Zielona edukacja filmowa. Studium dwóch przypadków
Abstrakt
W artykule poruszono problematykę edukacji filmowej w kontekście klimatycznym. Skon- centrowano się na badaniu obecności założeń humanistyki ekologicznej i ekokrytyki w materiałach edukacyjnych, przede wszystkim na analizie dwóch scenariuszy lekcji bazujących na filmach. Pierwsza część artykułu została poświęcona zagadnieniom teoretycznym, druga dotyczy materiałów dydaktycz- nych udostępnionych w programie Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej odnoszących się do filmu Ága, natomiast ostatnia, trzecia część zawiera uwagi do filmu Nasze miejsce na Ziemi oraz opartego na analizie i interpretacji filmu scenariusza lekcyjnego udostępnionego przez dystrybutora produkcji na stronie EdukacjaFilmowa.pl.
Słowa kluczowe
humanistyka ekologiczna; edukacja filmowa; ekokrytyka; slow cinema; film
Bibliografia
Baichwal J., Burtynsky E., Pencier N. de, reż., 2018, Antropocen: epoka człowieka / Anthropo- cene: The Human Epoch, scen. J. Baichwal, Kanada.
Barcz A., 2016, Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, Katowice.
Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Bobiński W., 2011, Teksty w lustrze ekranu. Okołofilmowa strategia kształcenia literacko-kulturowego, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków.
Budzik J.H., 2017, Film Education in Cinemas – Determinants and Tendencies, „Panoptikum”, nr 18, s. 157–176, https://doi.org/10.26881/pan.2017.18.10.
Budzik J.H., 2020, O budowaniu mostów między teorią a praktyką humanistyki w edukacji filmowej, „Kwartalnik Filmowy”, nr 111, s. 241–257, https://doi.org/10.36744/kf.376. Budzik J.H., [b.r.], Śmietnisko (2010). Reż. Lucy Walker; Karen Harley, Joao Jardim (współpraca reżyserska) [oprac. filmu], https://edukacjafilmowa.pl/smietnisko-2010/ [dostęp: 15.06.2022].
Chester J., reż., 2018, Nasze miejsce na Ziemi / The Biggest Little Farm, scen. J. Chester / M. Monroe, USA.
Ciszewska E., 2016, Edukacja filmowa w Polsce – zarys historyczny i stan badań, w: Od edukacji filmowej do edukacji audiowizualnej. Teorie i praktyki, red. E. Ciszewska, K. Klejsa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 79–98.
Cłapka A., Laskownicka A., [b.r.], Dorastanie, bunt, poszukiwanie prawdy i tożsamości, wolność, społeczeństwo, natura, samotność… [scenariusz zajęć dot. filmu Wszystko za życie], https://edukacjafilmowa.pl/wszystko-za-zycie-2007/ [dostęp: 15.06.2022].
Cyra M., 2019, Portret smutnych zdarzeń – Milko Lazarov – „Ága” [recenzja], Głos Kultury, 23.01.2019, https://www.gloskultury.pl/aga-recenzja/ [dostęp: 28.06.2021].
Czachorowska A., [b.r.], „Poczuć się częścią lasu…”. Czy można zrozumieć, jak czuje się dzikie zwierzę? Film „Saga prastarej puszczy: Opowieść o kruku. Skaza odmieńca” (2007–2008) Bożeny i Jana Walencików [scenariusz zajęć dot. filmu], https://edukacjafilmowa.pl/saga-prastarej-puszczy-opowiesc-o-kruku-skaza-odmienca-2007-2008/ [dostęp: 15.06.2022].
Dąbrowska M., 2017, Biografie gatunków stowarzyszonych. Danuta Hryniewicz i polskie owczarki nizinne, „Kultura i Historia”, nr 31, s. 187–202, pobrano z: http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/wp-content/uploads/2017/09/16-KiH-31-2017-M-D%C4%85browska-Biografie-gatunkowe-stowarzyszonych.pdf [25.08.2022].
Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 13–32. Drochomirecki B., 2018, Rola filmu w życiu młodzieży – raport z badań Stowarzyszenia Nowe Horyzonty, w: Na tropach psychologii w filmie, cz. 2: Film w terapii i rozwoju, red. A. Sko- rupa, M. Brol, P. Paczyńska-Jasińska, Difin, Warszawa, s. 32–48.
Dzięciołowska K., Siuchno M., Dąbrowska-Siuchno B., oprac., 2018, „Nasze miejsce na Ziemi”. Materiały pomocnicze dla nauczycieli, [dla klas V–VIII i uczniów liceum], pobrano z: https://edukacjafilmowa.pl/wp-content/uploads/2020/01/NASZE_MIEJSCE_NA_ZIE MI_materialy_edukacyjne.pdf [15.06.2022].
Flaherty R.J., reż., 1922, Nanuk z Północy / Nanook of the North, Les Frères Revillon / Pathé Exchange, USA / Francja.
Foer J.S., 2019, Zjadanie zwierząt, przeł. D. Dymińska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Gołębiowska D., [b.r.], Poznajemy świat z żółwikiem Sammy [scenariusz zajęć dot. filmu Żółwik Sammy. W 50 lat dookoła świata], https://edukacjafilmowa.pl/zolwik-sammy-w-50-lat-dookola-swiata-2010-2/ [dostęp: 15.06.2022].
Gołębiowska D. i in., [b.r.], Żółwik Sammy w 50 lat dookoła świata (2010). Reż. Ben Stassen [oprac. filmu], https://edukacjafilmowa.pl/zolwik-sammy-w-50-lat-dookola-swiata-2010/ [dostęp: 15.06.2022].
Gryz A., [b.r.], Z Vaianą przez lądy i oceany – lekcja powtórzeniowa z przyrody, https://edukacjafilmowa.pl/vaiana-skarb-oceanu-2016-2/ [dostęp: 15.06.2022].
Guzy A., Ochwat M., [2021], Poloniści wobec zmian klimatu, Visegrad Fund, Raport z badań ankietowych, pobrano z: https://us.edu.pl/wp-content/uploads/pliki/Raport_polonisc_dla_klimat_2021.pdf [dostęp: 19.02.2022].
Jakubowska M., 2016, Cele edukacji filmowej w Polsce: konteksty instytucjonalne i tendencje rozwojowe, w: Od edukacji filmowej do edukacji audiowizualnej. Teorie i praktyki, red. E. Ci- szewska, K. Klejsa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 99–116.
Janikowska A., 2020a, Patrząc nie-ludzkimi oczami: przypadek „Królika po berlińsku”, „Kwartalnik Filmowy”, nr 110, s. 156–171, https://doi.org/10.36744/kf.313.
Janikowska A., 2020b, W oczekiwaniu na katastrofę, „Ekrany”, nr 02 (54), s. 025–029.
Katalog NHEF 2020/2021, Issuu, 14.05.2020, https://issuu.com/nowehoryzonty/docs/kata log_nhef_20_21_nowy [dostęp: 15.06.2022].
Kino Klasa [strona główna], http://kinoklasa.pl/ [dostęp: 28.06.2021].
Kołodziejczak A., [b.r.], Śmieć [analiza filmu], https://edukacjafilmowa.pl/smiec-2014/ [do- stęp: 15.06.2022].
Kołodziejczak A., Dowgiel M., [b.r.], Rango (2011). Reż. Gore Verbinski [oprac. filmu], https://edukacjafilmowa.pl/rango-2011/ [dostęp: 15.06.2022].
Kronenberg A., 2014, Geopoetyka jako przykład zielonego czytania i pisania, „Teksty Drugie”, nr 5 (149), s. 294–320.
Lazarov M., reż., 2018, Ága, 42film / Arizona Films / Red Carpet / ZDF /Arte, Bułgaria / Niemcy / Francja.
Nijakowski L.M., 2018, Świat po apokalipsie. Społeczeństwo w świetle postapokaliptycznych tekstów kultury popularnej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej [strona główna], https://nhef.pl/ [dostęp: 15.06.2021].
Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej, Edycja 21/22, pobrano z: https://nhef.pl/upload/2021/05/katalog-nhef-21_22_web.pdf [15.06.2021].
Ochwat M., 2020, Edukacja polonistyczna wobec kryzysu klimatycznego – rozpoznania i rekomendacje dydaktyczne, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio N – Edu- catio Nova”, vol. 5, s. 31–52, https://doi.org/10.17951/en.2020.5.185-204.
Popkiewicz M., Kardaś A., Malinowski S., 2019, Nauka o klimacie, wyd. 2. popr., Wydawnictwo Nieoczywiste–Wydawnictwo Sonia Draga–Post Factum, Warszawa–Katowice. Prodeus A., 2021, Ekorealizm, „Kino”, nr 7 (649), s. 12–13.
Program, Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej, https://nhef.pl/program [dostęp: 31.08.2022]. Ramsey J.L., reż., 2020, Można panikować, scen. J.L. Ramsey, S. Malinowski, Polska; You- Tube, Ramsey United, 1.06.2020, https://www.youtube.com/watch?v=osm5vyJjNY4 [dostęp: 29.08.2022].
Równy A., 2018, Dystrybutorzy w służbie edukacji filmowej, „Ekrany”, nr 6, s. 13–17.
Rust S., Monani S., 2013, Introduction: Cuts to Dissolves – Defining and Situating Ecocinema Studies, w: Ecocinema Theory and Practice, eds. S. Rust, S. Monani, S. Cubitt, Routledge Taylor & Francis Group, New York–London, s. 1–13.
Syska R., 2014, Filmowy neomodernizm, Wydawnictwo Avalon, Kraków.
Szoska M., 2019, Trudna obecność. Film w edukacji polonistycznej a interpretacja, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Tabaszewska J., 2018, Ekokrytyczna (samo)świadomość, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 7–15, https://doi.org/10.18318/td.2018.2.1.
Trash Challenge, 2019, Szkoła Podstawowa nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi i Oddziałami Dwujęzycznymi im. Orła Białego, 10.05.2019, https://sp2.jaworzno.edu.pl/2019/05/10/trash-challenge/ [dostęp: 15.06.2022].
Trash Challenge – śmieciowe wyzwanie opanowało świat!, 2019, ecosac.pl, 22.03.2019, https://ecosac.pl/trash-challenge-smieciowe-wyzwanie-opanowalo-swiat/ [dostęp: 15.06.2022].
Vignola G., 2017, Écocritique, écosémiotique et représentation du monde en littérature, „Cygnenoir”, no. 5, s. 1–26.
Walkiewicz M., [2019], Wielki chłód [rec. filmu Ága (2018)], https://www.filmweb.pl/reviews/recenzja-filmu-%C3%81ga-22133 [dostęp: 28.06.2021].
Willoquet-Maricondi P., 2010, Introduction. From Literary to Cinematic Ecocriticism, w: Fram- ing the World. Explorations in Ecocriticism and Film, ed. P. Willoquet-Maricondi, University of Virginia Press, Charlottesville, s. 1–22.
Włodkowska K., oprac., 2020, Materiały dydaktyczne dla nauczyciela. Scenariusz lekcji [scenariusz lekcji do filmu Ága], Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej, pobrano z: https://nhef.pl/upload/2020/12/20-21_nowe_horyzonty_kina_scen_aga.pdf [28.06.2021].
Wróblewski J., 2019, Ciche piękno [rec. filmu Ága, reż. Milko Lazarov], Polityka, 22.01.2019, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/film/1779076,1,recenzja-filmu-garez-milko-lazarov.read [dostęp: 28.06.2021].
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
