„Zrobić” tekst. O kompetencji tekstotwórczej gimnazjalistów
Abstrakt
Is a text for the modern young man a communication anachronism? In this era of communication practices based on fast, informative or ludic transmission, competencies related to the necessity to create coherent, effective and correct texts are disappearing. This article presents a diagnosis of high school students’ communication skills in this area with reference to the educational documents (Core Curriculum) and selected writings – from student work and external examinations. After analyzing the results there are a number of conclusions that can be drawn about the school educational practices. Firstly, centrally proposed programs do indeed raise the awareness of the need for certain text exponents in different genres, but analytical operations associated with the analysis of fragments of texts do not contribute to student’s thinking about the text as a coherent whole. Secondly, the emphasis on recreating a particular structure of the text in the genre (which is most likely to appear during an exam), contributes to a certain mechanical behavior in that regard.
Słowa kluczowe
text; the textual competence; Polish language education
Bibliografia
Bartmiński J., 2004, Pytania o przedmiot językoznawstwa, w: Czermińska Z., red., Polonistyka w przebudowie, t. 1, Kraków.
Bartosiewicz D., 2005, Kompetencja tekstotwórcza autorów wypracowań nowej matury – analiza struktur tekstowych, „Studia Pragmalingwistyczne”, nr 4.
de Baugrande R., Dresler W., 1990, Wstęp do lingwistyki tekstu, przeł. Szwedek A., Warszawa.
Biedrzycki K., 2009, Język polski w gimnazjum. Wskazówki metodyczne, w: Podstawa programowa z komentarzami, t. 2, Język polski w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum, Warszawa.
Chaciński B., 2012, Plusminus język, „Polityka. Niezbędnik Inteligenta”, O języku w mowie i piśmie (wydanie specjalne), nr 11.
Daneš F., 1974, Semantyczna i tematyczna struktura zdania i tekstu, w: Mayenowa M.R., red., Tekst i język. Problemy semantyczne, Wrocław.
Dobrzyńska T., 1993, Tekst. Próba syntezy, Warszawa.
Dubisz S., red., 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa. (USJP)
Duszak A., 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa.
Gajda S., 2001, Gatunkowe wzorce wypowiedzi, w: Bartmiński J., red., Współczesny język polski, Lublin.
Grabias S., 1994, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.
Grice P., 1977, Logika i konwersacja, przeł. Wajszczuk J., „Przegląd Humanistyczny”, nr 6.
Kowalikowa J., 2002, Tekst widziany przez pryzmat standardów wymagań egzaminacyjnych, „Studia Pragmalingwistyczne”, nr 3.
Leech G., 1983, Principles of Pragmatics, London.
Morris S., 2002, Email doskonały. Wszystko, czego potrzebujesz, aby udało ci się za pierwszym razem, przeł. Baranowski M., Poznań.
Nowak E., 2009, Jak rozwijać i doskonalić uczniowską sprawność tworzenia tekstu – projekt metody pracy, w: JanusSitarz A., red., W trosce o dobrą edukację. Prace dedykowane profesor Jadwidze Kowalikowej z okazji 40lecia pracy twórczej, Kraków.
Nowak E., 2009, Szkolna dydaktyka polonistyczna wobec językoznawczych teorii tekstu, „Polonistyka”, nr 8.
Nowak E., 2010, Uczeń – kompetentny twórca tekstu, w: JanusSitarz A., red., Edukacja polonistyczna wobec trudnej współczesności, Kraków.
Osiągnięcia uczniów kończących gimnazjum w roku 2013. Sprawozdanie z egzaminu gimnazjalnego 2013, 2013, Warszawa.
Podstawa programowa z komentarzami, t. 2, Język polski w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum, 2009, Warszawa.
Raport z badania: diagnoza kompetencji gimnazjalistów: język polski, 2013, Warszawa.
Skudrzyk A., Warchala J., 2008, Nowe zasady tekstowości, „Studia Pragmalingwistyczne”, nr 5.
Skudrzyk A., Warchala J., 2010, Kultura piśmienności młodzieży szkolnej. Badania w perspektywie analfabetyzmu funkcjonalnego, „Studia Pragmalingwistyczne”, nr 2.
Szczęsna E., red., 2002, Tekst, w: Słownik pojęć i tekstów kultury, Warszawa.
Tabisz A., 2006, Kompetencja tekstotwórcza uczniów na przykładzie rozprawki, Opole.
Wileczek A., 2014, To create a text. From the problems of research on the textual competence of Lowersecondary school students, w: Żurek S., red., Metodological studies in education of polish language and literature, Lublin.
Wilkoń A., 2002, Spójność i struktura tekstu. Wstęp do lingwistyki tekstu, Kraków.
Wojewoda J. i zespół, oprac., 2013, Analiza osiągnięć gimnazjalistów: język polski, Poznań.
Wolańska E., 2003, Gatunki wypowiedzi, w: Bańkowska E., Mikołajczuk A., red., Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, Warszawa.
Wolańska E., 2010, Wykładniki spójności tekstów renarracji tworzonych przez młodzież szkolną w wieku 12–13 lat, „Studia Pragmalingwistyczne”, nr 2.
Żydek-Bednarczuk U., 2005, Wprowadzenie do lingwistycznej analizy tekstów, Kraków.
dr, Zakład Literatury i Kultury Języka, Wydział Pedagogiczny i Artystyczny, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-9851-6114
Członek Polskiego Towarzystwa Językoznawczego oraz The International Association for Research in L1 Education. Zajmuje się analizą języka i dyskursu dzieci i młodzieży, dyskursem edukacyjnym oraz kompetencjami komunikacyjnoinformacyjnymi. Jest autorką i współautorką monografii, m.in.: „Jest i więcej prawd w piśmie”. Mickiewiczowskie „Zdania i uwagi” w kontekście Biblii (1994); Świadectwa – ślady – znaki. Lapidarium jako strategia formy (2010); Szkolna (nie)komunikacja. Bariery w dyskursie wczesnoszkolnym (2015).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
