Feminatywy w stanowiskach Rady Języka Polskiego. Język a ewolucja normy społecznej
Abstrakt
Artykuł jest próbą refleksji na temat ewolucji normy społecznej oraz zmian językowych i kodyfikacyjnych w obrębie żeńskich nazw osobowych. Głównym celem jest problematyzacja zagadnienia feminatywów we współczesnej polszczyźnie na podstawie krytycznego porównania opinii na temat ich tworzenia i użycia sformułowanych przez Radę Języka Polskiego, publiczną instytucję opiniodawczo-doradczą w sprawach używania języka polskiego. Znaczące różnice w zajętych przez naukowców na przestrzeni zaledwie kilku lat stanowiskach wskazują, że kwestia feminatywów była i nadal jest w znacznym stopniu elementem społeczno-politycznej debaty o zabarwieniu ideologicznym, społecznym i emocjonalnym, a nie problemem wynikającym z rzeczywistych ograniczeń systemu językowego.
Słowa kluczowe
nazwy osobowe; feminatywy; norma językowa; język polski; Rada Języka Polskiego
Bibliografia
Bralczyk J., 2014, Premiera, megiera, hetera. Prof. Bralczyk: już łatwiej być ministrą, https://www.tvp.info/16784222/premiera‑megiera‑hetera‑prof‑bralczyk‑juz‑latwiej‑byc‑ministra [dostęp: 21.02.2020].
Croft W., 2003, Typology and Universals, Cambridge.
Dahl, Ö., 2000, Animacy and the notion of semantic gender, w: Unterberck B., Rissanen M., red., Gender in Grammar and Cognition, Berlin & New York.
Doroszewski W., 1954, Z zagadnień leksykografii języka polskiego, Warszawa.
Grochowska M., Wierzbicka A., 2015, Produktywne typy słowotwórcze nazw żeńskich we współczesnej polszczyźnie, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, 49.
Klemensiewicz Z., 1957, Tytuły i nazwy zawodowe kobiet w świetle teorii i praktyki, „Język Polski”, 37.
Komander P., 2017, Żeńskie nazwy zawodów, czyli poślica i profesora, http://secundum.pl/zenskie-nazwy‑zawodow‑czyli‑kierownica‑albo‑elektryczka [dostęp: 10.012.2019].
Krawczyk S., 2019, Gender niszczył nasz język już w XVI wieku, https://magazynkontakt. pl/gender‑niszczyl‑nasz‑jezyk‑juz‑w-xvi‑wieku [dostęp 10.04.2020].
Krysiak P., 2016, Feminatywa w polskiej tradycji leksykograficznej, „Rozprawy Komisji Językowej”, XLII.
Kubiszyn‑Mędrala Z., 2007, Żeńskie nazwy tytułów i zawodów w słownikach współczesnego języka polskiego, „LingVaria”, 1(3).
Latos A., 2018, Agentivi femminili in italiano e polacco: ai confini fra società, uso e sistema linguistico, w: Łukaszewicz J., Słapek D., a cura di, Confini e zone di frontiera negli/degli studi italiani, Alessandria.
Latos A., 2019, Verso una tipologia di esponenti linguistici del genere femminile. L’italiano e il polacco a confronto, w: Krapova I. et al., a cura di, Atti del VII Incontro di Linguistica Slava, Venezia.
Lehmann W.P., 1993, La linguistica indoeuropea, Bologna.
Lepschy G., 1998, Lingua e sessismo, w: Lepschy G., a cura di, Nuovi saggi di linguistica italiana, Bologna.
Luraghi S., 2006, La nascita del genere femminile in indoeuropeo, w: Luraghi S., Olita A., a cura di, Linguaggio e genere. Grammatica e usi, Roma.
Łaziński M., 2006, O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo‑płciowa, Warszawa.
Majka‑Rostek, D., Banaszak E., Czajkowski P., red., 2015, Genderowe filtry. Różnorodność doświadczenia i percepcji płci w przestrzeni publicznej i prywatnej, Wrocław.
Małocha‑Krupa A., red., 2015, Słownik nazw żeńskich polszczyzny, Wrocław.
Markowski A., 2005, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa.
Markowski A., Jadacka H., red., 1999, Nowy słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa.
Meillet A., 1908, Introduction à l’étude comparative des langues indo‑européennes, Paris.
Miodek J., 2010, Socjolożka czy (pani) socjolog?, http://www.gazetawroclawska.pl/arty kul/311691,jan‑miodek‑socjolozka‑czy‑pani‑socjolog,id,t.html [dostęp: 15.03.2019].
Nowowsad‑Bakalarczyk M., 2009, Płeć a rodzaj gramatyczny we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
Ostromęcka‑Frączak B., 2016, Dokąd zmierza polszczyzna?, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. LXII.
Puzynina J., 1998, Problem kodyfikacji normy języka polskiego, http://www.rjp.pan.pl/in dex.php?option=com_content&view=article&id=95:problem‑kodyfikacji‑normy‑jzyka-pol skiego&catid=45&Itemid=55 [dostęp: 10.04.2020].
Sasse H.-J., 1993, Syntactic categories and subcategories, w: Jacobs J. et al., eds., Syntax: An international handbook of contemporary research, Berlin.
Scheller‑Boltz D., 2017, Ideologia płci w jednojęzycznych słownikach języka polskiego, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 19 (1).
Sosnowski W., Satoła‑Staśkowiak J., 2019, O problematyce kobiecej na płaszczyźnie językowej w kontekście zagadnienia równych szans w Polsce, Rosji i Bułgarii, „Socjolingwistyka”, XXXIII.
Tabakowska E., 2001, Linguistic expression of perceptual relationships: Iconicity as a principle of text organization (A case study), Kraków.
Wiśniewiecka‑Brückner K., 2016, Zmiana – ewolucja – rewolucja. O języku, normie i metodach na przykładzie rekcji dopełniaczowej czasownika polskiego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. LXII.
Żmigrodzki P., 2015, O błędach (nie tylko językowych) stylu odbioru dzieła leksykograficznego i perspektywach polskiej normatywistyki językowej (w odpowiedzi Pitorowi Zbrógowi), „Język Polski”, z. 3.
Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS Polska
https://orcid.org/0000-0002-2549-3839
Agnieszka Latos – dr, Katedra Italianistyki i Iberystyki, Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych, Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS, Warszawa, Polska.
Jej główne zainteresowania naukowe to: językoznawstwo teoretyczne i kontrastywne, językowe wyrażanie pojęć i złożonych relacji semantycznych, rozwój semantyczny wyrazów, akwizycja gramatyki języka drugiego L2. Autorka monografii Factual Concessive Connectors. A contrastive analysis in Italian and Polish (Munich, 2006) oraz szeregu artykułów poświęconych zagadnieniom językoznawczym w obszarach zainteresowań naukowych. W latach 2012–2017 współpracowniczka międzynarodowego projektu naukowego VILLA ANR ORA, oraz jego kontynuacji VILLA follow up GDRI SLAT.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
