Mieszkańcy „opacznego miniaturowego uniwersum”. Zwierzęta w twórczości W.G. Sebalda
Abstrakt
The aim of this article is to examine the ways in which the forms and presence of animals are presented in the works of the German writer, Sebald, through selected approaches in animal studies. The article shows that animalistic discourse plays an important, if not central, part in Sebald’s literary imagination, which has gone largely unnoticed by critics for a long time, due to their predominant focus on the issues of memory, the Holocaust, and melancholia. The main subjects of analysis here are the novels The Rings of Saturn and Austerlitz, which are focused predominantly on the issue of human-animal relationships both on a textual and on a visual level. Firstly, the author will characterise the images of animals depicted in Sebald’s prose, then she will examine the animal cartographies, i.e. spaces where the writer locates his non-human protagonists, and in the end, the text will analyse the poetics of contrast and analogy through which Sebald describes the entanglement of the human’s mind in the exploitation of animals. The analysis will demonstrate that the coexistence of humans and animals in Sebald’s works is not linear, but rather creates sophisticated constellations of ostensibly distanced events from various periods and sources. Sebald places an animal’s suffering right at the centre of the turbulent and disastrous history of the 19th and 20th centuries and, through this inclusive gesture of empathy towards non-human animals, strictly breaks with the anthropocentric perspective of writing.
Słowa kluczowe
Sebald; anti-anthropocentrism; animal studies; animal ethics
Bibliografia
Améry, J. Poza winą i karą. Próby przełamania podjęte przez złamanego. Transl. R. Turczyn. Kraków, 2007.
Baratay, Ĕ. and E. Hardouin-Fugier. Zoo: von der Menagerie zum Tierpark. Berlin, 2000.
Baratay, Ĕ. Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii. Transl. P. Tarasewicz. Gdańsk, 2014.
Bauman, Z. Nowoczesność i Zagłada. Kraków, 1992.
Berger, J. Po cóż patrzeć na zwierzęta? In Berger, J. O patrzeniu. Transl. S. Sikora. Warsaw, 1999.
Bernstein, J. M. Mad Raccoon, Demented Quail, and the Herring Holocaust: Notes for a Reading of W.G. Sebald, “Qui Parle,” no. 2 (2009): 31–58;
Cavell, S. and C. Diamond et al. Philosophy & Animal Life. New York, 2008.
Czaja, D. “Śledzie, ćmy i szop pracz. Zoografie Sebalda.” Konteksty, nos. 3–4 (2014): 101–110.
Der Zoo: Fotografien von Tieren in Gefangenschaft: eine Arbeit der Panthera-Projektgruppe, Göttingen, 1994.
Derrida, J. L’animal que donc je suis. Paris, 2006.
Derrida, J. L’animal que donc je suis. Paris, 2006.
Duttlinger, C. “W.G. Sebald: The Pleasure and Pain of Beauty.” German Life and Letter, no. 62 (2009): 327.
Friedrichsmeyer, S. Sebalds Heringe und Seidenwürmer. In Verschiebebahnhöfe der Erinnerung. Zum Werk von W.G. Sebalds. Eds. S. Martin, I. Wintermeyer. Würzburg, 2007: 11–26;
Goschler, E. and F. Orso. Der Zoowahnsinn von A-Z. Vienna, 2006.
Heck, L. Tiere – Mein Abenteuer. Erlebnisse in Wildnis und Zoo. Berlin, 1952.
Hoage, R.J. and W.A. Deiss (eds.). New Worlds, New Animals. From Menagerie to Zoological Park in the Nineteenth Century. London, 1996.
http://www.ekah.admin.ch/fileadmin/ekah-dateien/dokumentation/publikationen/EKAH_Band_10_Fische_Inhalt_V2_Web.pdf [access: 12 March 2015].
Jarniewicz, J. “«Żywoty zwierząt» J. M. Coetzee.” Gazeta Wyborcza, 17.05.2004.
Kim, D. “Militant Melancholia, or Remembering Historical Traumas: W.G. Sebald’s «Die Ringe des Saturn».” In German Literature as World Literature. Ed. T.O. Beebee. New York, London, 2014: 115–133.
LaCapra, D. “Coetzee, Sebald, and the Narration of Trauma.” In History, Literature, Critical Theory, D. LaCapra. Ithaca, 2013: 54–94.
Linnemann. M. (ed). Brüder – Bestien – Automaten. Das Tier im abendländischen Denken. Erlangen, 2000.
Macho, T. and J. Schalansky. Schweine. Ein Portrait. Berlin, 2015.
Masson, J.M. and S. McCarthy. Wie Tiere fühlen. Hamburg, 1997.
McKenna, V. and B. Travers, J. Wray (eds). Gefangen im Zoo. Tiere hinter Gittern. Mit einer Fotoserie von Bettina Flinter. Frankfurt a. Main, 1993;
Mosbach, B. Schauer der ungewohnten Berührung. Zur Tieranalogie bei W.G. Sebald, “Zeitschrift für Deutsche Philologie,” no. 126 (2007): 82–97;
Öhlschläger, C. Der Saturnring oder Etwas vom Eisenbau. W.G. Sebalds poetische Zivilisationskritik. In W.G. Sebald. Politische Archäologie und melancholische Bastelei. Ed. M. Niehaus, C. Öhlschläger. Berlin, 2006.
Patterson, Ch. Wieczna Treblinka. Transl. R. Rupowski. Opole, 2003.
Phillip, A. The Gaze of Animals. In: Theorizing Animals. Re-thinking Humananimal Relations. Eds. N. Taylor, T. Signal. Leiden Boston 2011: 174–199.
Roberts, H. “War Trophy Photographs: Proof or Photography?” In Picturing Atrocity. Photography in Crisis. Eds. G. Batchen, M. Gidley. London, 2012: 201–208.
Ryan, J. “Kolonialismus in W.G. Sebalds Roman «Austerlitz».“ In (Post-)Kolonialismus und deutsche Literatur: Impulse der angloamerikanischen Literatur- und Kulturtheorie. Ed. A. Dunker. Bielefeld, 2005: 267–282.
Sanna, E. Verrückt hinter Gittern: von den Leiden der Zootiere. Hamburg, 1992.
Santner, E. L. On Creaturely Life. Rilke, Benjamin, Sebald. Chicago–London, 2006;
Sax, B. Animals in the Third Reich. Providence, 2013.
Schmidt-Hannisa, H.W. Aberration of a Species: On the Relationship between Man and Beast in W.G. Sebald’s Work. In W.G. Sebald and The Writing of History. Eds. A. Fuchs, J. J. Long. Würzburg, 2007.
Sebald, W.G. «Auf ungeheuer dünnem Eis»: Gespräche 1971 bis 2001. Ed. T. Hoffmann. Frankfurt a. Main, 2011.
Sebald, W.G. Austerlitz. Transl. M. Łukasiewicz. Warsaw, 2007.
Sebald, W.G. Campo Santo. Transl. M. Łukasiewicz. Warsaw, 2014.
Sebald, W.G. Pierścienie Saturna. Transl. M. Łukasiewicz. Warsaw, 2009.
Sebald, W.G. Tiere, Menschen, Maschinen – Zu Kafkas Evolutionsgeschichten. “Literatur und Kritik” 1986, no. 205/206.
Sebald, W.G. Wojna powietrzna i literatura. Transl. M. Łukasiewicz. Warsaw, 2012.
Singer, P. Etyka praktyczna. Transl. A. Sagan. Warsaw, 2003.
Sztybel, D. “Can The Treatment of Animals Be Compared To the Holocaust?” Ethics and the Environment, no. 11.1 (2006): 97–132.
Tennstedt, A. Annäherungen an die Vergangenheit bei Claude Simon und W. G. Sebald: am Beispiel von «Le Jardin des Plantes», «Die Ausgewanderten» und «Austerlitz». Freiburg, 2007.
Wild, M. Fische: Kognition, Bewusstsein und Schmerz: eine philosophische Perspektive, 2012.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Polska
Mgr, polonistka i germanistka, doktorantka w Zakładzie Antropologii Literatury w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Interesuje się powojenną literaturą polską i niemieckojęzyczną, szczególnie doświadczeniem Zagłady, pamięcią indywidualną i zbiorową, przemianami tożsamości żydowskiej, pisarstwem eseistycznym oraz związkami literatury i fotografii. Autorka pracy Manifesty tożsamości żydowskiej po Shoah. O żydostwie aporetycznym Jeana Améry’ego i Bogdana Wojdowskiego (Warszawa 2013). Publikowała m.in. w „Czasie Kultury”, „Ricie Baum”, „Cwiszynie”, „Kulturze Współczesnej”. Obecnie przygotowuje pracę doktorską poświęconą twórczości W.G. Sebalda.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
