Zwierzęta w czasach kryzysu klimatycznego
Abstrakt
Obserwujemy obecnie szóste, plejstoceńsko-holoceńskie wielkie wymieranie. Jednym z istotnych czynników przyczyniających się do dramatycznego spadku różnorodności dzikiej fauny i flory są zmiany klimatu. Ludzkość podjęła walkę ze zmianami klimatu w 1992 roku, kiedy to w trakcie Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro przyjęto Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu. Niestety efektów tych wysiłków nie widać. Wzrost emisji gazów cieplarnianych doprowadzi do wymarcia połowy gatunków na Ziemi do końca wieku. Ograniczenie wzrostu temperatury do 2°C (w stosunku do ery przedindustrialnej) do 2100 roku oznaczać będzie zmniejszenie różnorodności gatunkowej o 25%. Naukowcy przestrzegają, że jeśli nie podejmiemy natychmiastowych działań, czeka nas katastrofalna utrata różnorodności biologicznej. Dzikie zwierzęta kręgowe już dzisiaj stanowią zaledwie 4% biomasy wszystkich kręgowców, dramatycznie niewiele w porównaniu z biomasą zwierząt hodowlanych.
Słowa kluczowe
zmiany klimatu; wymieranie; dzikie zwierzęta; migracje; biomasa kręgowców
Bibliografia
Barnosky, Anthony D., et al. „Has the Earth’s Sixth Mass Extinction Already Arrived?”. Nature, vol. 471 (2011): 51–57. https://doi.org/10.1038/nature09678.
Bar-On, Yinon M., Rob Phillips and Ron Milo. „The Biomass Distribution on Earth”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, vol. 115(25) (2018): 6506–6511. https://doi.org/10.1073/pnas.1711842115.
Beech, Peter. „John Fowles’s The Tree Is a Humble Revolt Against ‘Usefulness’”. The Guardian. 10.01.2017. https://www.theguardian.com/books/booksblog/2017/jan/10/john-fowless-the-tree-is-a-humble-revolt-against-usefulness (dostęp: 10.09.2021).
Bendyk, Edwin. Nowy raport ONZ: Wkroczyliśmy na ścieżkę biologicznej zagłady. Polityka. 6.05.2019. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/1791656,1,nowy-raport-onz-wkroczylismy-na-sciezke-biologicznej-zaglady.read (dostęp: 3.01.2020).
Borejza, Tomasz. ONZ ogłasza dramatyczny raport o rozpadzie ekosystemu. Greta Thunberg: „Gdzie są żółte paski i pierwsze strony?”. SmogLAB. 8.05.2019. https://smoglab.pl/onz-oglasza-dramatyczny-raport-o-rozpadzie-ekosystemu-greta-thunberg-gdzie-sa-zolte-paski-i-pierwsze-strony/ (dostęp: 3.01.2020).
Brook, Barry W., Navjot S. Sodhi and Corey J.A. Bradshaw. „Synergies Among Extinction Drivers Under Global Change”. Trends in Ecology & Evolution, vol. 23(8) (2008): 453–460. https://doi.org/10.1016/j.tree.2008.03.011.
Chen, I-Ching, Jane K. Hill, Ralf Ohlemüller, David B. Roy and Chris D. Thomas. „Rapid Range Shifts of Species Associated with High Levels of Climate Warming”. Science, vol. 333 (2011): 1024–1026. https://doi.org/10.1126/science.1206432.
Counting The Cost. A Year of Climate Break Down. Christian Aid. 27.12.2018. Pobrano z: https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/Counting_the_Cost-pdf.pdf (3.01.2020).
Credit @Reuters. Lewis the KOALA (now R.I.P) Rescued from Deadly Australian Bush Fires. Wideo. YouTube. 20.11.2019. https://www.youtube.com/watch?time_continue=2&v=xQ2_XLA_PJk&feature=emb_logo (dostęp: 3.01.2020).
Crutzen, Paul J., and Eugene F. Stoermer. „The ‘Anthropocene’ ”. Global Change Newsletter, no. 41 (2000): 17–18.
Díaz, Sandra, et al., eds. Summary for Policymakers of the Global Assessment Report on Biodiversity and Ecosystem Services. Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services. https://doi.org/10.5281/zenodo.3553579.
Dirnböck, Thomas, Franz Essl and Wolfgang Rabitsch. „Disproportional Risk for Habitat Loss of High-Altitude Endemic Species under Climate Change”. Global Change Biology, vol. 17(2) (2011): 990–996. https://doi.org/10.1111/j.1365-2486.2010.02266.x.
DM. Prawie 500 mln zwierząt zginęło w wyniku pożarów w Australii. Potężny cios w populację misiów koala. Next. 29.12.2019. http://next.gazeta.pl/next/7,172392,25551733,prawie-500-mln-zwierzat-zginelo-w-wyniku-pozarow-w-australii.html (dostęp: 3.01.2020).
DMIR, KF. Koala zatrzymał rowerzystkę i zaczął pić wodę z jej bidonu. Wideo. TVPInfo. 27.12.2019. https://www.tvp.info/45954867/koala-zatrzymal-rowerzystke-i-zaczal-pic-wode-z-jej-bidonu-wideo (dostęp: 27.05.2022).
Elhacham, Emily, Liad Ben-Uri, Jonathan Grozovski, Yinon M. Bar-On and Ron Milo. „Global Human-made Mass Exceeds All Living Biomass”. Nature, no. 588 (2020): 442–444.
Foden, Wendy B., et al. „Identifying the World’s Most Climate Change Vulnerable Species: A Systematic Trait-based Assessment of All Birds, Amphibians and Corals”. PLoS One, vol. 8(6) (2013): e65427. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0065427.
Gilding, Paul. The Great Disruption: Why the Climate Crisis Will Bring On the End of Shopping and the Birth of a New World. New York: Bloomsbury Press, 2011.
Gould, Stephen Jay. „The Evolution of Life on Earth, Dinosaurs and Other Monsters”. Scientific American Special, vol. 14 (2004): 95–100.
Hodgskiss, Malcolm S.W., Peter W. Crockford, Yongbo Peng, Boswell A. Wing and Tristan J. Horner. „A Productivity Collapse to End Earth’s Great Oxidation”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, vol. 116(35) (2019): 17207– 17212. https://doi.org/10.1073/pnas.1900325116.
Jones, Nicola. „Redrawing the Map: How the World’s Climate Zones Are Shifting”. YaleEnvironment360. 23.10.2018. https://e360.yale.edu/features/redrawing-the-map-how-the-worlds-climate-zones-are-shifting (dostęp: 3.01.2020).
Jouzel, Jean, et al. „Orbital and Millennial Antarctic Climate Variability over the Past 800,000 Years”. Science, vol. 317 (2007): 793–796. https://doi.org/10.1126/science.1141038.
Kancelaria Senatu, Biuro Analiz, Dokumentacji i Korespondencji. Konwencja o różnorodności biologicznej i jej praktyczne znaczenie. Opracowanie tematyczne OT-652. Kwiecień 2017. Pobrano z: https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/149/plik/ot_652_do_internetu.pdf (3.01.2020).
kap. Dziesięć gatunków stanie się symbolami zmian klimatycznych. Nauka w Polsce. 21.12.2009. http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C368909%2Cdziesiec-gatunkow-stanie-sie-symbolami-zmian-klimatycznych.html (dostęp: 3.01.2020).
Lenton, Timothy M., Johan Rockström, Owen Gaffney, Stefan Rahmstorf, Katherine Richardson Will Steffen and Hans Joachim Schellnhuber. „Climate Tipping Points – Too Risky to Bet Against”. Nature, vol. 575 (2019): 592–595. https://media.nature.com/original/magazine-assets/d41586-019-03595-0/d41586-019-03595-0.pdf (dostęp: 27.05.2022).
Maxwell, Sean L., Richard A. Fuller, Thomas M. Brooks and James E.M. Watson. „Biodiversity: The Ravages of Guns, Nets and Bulldozers”. Nature, vol. 536 (2016): 143–145. https://doi.org/10.1038/536143a.
Millennium Ecosystem Assessment. Ecosystems and Human Well-being: Synthesis. Washington, DC: Island Press, 2005. Pobrano z: https://www.millenniumassessment.org/documents/document.356.aspx.pdf (27.05.2022).
Myers, Norman. „The Biotic Crisis: Mass Extinction of Species and Disruption of Future Evolution”. UNU / IAS, Working Paper, vol. 102 (2003): 24.
Obbard, Martyn E., et al. „Trends in Body Condition in Polar Bears (Ursus maritimus) from the Southern Hudson Bay Subpopulation in Relation to Changes in Sea Ice”. Arctic Science, vol. 2 (2016): 15–32. https://doi.org/10.1139/as-2015-0027.
Parmesan, Camille. „Ecological and Evolutionary Responses to Recent Climate Change”. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, vol. 37 (2006): 637–669.
Parmesan, Camille, and Gary Yohe. „A Globally Coherent Fingerprint of Climate Change Impacts Across Natural Systems”. Nature, vol. 421 (2003): 37–42.
Ripple, William J., et al. „World Scientists’ Warning to Humanity: A Second Notice”. Bioscience, vol. 67 (2017): 1026–1028.
Root, Terry L., Jeff T. Price, Kimberly R. Hall, Stephen H. Schneider, Cynthia Rosenzweig and J. Alan Pounds. „Fingerprints of Global Warming on Wild Animals and Plants”. Nature, vol. 421 (2003): 57–60. http://dx.doi.org/10.1038/nature01333.
Schmaljohann, Heiko, and Christiaan Both. „The Limits of Modifying Migration Speed to Adjust to Climate Change”. Nature Climate Change, vol. 7 (2017): 573–576.
Smil, Vaclav. „Harvesting the Biosphere. The Human Impact”. Population and Development Review, vol. 37(4) (2011): 613–636. https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2011.00450.x.
Stern, Harry L., and Kristin L. Laidre. „Sea-Ice Indicators of Polar Bear Habitat”. The Cryosphere, vol. 10 (2016): 2027–2041. https://doi.org/10.5194/tc-10-2027-2016.
Thomas, Chris D., et al. „Extinction Risk from Climate Change”. Nature, vol. 427 (2004): 145– 148.
Ulanowski, Tomasz. Szósta zagłada. Te liczby porażają – to mord na ziemskiej bioróżnorodności. Wyborcza.pl. 6.05.2019. https://wyborcza.pl/7,75400,24756718,szosta-zaglada-gatunkow-te-liczby-porazaja.html (dostęp: 3.01.2020).
United Nations Environment Programme. Becoming #GenerationRestoration: Ecosystem Restoration for People, Nature and Climate. UN Environment Programme. 3.06.2021. https://www.unep.org/resources/ecosystem-restoration-people-nature-climate (dostęp: 10.09.2021).
Waldman, Scott. „Climate Change Has Already Harmed Almost Half of All Mammals”. Scientific American. 15.02.2017. https://www.scientificamerican.com/article/climate-change-has-already-harmed-almost-half-of-all-mammals/ (dostęp: 3.01.2020).
Warren, Rachel, J. Price, Jeremy VanDerWal, Stephen Cornelius and H. Sohl. „The Implications of the United Nations Paris Agreement on Climate Change for Globally Significant Biodiversity Areas”. Climatic Change, vol. 147 (2018): 395–409. https://doi.org/10.1007/s10584-018-2158-6.
Wernicki, Paweł. Raport: million gatunków zagrożonych wyginięciem. Nauka w Polsce. 7.05.2019. http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C76959%2Craport-milion-gatunkow-zagrozonych-wyginieciem.html (dostęp: 3.01.2020).
Wiens, John J. „Climate-Related Local Extinctions Are Already Widespread among Plant and Animal Species”. PLoS Biology, vol. 14(12) (2016): e2001104. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.2001104.
Williams, Mark, Jan Zalasiewicz, P.K. Haff, Christian Schwägerl, Anthony D. Barnosky and Erle C. Ellis. „The Anthropocene Biosphere”. The Anthropocene Review, vol. 2(3) (2015): 196–219. https://doi.org/10.1177/2053019615591020.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-9209-0167
Piotr Skubała – profesor nauk biologicznych, zatrudniony na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zajmuje się ekologią i systematyką glebowych roztoczy z rzędu Oribatida, a także filozofią środowiskową, ekoetyką i edukacją ekologiczną. Wiedzę biologiczną łączy z zainteresowaniami filozoficznymi i etycznymi, reprezentuje stanowisko biocentryczne. Autor artykułów naukowych, rozdziałów w monografiach, komunikatów naukowych oraz publikacji popularnonaukowych (z akarologii, ekologii, filozofii środowiskowej, edukacji ekologicznej, ochrony środowiska, rozwoju zrównoważonego oraz dotyczących
problemów społecznych). Recenzent w przewodach doktorskich (w tym zagranicznych); autor recenzji wydawniczych prac dla redakcji czasopism naukowych o zasięgu międzynarodowym oraz innych recenzji dla projektów zagranicznych i krajowych, książek, rozdziałów w książkach, promotor w przewodach doktorskich. Pełnił funkcję ethic expert w Komisji Europejskiej w Brukseli (program Horizon Europe 2020, 2016–2019). Współpracuje z wieloma ośrodkami edukacji ekologicznej i organizacjami ekologicznymi, a także z mediami lokalnymi i krajowymi (w charakterze eksperta w zakresie ekologii i ochrony środowiska oraz popularyzatora
nauki). Organizator Klubu Myśli Ekologicznej w Katowicach, edukator ekologiczny, działacz na rzecz ochrony przyrody; aktywista klimatyczny.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
