [Полякова, Елена, Н. Из истории русских имен и фамилий. Москва: Просвещение, 1975].
Rogalev, Aleksandr, F. Istoricheskaya antroponimiya Gomelya i okrestnostey. Gomel': Bark, 2009 [Рогалев, Александр, Ф. Историческая антропонимия Гомеля и окрестностей. Гомель: Барк, 2009].
Simina, Galina, Ya. “Istoriya otchestv.” Onomastika Povolzh'ya 3. Materialy III Konferentsii po onomastike Povolzh'ya. Kuzeyev, Rail', G., Nikonov, Vladimir, A. (eds.). Ufa: Akademiya Nauk SSSR, 1973: 177–182 [Симина, Галина, Я. “История отчеств.” Ономастика Поволжья 3. Материалы III Конференции по ономастике Поволжья. Кузеев, Раиль, Г., Никонов, Владимир, А. (ред.). Уфа: Академия Наук СССР, 1973: 177–182].
Slovar' russkikh lichnykh imen. Tikhonov, Aleksandr, N., Boyarinova, Larisa, Z., Ryzhkova, Al'bina, G. (eds.). Moskva: Shkola-Press, 1995 [Словарь русских личных имен. Тихонов, Александр, Н., Бояринова, Лариса, З., Рыжкова, Альбина, Г. (ред.). Москва: Школа-Пресс, 1995].
Spis imion prawosławnych w brzmieniu polskim i staro-cerkiewno-słowiańskim, Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2011.
Spravochnik lichnykh imen narodov RSFSR. Superanskaya, Aleksandra, V., Gusev, Yuriy, M. (eds.). Moskva: Russkiy yazyk, 1987 [Справочник личных имен народов РСФСР. Суперанская, Александра, В., Гусев, Юрий, М. (ред.). Москва: Русский язык, 1987].
Superanskaya, Aleksandra, V. Imya – cherez veka i strany. Moskva: Nauka, 1990 [Суперанская, Александра, В. Имя – через века и страны. Москва: Наука, 1990].
Suslova, Anna, V., Superanskaya, Aleksandra, V. O russkikh imenakh. Leningrad: Lenizdat,1978 [Суслова, Анна, В., Суперанская, Александра, В. О русских именах. Ленинград: Лениздат, 1978].
Sztandera, Grzegorz. “Akta metrykalne parafii Korczew.” Biuletyn Szadkowski 2015, vol. 15: 225–235.
Tichoniuk, Bazyli. Imiona i ich formy na pograniczu polsko-białoruskim od XVI wieku do roku 1839. Zielona Góra: Wydawnictwo WSP, 2000.
Uniwersytet w Białymstoku Польша
http://orcid.org/0000-0002-5709-3469
Dr, adiunkt w Katedrze Językoznawstwa Slawistycznego UwB. Zainteresowania naukowe: onomastyka. Ważniejsze publikacje: Chrześcijańskie dziedzictwo imiennicze utrwalone w nazwiskach mieszkańców Bielska Podlaskiego, Hajnówki i Siemiatycz, Białystok 2019; Czy nadawane współcześnie „stare” imiona prawosławne zawsze są zamierzonym przejawem powrotu do tradycji?, „Acta Polono-Ruthenica” 2016, t. XXI, s. 51–65; O stereotypach konotowanych przez niektóre modele współczesnych nazwisk (próba weryfikacji w oparciu o materiał z Bielska Podlaskiego), „Socjolingwistyka” 2016, t. 30, s. 189–206; Imiona chrzestne bielskich prawosławnych i katolików na przełomie XIX i XX wieku, „Studia Wschodniosłowiańskie” 2017, t. 17, s. 247–267; Современные фамилии польско-восточнославянского пограничья, образованные семантическим способом от христианских личных имен, «Поволжский педагогический вестник» 2019, т. 7, № 2 (23), с. 25–32; Nazwiska z formantem -yk/-czyk na Białostocczyźnie. Uwagi interpretacyjne, „Poradnik Językowy” 2020, z. 10, s. 61–76; Особенности образования и употребления отчеств в православном приходе в Райске на Подляшье в конце XIX века, «Вопросы ономастики» 2022, т. 19, № 3, с. 158–176.
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-ShareAlike» («Атрибуция — На тех же условиях») 4.0 Всемирная.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
