SPOTKANIE CHRZEŚCIJAŃSTWA Z ISLAMEM – ANIOŁY IWANA BUNINA
Abstract
Joanna Jędra\ Ewa Stawinoga
SPOTKANIE CHRZEŚCIJAŃSTWA Z ISLAMEM – ANIOŁY IWANA BUNINA
Streszczenie:
Niniejszy artykuł to próba interpretacji trzech utworów poetyckich Iwana Bunina, zawierających motyw anioła.
Pierwszy z wierszy – Михаил (1919) nawiązuje do tradycji chrześcijańskiej. Archanioł Michał zostaje ukazany jako Archistrateg zastępów niebieskich i Boży wojownik, swoim wyglądem przypominający cherubina z Księgi Rodzaju, strzegącego dostępu do Ogrodu Eden po upadku pierwszych ludzi. Ponadto zyskuje on miano ducha gniewu, zemsty i kary, czym Bunin nawiązuje do apokryficznego wizerunku Michała – zwycięskiego obrońcy w walce z Szatanem, a także do jego roli sędziego podczas Sądu Ostatecznego.
Dwa pozostałe utwory – Сатана Богу (1903-1906) i Бессмертный (1906-1907) odsyłają do tradycji islamu. W obu przypadkach Koran służy jedynie za impuls twórczy dla Bunina. Pierwszy wiersz to poetycka wizja upadku aniołów i człowieka. Jego bohaterem jest Iblis – islamski zbuntowany anioł. W tekście rosyjskiego poety zyskuje on status demiurga – prawdziwego stwórcy człowieka, który przywodząc go do grzechu i odbierając mu wieczne rajskie życie, czyni z martwej i bezwolnej gliny (ulepionej przez Boga) nowego Adama, umożliwiając mu tym samym prawdziwą (ziemską) egzystencję. Drugi utwór prezentuje wizję końca świata. Według Koranu, ostatecznej zagłady na ziemi dokona Anioł Śmierci – Azrael (Izra’il). W wierszu Bunina towarzyszy mu inny anioł – Anioł Zemsty, pod którym, jak wynika to z zaprezentowanej analizy, kryje się sam Allach. Poeta odchodzi zatem od tradycyjnego – miłościwego i sprawiedliwego wizerunku Boga muzułman i przedstawia go jako budzącego strach, groźnego sędziego; dzierżącego miecz, przed którym nie umknie żaden grzesznik.
Słowa kluczowe: poezja Iwana Bunina, chrześcijaństwo i islam, anioły, Michał, Iblis, Anioł Śmierci (Azrael), Anioł Zemsty.
Joanna Jędra\ Ewa Stawinoga
MEETING OF CHRISTIANITY WITH ISLAM –ANGELS OF IVAN BUNIN
Summary
This article is an attempt to interpret the three poems by Ivan Bunin, containing the theme of angel which so far has not been the subject of detailed studies of experets in his work.
The first of the poems - Михаил (1919) refers to the Christian tradition. Archangel Michael is shown as the Archistrateg of the heavenly hosts and God's warrior, by his appearance resembling a cherub from Genesis, guarding the access to the Garden of Eden after the fall of the first people. Moreover, he gains the spirit of anger, revenge and punishment, which Bunin refers to the apocryphal image of Michał - the victorious defender in the fight against Satan, as well as his role as a judge during the Last Judgment.
The other two works - Сатана Богу (1903-1906) i Бессмертный (1903-1906) refer to the tradition of Islam. In both cases, the Koran serves only as a creative impulse for Bunin. The first poem is a poetic vision of the fall of angels and man. Its protagonist is Iblis - an Islamic rebellious angel. In the text of the Russian poet, it gains the status of a demiurge - the true creator of a man who bringing him to sin and taking away his eternal Paradise life, makes of dead and devoid of will clay (formed by God) a new Adam, thus enabling him to live a true (earthly) existence. The second work presents the vision of the end of the world. According to the Koran, the final annihilation on earth will be performed by the Angel of Death - Azrael (Izrael'il). In Bunin's poem it is accompanied by another angel - the Angel of Vengeance, under which, as the analysis shows, Allah himself is hidden. The poet departs from the traditional - the merciful and just image of Muslims' God and presents him as a fearful, threatening judge; wielding a sword, before which no sinner escapes.
Key words: Ivan Bunin's poetry, Christianity and Islam, angels, Michał, Iblis, Angel of Death (Azrael), Angel of Vengeance
References
Агафонова В., Черты религиозно-философского ренессанса рубежа XIX-XX веков в художественном сознании И. А. Бунина, „Культура. Духовность. Общество” 2015, вып. 18.
Алексеев П., Ислам в русской литературе: рождение гипертекста, ,,Мир науки, культуры, образования'' 2007, вып. 2.
Аль-Ашкар У. С.: Мир благочестивых ангелов, перевод с арабского, вступительное слово и примечания Э. Кулиева, Москва 2008.
Бердникова О., Мотивы искушения в творчестве И. А. Бунина в асперте христианской антропологии, „Известия Российского государственного педагогического университета им. А. И. Герцена” 2008, вып. 85.
Бидерманн Г., Энциклопедия символов, перевод В. Валькова, Ю. Вейнгольда, В. Гринько и др., Изд. Республика, Москва 1996.
Бортников В., Никольский Е., Изображение Архангела Михаила в поэме Джона Мильтона „Потерянный рай”: аспект хронотопа, „Вестник Удмуртского университета” 2014, вып. 4.
Вовк О., Энциклопедия знаков и символов, Вече, Москва 2006.
Геккель Э., Мировые загадки, Издание Д. П. Ефимова, Москва 1906.
Глаголев А., Ветхозаветное библейское учение об ангелах. Опыт библейско-богословского исследования, Тип. И. И. Горбунова, Киев 1900.
Глаголев В., Культурологические аспекты художественно-эстетической проблематики в современном религиоведении, в: Д. Спивак (ред.), Фундаментальные проблемы культурологии в четырех томах. Том III: Культурная динамика, Алетейя, Санкт-Петербург 2008.
Глубоковский Н., Библейский словарь, Москва 2007.
Дунаев М., Вера в горниле сомнений. Православие и русская литература в XVII–XX вв., Издательский совет Русской Православной Церкви, Москва 2003.
Изречения египетских отцов. Памятники литературы на коптском языке, введение, перевод из коптского и комметарии А. Еланской, Алетейя, Санкт-Петербург 2001.
Карпенко Г., Творчество И. А. Бунина и религиозное сознание рубежа веков: Учебное пособие к спецкурсу «Литература и религиозное сознание» для студентов дневного и заочного отделений специализации «Русский язык и литература», Универс-групп, Самара 2005.
Кен-Тэ К., Тема Востока в творчестве И. А. Бунина. Автореферат на соискание ученой степени кандидата филологических наук, Санкт-Петербург 1997.
Керлот Х. Э., Словарь символов, перевод Н. Богуна, Ю. Данько, С. Козунины и др., REFL-book, Москва 1994.
Климович Л., Книга о Коране, его происхождении и мифологии, Издательство политической литературы, Москва 1986.
Коран, перевод с арабского и комментарий М. –Н. О. Османова, Москва 1995.
Куваева Л., Христиансние традиции в русской литературе, „Вестник Кемеровского государственного университета культуры и искусств” 2010, вып. 10/2010.
Кузнецова В., Сотворение мира в восточнославянских дуалистических легендах и апокрифической книжности, в: В. Петрухин (ред.), От Бытия к Исходу. Отражение библейских сюжетов в славянской и еврейской народной культуре. Сборник статей, ГЕОС, Москва 1998.
Мальцев Ю., Иван Бунин. 1870-1953, Посев, Франкфурт-на-Майне – Москва 1994.
Олейникова Т., Архангелы – наши покровители, Москва 2003.
Прозоров С. (ред.), Ислам. Энциклопедический словарь, Наука, Москва 1991.
Токарев С. (ред.), Мифы народов мира. Энциклопедия, т. 2, Советская энциклопедия, Москва 1988.
Тычинская П., Древнейшие изображения Архангела Михаила – грозных сил воеводы, „Известия Российского государственного педагогического университета им. А.И. Герцена” 2012, вып. 133.
Успенский Б., Филологические разыскания в области славянских древностей (Реликты язычества в восточнославянском культе Николая Мирликийского), Издательство Московского университета, Москва 1982.
Bielawski J., Islam, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1980.
Daniélou J., Teologia judeochrześcijańska, przeł. S. Basista, WAM, Kraków 2002.
Fromm E., Zapomniany język, przeł. K. Płaza, vis-a-vis/Etiuda, Kraków 2009.
Jeanguenin G., Święty Michał Archanioł, przeł. G. Kania, Promic, Warszawa 2012.
Riddell P. G., Jak przemawia Allach: islamskie anioły, diabły i tsunami z 2004 roku, w: Anioły i demony w różnych religiach świata, przeł. M. Chojnacki, WAM, Kraków 2009.
Riddell P. G., Smith-Riddell B. (red.), Anioły i demony w różnych religiach świata, przeł. M. Chojnacki, WAM, Kraków 2009.
Rojek M.: Angelologia i demonologia. Skrypt dla studentów teologii, Wydawnictwo Archidiecezji Przemyskiej, Przemyśl 1999.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Zakład Literatury i Kultury Rosyjskiej Poland
dr nauk humanistycznych z zakresu literaturoznawstwa rosyjskiego; autor monografii pt. Symbolika biblijna w poezji Wiaczesława Iwanowa
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Wydział Humanistyczny Poland
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
