„Cały ten egzotyczny świat…” Antykolonialna wymowa powieści „Choucas" Zofii Nałkowskiej
Abstrakt
Choucas, mniej znana powieść autorstwa Zofii Nałkowskiej wydana w 1927 roku, ostrze krytyki i ironii kieruje w stronę imperialnej polityki Francji i Hiszpanii początku XX wieku. Przedmiotem artykułu jest sposób formułowania owej krytyki. Istotne jest bowiem nie tylko rozszyfrowanie historycznych kontekstów, które w swoim utworze wykorzystuje Nałkowska, czy prywatnych poglądów autorki na kwestie wojny i kolonizacji (zbadania tych kwestii podjął się Włodzimierz Wójcik), lecz także analiza języka używanego przez bohaterów powieści – panią de Carfort i pana Carrizales – do obrony, uzasadnienia czy pochwały kolonialnej polityki. Szczegółowej analizie poddane zostało zwłaszcza znaczenie dwóch przymiotników używanych w narracji bardzo często, zazwyczaj do charakterystyki wyglądu postaci, „egzotyczny” i „rasowy”. Przyjmuję hipotezę, że nadużywanie tych określeń nie jest po prostu formą kapitulacji Nałkowskiej wobec obfitości słownika czy też rodzajem nieuświadomionego manieryzmu, a sposobem krytyki pojęć, które pisarka rozpoznaje jako puste znaczące. Określenia te, wchłaniając w toku narracji różnorakie znaczenia i pojawiając się w coraz to nowych kontekstach, odsłaniają swoją arbitralność i niereprezentacyjność.
Słowa kluczowe
Zofia Nałkowska; antykolonializm; imperializm; internacjonalizm; Choucas; egzotyczność
Bibliografia
Barcikowski, Wacław. „Fragmenty wspomnień o Zofii Nałkowskiej.” Barcikowski, Wacław [et al.], Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej. 5–38. Warszawa: Czytelnik, 1965.
Bhabha, Homi K. „Mimikra i ludzie. O dwuznaczności dyskursu kolonialnego.” Transl. Dobrogoszcz, Tomasz. Literatura na Świecie, vol. 1–2, 2008: 184–195.
Bibrowski, Mieczysław. „Ona i jej dom, czyli nasza tradycja.” Barcikowski, Wacław [et al.], Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej. 44–89. Warszawa: Czytelnik, 1965.
Bolecki, Włodzimierz, Lisiecka, Anna, Szwedowska, Joanna. Nałkowska niczym Tomasz Mann. Odkryj międzynarodowe „Choucas,” audycja Dwójki, 2014, https://www.polskieradio.pl/68/1788/Artykul/1077133%2CNalkowskaniczym-Tomasz-Mann-Odkryj-miedzynarodowe-Choucas. Accessed 14 November 2022.
Bolecki, Włodzimierz. „Ludobójstwo i początki prozy nowoczesnej (Choucas Zofii Nałkowskiej).” Modalności modernizmu. Studia, analizy, interpretacje. 385–395. Warszawa: Instytut Badań Literackich, Fundacja Akademia Humanistyczna, 2012.
Gebethner, Jan. „Autorka i jej wydawca.” Barcikowski, Wacław [et al.], Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej. 143–157. Warszawa: Czytelnik, 1965.
Iwaszkiewicz, Jarosław. „Do Zofii Nałkowskiej.” Cztery szkice literackie. Warszawa: Czytelnik, 1953.
Kirchner, Hanna. Nałkowska albo życie pisane. Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2011.
Kuźma, Edward. Mit Orientu i kultury Zachodu w literaturze XIX i XX wieku.
Szczecin: Wydawnictwa Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Szczecinie, 1980.
Mach, Wilhelm. „Myśli o nieobecnej.” Barcikowski, Wacław [et al.], Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej. 187–222. Warszawa: Czytelnik, 1965.
Mbembe, Achille. Polityka wrogości. 7–202. Transl. Kropiwiec, Urszula. Kraków: Karakter, 2018.
Melcer, Wanda. „Kolor przeszłości.” Barcikowski, Wacław [et al.], Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej. 223–265. Warszawa: Czytelnik, 1965.
Nałkowska, Zofia. Choucas. Powieść internacjonalna. Warszawa–Kraków: Gebethner i Wolff, dr. 1927.
Nałkowska, Zofia. Choucas. Powieść internacjonalna. Warszawa: Czytelnik, 1960.
Nałkowska, Zofia. Dzienniki 3. 1918–1929. Oprac. i wstęp Kirchner, Hanna. Czytelnik, Warszawa 1980.
Said, Edward W. Orientalizm. Transl. Wyrwas-Wiśniewska, Monika. Poznań: Zysk i S-ka, 2018.
Słownik języka polskiego. Ed. Doroszewski, Witold (b.d.). https://sjp.pwn.pl/doroszewski/rasowy-I;5488874.html. Accessed 19 November 2022 (hasło: rasowy).
Spivak, Gayatri Chakravorty. „Czy podporządkowani inni mogą przemówić?”
Transl. Majewska, Ewa, Kutyła, Julian. Krytyka Polityczna, vol. 24–25, 2010: 196–239.
Watroba, Karolina. „Blind Spots on the Magic Mountain: Zofia Nałkowska’s Choucas (1926).” Slavonic and East European Review, vol. 4 (99), 2021: 676–698.
Wójcik, Włodzimierz. „W kręgu problemów »internacjonalnych« (Choucas Zofii Nałkowskiej).” Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Historyczno-Literackie IV, vol. 33, 1968: 21–39.
Zatorska, Helena. „O Zofii Nałkowskiej wspomnienie.” Barcikowski, Wacław [et al.], Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej. 287–306. Warszawa: Czytelnik, 1965.
Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0002-5223-8470
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
