Cognitive involution and adaptive processes in late adulthood
Abstract
Involution changes are normative consequences of ageing of the organism. They are observed through transformations in the structure of tissues and organs. As age increases, the systemic reorganisation affects the functions (changes in hormonal activity and the number of neurotransmitters) and the structure (gradual brain shrinking) of the central nervous system (CNS). Neurobiological changes are visible in one’s cognitive capabilities, which are nowadays seen as the index of a brain’s potential and plasticity. As a theoretical basis, the model of selective optimisation with compensation and the adaptive-regulatory theory are used. According to them, changes in the elderly age result from natural processes and can be considered as the measures of individual adaptive capability. Taking into consideration the resources possessed in the late adulthood, this article presents a particular point of view on such a topic. Practically speaking, it implies the need to conduct educational and rationalising actions that will improve the living standard of elderly people.
Keywords
late adulthood; geriatric speech-language pathology; physical ageing; geriatric neuropsychology
References
Baltes, P.B., & Baltes, M.M. (1993). Psychological perspectives on successful aging: The model of selective optimization with compensation. In: P.B. Baltes, & M.M. Baltes (Eds.), Successful aging: Perspectives from the behavioral sciences (pp. 1–34). Cambridge: Cambridge University Press.
Bidzan, L. (2005). Zaburzenia funkcji poznawczych – współczesne możliwości terapeutyczne. In: K. Jodzio (Ed.), Neuronalny świat umysłu (pp. 167–190). Kraków: Impuls.
Bolewska, A. (2008). Rola czynników psychospołecznych w rehabilitacji neuropsychologicznej. In: E. Łojek, & A. Bolewska (Eds.), Wybrane zagadnienia rehabilitacji neuropsychologicznej (pp. 26–55). Warszawa: Scholar.
Byczewska-Konieczny, K., Kielar-Turska, M., & Paleczna, M. (2013), Znaczenie zasobów poznawczych dla poziomu funkcji zarządzających w wieku senioralnym. Psychologia Rozwojowa, 18(4), s. 83–93.
Coni, N., Davison, W., & Webster, S. (1994). Starzenie się. Tłum. J. Lipka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gałkowski, T. (2008). O potrzebie wspólnego języka w psychopatologii rozwojowej i rehabilitacji. In: E. Łojek, & A. Bolewska (Eds.), Wybrane zagadnienia rehabilitacji neuropsychologicznej (pp. 9–25). Warszawa: Scholar.
Herzyk, A. (2009). Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej. Warszawa: Scholar.
Jodzio, K. (2008). Neuropsychologia intencjonalnego działania. Warszawa: Scholar.
Jodzio, K. (2011). Dylematy diagnostyczne neuropsychologii starzenia się i starości. Diagnostyka neuropsychologiczna w praktyce klinicznej. Warszawa: Difin.
Jodzio, K. (2012). Neuropsychologia jesieni życia. Psychologia Rozwojowa, 17(1), 85–98.
Jodzio, K., & Treder, N. (2013). Heterogeniczność funkcjonowania poznawczego i jego zaburzeń u osób starszych. Psychiatria i Psychoterapia, 9(1), 3–13.
Kielar-Turska, M., & Byczewska-Konieczny, K. (2014). Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym. In: S. Milewski, J. Kuczkowski, & K. Kaczorowska-Bray (Eds.), Biomedyczne podstawy logopedii (pp. 429–433). Gdańsk: Harmonia Universalis.
Kołodziejczyk, I. (2007). Neuropsychologia starzenia się poznawczego. Kosmos, 56 (1–2), 49–62.
Łuczywek, E. (1996). Zaburzenia aktywności poznawczej osób w późnym wieku. Problemy demencji. In: A. Herzyk, & A. Borkowska (Eds.), Neuropsychologia emocji. Poglądy, badania, klinika (pp. 111–146). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Mossakowski, M.J., & Strosznajder, J.B. (2001). Dlaczego się starzejemy. In: M. Mossakowski, & J. Strosznajder (Eds.), Mózg a starzenie (pp. 15–34). Warszawa: Polska Akademia Nauk.
Niemczyński, A., & Olejnik, M. (1993). Związek mądrości z wiekiem – co i jak się w niej zmienia? Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 1(3), 30–48.
Olszewski, H. (2003). Starość i witaukt psychologiczny: atrybucja rozwoju. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Ożóg, T. (2006). O kilku rzeczach istotnych dla późnej starości. In: S. Steuden, & M. Marczuk (Eds.), Starzenie się a satysfakcja z życia (pp. 79–90Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Park, D.C., Gutchess, A.H., Meade, M.L., & Stine-Morrow, E.A.L. (2007). Improving cognitive function in older adults: Nontraditional approaches. Journals of Gerontology. Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 62B, 45–52.
Sitarczyk, M. (2006). Poczucie koherencji a zadowolenie z życia pensjonariuszy domów pomocy społecznej i słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku. In: S. Steuden, & M. Marczuk (Eds.), Starzenie się a satysfakcja z życia (pp. 289–300). Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Stemplewska-Żakowicz, K. (2004). O rzeczach widywanych na obrazkach i opowiadanych o nich historiach. TAT jako metoda badawcza i diagnostyczna. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Psychologii Społecznej.
Stern, Y. (2009). Cognitive Reserve. Neuropsychologia, 47, 2015–2028.
Steuden, S. (2009). Szczęśliwi po pięćdziesiątce. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Steuden, S. (2011). Psychologia starzenia się i starości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Straś-Romanowska, M. (2002). Rozwój człowieka, a rozwój osobowy. Studia Psychologica, 3, 91–104.Straś-Romanowska, M. (2011). Późna dorosłość. Wiek starzenia się. In: B. Harwas-Napierała, & J. Trempała (Eds.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (pp. 326–350). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Stuart-Hamilton, I. (2000). Psychologia starzenia się. Poznań: Zysk i S-ka.
Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Tłum. A. Błachino. Poznań: Zysk i S-ka.
Świątek, A. (2007). Specyficzne zjawiska komunikacyjne w wieku senioralnym. Sztuka Leczenia, 14(1–2), 69–78.
Szepietowska, E.M. (2009). Czy mniej znaczy gorzej? Starzenie się z perspektywy neurobiologicznej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J, 22, 9–22.
Tłokiński, W. (1986). Mowa. Przegląd problematyki dla psychologów i pedagogów. Warszawa: PWN.
Tłokiński, W. (1990). Mowa ludzi u schyłku wieku. Warszawa: PWN.
Tłokiński, W., & Olszewski, H. (2014). Zaburzenia mowy związane z wiekiem. In: S. Milewski, J. Kuczkowski, & K. Kaczorowska-Bray (Eds.), Biomedyczne podstawy logopedii (pp. 410–427). Gdańsk: Harmonia Universalis.
Wiśniewska-Roszkowska, K. (1971). Geriatria. Warszawa: PZWL.
Wnuk, W. (2006). Sytuacje trudne osób starszych w perspektywie geragogiki. In: S. Steuden, & M. Marczuk (Eds.), Starzenie się a satysfakcja z życia (pp. 105–111). Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Zając-Lamparska, L. (2011). Wspomaganie funkcjonowania ludzi starzejących się. In: J. Trempała (Ed.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (pp. 419–431). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zielińska-Więczkowska, H., Kędziora-Kornatowska, K., & Kornatowski, T. (2008). Starość jako wyzwanie. Gerontologia Polska, 16(3), 131–136.
Maria Curie-Skłodowska University in Lublin Poland
https://orcid.org/0000-0003-1007-6618
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.