Metafory w plakatach teatralnych Jerzego Czerniawskiego
Abstrakt
W artykule przeprowadzono analizy i interpretacje artystycznych plakatów teatralnych J. Czerniawskiego. Celem tych działań badawczych była weryfikacja założenia, że multimodalne metafory mają charakter konceptualny, sprawdzenie przystawalności szczegółowych założeń teorii metafor pojęciowych G. Lakoffa i M. Johnsona do analiz artystycznych komunikatów wielokodowych oraz konfrontacja tejże teorii z koncepcją metafor multimodalnych C. Forceville’a. Celem szczegółowym była natomiast próba autorskiego zdefiniowania metafor multimodalnych. Badacz stawia hipotezę, którą weryfikuje działaniami analitycznymi, że w procesie dekodowania znaczeń plakatu obrazy są odczytywane w połączeniu ze słowami – tytułami przedstawień, a odbiór wielokodowego przekazu to mentalna (rozgrywająca się w umyśle odbiorcy) negocjacja sensów wielopoziomowych metafor, w których analogie językowe i obrazowe wynikają nie tylko ze znaczeń definicyjnych, ale też z cech konotacyjnych znaków werbalnych i pozawerbalnych. Tekst sytuuje się w obszarze interdyscyplinarnych kognitywnych badań nad dyskursem artystycznym.
Słowa kluczowe
metafora pojęciowa; metafora multimodalna; artystyczny plakat teatralny; Jerzy Czerniawski
Bibliografia
Chudzik A., 2011, Droga jako metafora językowa, w: Adamowski J., Smyk K., red., Droga w języku i kulturze. Analizy antropologiczne, Lublin.
Dobrzyńska T., 2008, Dwudziestowieczne teorie języka wobec problemu metafory, „Studia Litteraria Polono‑Slavica”, t. 8.
El Refaie E., 2009, Metaphor in political cartoons: Exploring audience responses, w: Forceville Ch., Urios‑Aparisi E., red., Multimodal metaphor, Berlin‑New York.
Fijałkowska J., 1994, Jerzy Czerniawski, „Creation”, nr 20.
Forceville Ch., 2009, Non‑verbal and multimodal metaphor in a cognitivist framework: Agendas for research, w: Forceville Ch., Urios‑Aparisi E., red., Multimodal metaphor, Berlin‑New York.
http://ninateka.pl/audio/wyszedl‑z-domu‑tadeusz‑rozewicz [dostęp: 08.02.2017].
https://www.poster.pl/plakaty/?page=1&designerId=0&categoryId=0&nationalityId=0&filmNationalityId=0&actor=&authorId=0&theathreId=0&tagId=0&year=0&onlyYear=0& price=0&hv=0&q=czerniawski_jerzy&available=0wyswietlaj=1&added=0&size=0 [dostęp: 18.10.2020].
Johnson M., 2010, Multimodal Metaphor, „Journal of Pragmatics”, nr 42 (10).
Johnson M., Lakoff G., 2010, Metafory w naszym życiu, Warszawa.
Libura A., 2012, Teoria metafory pojęciowej wobec badań nad komunikacją multimodalną, w: Cichmińska M., Matusiak‑Kempa I., red., Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji. Metafory i amalgamaty pojęciowe, Olsztyn.
Lisowska‑Magdziarz M., 2012, Obrazy ciała, obrazy produktu. Analiza metafor wizualnych i multimodalnych w mediach masowych, w: Francuz P., red., Komunikacja wizualna, Warszawa.
Maćkiewicz J., 2017, Badanie mediów multimodalnych – multimodalne badanie mediów, „Studia Medioznawcze” Nr 2 (69).
Ożóg K., 2011, Metafora życia ludzkiego jako drogi – aspekty językowe i kulturowe, w: Adamowski J., Smyk K., red., Droga w języku i kulturze. Analizy antropologiczne, Lublin.
SJPDor., http://sjpd.pwn.pl [dostęp: 08.02.2017].
Sokół L., 1977, Wstęp, w: Strindberg A., Wybór dramatów, Wrocław.
Szczęsna E., 2004, Metafora transsemiotyczna, „Pamiętnik Literacki”, nr XCV, z. 2.
Szczęsna E., 2007, Poetyka mediów: polisemiotyczność, digitalizacja, reklama, Warszawa.
Szelegejd J., 1998, Miejsce śni sowicie, „Odra”, nr 6.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Polska
https://orcid.org/0000-0001-5874-6815
Elwira Bolek – mgr, Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, Lublin, Polska.
Jej zainteresowania naukowe dotyczą językoznawstwa kognitywnego, multimodalności, komunikacji wizualnej oraz metafory multimodalnej. Najważniejsze publikacje: Interpretacja plakatu artystycznego jako działanie na tekstach, w: Działania na tekście. Przekład – redagowanie – ilustrowanie (Lublin 2015); Gra znakami i znaczeniami w polskim artystycznym plakacie teatralnym, „LingVaria” 2018, nr 1; Język i obraz w plakacie teatralnym – analizy multimodalne, w: Współczesne media – media multimodalne, t. 1: Zagadnienia ogólne i teoretyczne. Multimodalność mediów drukowanych (Lublin 2018).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
