Legitymizacja władzy cesarza Hadriana w mennictwie rzymskim
Abstrakt
Celem artykułu jest prześledzenie okoliczności przejęcia władzy przez Hadriana po śmierci Trajana. Tekst opiera się na analizie materiału numizmatycznego pochodzącego przede wszystkim z pierwszych lat rządów cesarza Hadriana. Treści emitowane przez mennicę cesarską jednoznacznie wskazują na potrzebę usankcjonowania władzy nowego princepsa. W artykule przedstawiono ponadto tło wydarzeń politycznych tego okresu, a także postaci w największym stopniu mające udział we władzy, zarówno zwolenników, jak i oponentów cesarza.
Słowa kluczowe
cesarz Hadrian; starożytny Rzym; mennictwo rzymskie; sukcesja władzy cesarskiej
Bibliografia
Awianowicz B.B., Gramatyka monet rzymskich okresu republiki i cesarstwa, 1: Kompendium tytulatur i datowania, Toruń 2019.
Balbuza K., Triumfator: triumf i ideologia zwycięstwa w starożytnym Rzymie epoki Cesarstwa, Poznań 2005.
Barnes T.D., The Composition of Cassius Dio’s Roman History, ,,Phoenix” 1984, 38, 3, s. 240—255.
Beckmann M., Trajan and Hadrian, w: Greek and Roman Coinage, ed. W.E. Metcalf, Oxford 2012, s. 405—422.
Bennett J., Trajan Optimus Princeps: życie i czasy, tłum. M.N. Faszcza, M. Baranowski, Oświęcim 2015.
Birley A.R., Hadrian. Cesarz niestrudzony, tłum. R. Wiśniewski, Warszawa 2002.
Brandt H., Die Kaiserzeit. Römische Geschichte von Octavian bis Diocletian 31 v. Chr.—284 n. Chr., München 2021.
Burnett A., The Early Coinage of Hadrian and the Deified Trajan at Rome and Alexandria, ,,American Journal of Numismatics” 2008, 20, s. 459—477.
Byra M., Wojna partyjska Trajana (114—117 r. n. e.): punkt zwrotny w dziejach ekspansjonizmu rzymskiego, Oświęcim 2019.
Claridge A., Hadrian’s Succession and the Monument’s of Trajan, w: Hadrian: Art, Politics and Economy, ed. T. Opper, London 2013, s. 5—18.
De la Bédoyère G., Pretorianie: rozkwit i upadek rzymskiej gwardii cesarskiej, tłum. M. Studencki, Kraków 2018.
Den Boer W., Trajan’s Deification and Hadrian’s Succession, ,,Ancient Society” 1975, 6, s. 203—212.
Diegi R., Le monete di Adriano, ,,Panorama Numismatico” 2008, 229, s. 11—21.
Dydyński T., Cesarz Hadryan: studyum historyczno-prawne, Warszawa 1899.
Galimberti A., Adriano e l’ideologia del principato, Roma 2007.
Garzetti A., From Tiberius to the Antonines. A history of the Roman Empire AD 14—192, transl. J.R. Foster, New York 2014.
Geer R.M., Second Thoughts on the Imperial Succession from Nerva to Commodus, ,,Transactions and Proceedings of the American Philological Association” 1936, 67, s. 47—54.
Grimal P., Marek Aureliusz, tłum. A. Łukaszewicz, Warszawa 2020.
Hammond M., The Transmission of the Powers of the Roman Emperor from the Death of Nero in A.D. 68 to That of Alexander Severus in A.D. 235, ,,Memoirs of the American Academy in Rome” 1956, 24, s. 62—133.
Hammond M., The Antonine Monarchy, Rome 1959.
Hekster O., Emperors and Ancestors. Roman Rulers and the Constraints of Tradition, Oxford 2015.
Hekster O., Hadrian and the Limits to Power, ,,Journal of Ancient History and Archeology” 2020, 7, 1, s. 277—287.
Hölscher T., Różni aktorzy — te same role: panowanie „ideologiczne” cesarza w sztuce rzymskiej, tłum. L. Olszewski, Poznań 2014.
Kluczek A.A., Studia nad propagandą polityczną w Cesarstwie Rzymskim II—III w., Toruń 2006.
Kluczek A.A., Cesarze rzymscy i ich antenaci — numizmatyczna saga Oliviera Hekstera „Emperors and ancestors. Roman rulers and the Constraints of Tradition”, Oxford 2015, p. 395, ,,Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2020, 54, 3, s. 183—197.
Kluczek A.A., ,,Ex nummis historia”. Szkice o obrazach numizmatycznych w badaniach nad dziejami starożytnego Rzymu, Katowice 2021.
Kłodziński K., Prefekci pretorianów cesarza Kommodusa, ,,Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2012, 20, 1, s. 3—44.
Lex de imperio Vespasiani, wstęp, tłum. i komentarz K. Kłodziński, P. Sawiński, Poznań 2020.
Millar F., A study of Cassius Dio, Oxford 1964.
Noreña C.F., The Communication of the Emperor’s Virtues, ,,The Journal of Roman Studies” 2001, 91, s. 146—168.
Poloczek S., Dionysus and Legitimisation of Imperial Authority by Myth in First and Second Century Rome: Caligula, Domitian and Hadrian, w: Dionysus and Politics. Constructing Authority in the Graeco-Roman World, eds. F. Doroszewski, D. Karłowicz, New York 2021, s. 124—141.
Roman Y., Remy B., Riccardi L., Les intrigues de Plotine et la succession de Trajan. À propos d’un aureus au nom d’Hadrien César, ,,Revue des Etudes Anciennes” 2009, 111, 2, s. 508—517.
Ruciński S., Præfecti prætorio: dowódcy gwardii pretoriańskiej od 2 roku przed Chr. do 282 roku po Chr., Bydgoszcz 2013.
Sawiński P., Sukcesja władzy cesarskiej w okresie rządów dynastii julijsko-klaudyjskiej (30 p.n.e.—68 n.e.), Poznań 2016.
Schipp O., Die Adoptivkaiser. Nerva, Trajan, Hadrian, Antoninus Pius, Mark Aurel, Lucius Verus und Commodus, Darmstadt 2011.
Suski R., Ocena historyków i historiografii w „Historia Augusta” (w żywotach przypisywanych Flaviusowi Vopiscusowi), ,,Wieki Stare i Nowe” 2015, 9, 14, s. 22—35.
Syme R., Guards Prefects of Trajan and Hadrian, ,,The Journal of Roman Studies” 1980, 70, s. 64—80.
Töpfer K., Hadrian auf der Trajanssäule?, ,,Römische Mitteilungen” 2008, 114, s. 357—388.
Veyne P., Une hypothèse sur l’arc de Bénévent, ,,Mélanges de l’école française de Rome” 1960, 72, s. 191—219.
Weber M., Szkice z socjologii religii, tłum. J. Prokopiuk, H. Wandowski, Warszawa 1984.
Weinstein M.F., The Problem of the Succession in the Roman Empire, ,,The Historian” 1961, 24, 1, s. 84—102.
Woytek B.E., The Aureus Under Trajan: The Metrological Evidence, ,,American Journal of Numismatics” 2008, 20, s. 435—457.
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0002-8485-0402
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
