Zdrowie środowiskowe a zdrowotne prawo środowiska. Analiza wybranych pojęć
Abstrakt
Na gruncie zdrowia publicznego wartym wyjaśnienia i szerszej analizy jest wątek zdrowia środowiskowego, co może być ciekawe dla prawników. Równolegle na gruncie prawa publicznego, co ufam może zainteresować przedstawicieli innych niż prawo dziedzin nauki, należy zdefiniować pojęcia w sferze prawnej ochrony elementów środowiska. Analiza taka doprowadzi nas bezspornie do pojęcia zdrowotnego prawa środowiska, które tworzy prawne instrumenty realizacji postulatów zdrowia środowiskowego. Część pierwsza tekstu przedstawia pojęcie i ewolucję zdrowia publicznego oraz wyodrębniającego się zeń koncepcję nowego zdrowia publicznego. Część druga skupia się na wskazaniu miejsca w zdrowiu publicznym wątków środowiskowych tworzących pojęcie zdrowia środowiskowego oraz na przedstawieniu jego cech. Część trzecia, zarazem ostatnia, przedstawia koncepcję zdrowotnego prawa środowiska, jako obszaru badawczego z pogranicza, zdefiniowanego w tejże części, prawa środowiskowego oraz, określonego wcześniej, zdrowia środowiskowego. Całość kończą wnioski oraz postulaty de lege lata i de lege ferenda. Pracę oparto na krajowej i międzynarodowej literaturze zdrowia publicznego oraz prawa i zarządzania środowiskowego. Stan prawny aktualny na dzień 30 kwietnia 2023 roku.
Słowa kluczowe
Środowisko; zdrowotne prawo środowiska; zdrowie środowiskowe
Bibliografia
Literatura
Barczak A., Co dalej z administracją ochrony środowiska?, w: Administracja a środowisko. Prace dedykowane prof. zw. dr. hab. Markowi Górskiemu z okazji jubileuszu 45-lecia pracy naukowej, red. A. Barczak, P. Korzeniowski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2018, s. 471–479.
Bąkowski T., Administracyjnoprawna sytuacja jednostki w świetle zasady pomocniczości, Wolters Kluwer, Warszawa 2007.
Bojar-Fijałkowski T., Elementy zarządzania jakością i zarządzania środowiskowego wspomagające nowe zarządzanie publiczne w administracji, w: Pomiędzy zarządzaniem publicznym a ogólną teorią administracji, red. E. Jasiuk et al., Wyższa Szkoła Handlowa, Radom 2013, s. 127–141.
Bojar-Fijałkowski T., Instytucjonalna organizacja ochrony środowiska w Polsce. Postulaty de lege ferenda oparte na analizie rozwiązań wybranych państw europejskich, w: Prawo i polityka ochrony środowiska w doktrynie i praktyce, red. A. Barczak, A. Ogonowska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2016, s. 177–188.
Bojar-Fijałkowski T., Prawo klimatyczne. Część druga: koncepcje i przyszłość, „Prawo i Klimat” 2022, nr 2, s. 25–37.
Bojar-Fijałkowski T., Prawo klimatyczne. Część pierwsza: ewolucja i pojęcie, „Prawo i Klimat” 2022, nr 1, s. 25–36.
Bojar-Fijałkowski T., Prawo sanitarne w systemie prawnej ochrony środowiska w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2019.
Bojar-Fijałkowski T., Zdrowie i środowisko jako wartości prawnie chronione. Analiza wybranych aspektów bezpieczeństwa żywności i żywienia oraz bezpieczeństwa ekologicznego, w: Medycyna i zdrowie. Wybrane aspekty ratownictwa, red. D. Skalski, P. Lizakowski, Kociewskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Gdynia–Gdańsk–Skarszewy 2016, s. 140–161.
Bukowski Z., Zrównoważony rozwój w systemie prawa, TNOiK „Dom Organizatora”, Toruń 2009.
Ciechanowicz J., Międzynarodowe prawo ochrony środowiska, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1999.
Ciechanowicz-McLean J., Prawo ochrony klimatu, Powszechne Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2016.
Ciechanowicz-McLean J., Nyka M., Human rights and the environment, „Przegląd Prawa Ochrony Środowiska” 2012, nr 3, s. 81–109.
Drzewicki K., Koncepcja prawa do środowiska jako prawa człowieka, „Państwo i Prawo” 1985, z. 10.
Estella de Noriega A., The EU principle of subsidiarity and its critique, Oxford University Press, Oxford–New York 2002.
Global perspectives of subsidiarity, eds. M. Evans, A. Zimmermann, Springer, Dordrecht 2014.
Gospodarcze prawo środowiska, red. J. Ciechanowicz-McLean, T. Bojar-Fijałkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2009.
Haines A. et al., From the Earth Summit to Rio+20: Integration of health and sustainable development, „The Lancet” 2012, vol. 379, issue 9832, s. 2189–2197, https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60779-X.
Kenig-Witkowska M.M., Międzynarodowe prawo środowiska. Wybrane zagadnienia systemowe, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
Korzeniowski P., Zasady prawne ochrony środowiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2010.
Leowski J., Polityka zdrowotna a zdrowie publiczne. Ochrona zdrowia w gospodarce rynkowej, CeDeWu, Warszawa 2004.
Mazur-Wierzbicka E., Zdrowie publiczne jako element zrównoważonego rozwoju – analiza komparatywna. Polska na tle Unii Europejskiej, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2017, nr 310, s. 53–67.
Millon-Delsol Ch., Zasada pomocniczości, Znak, Kraków 1995.
Millon-Delsol Ch., Zasada subsydiarności – założenia, historia, problemy współczesne, w: Subsydiarność, red. D. Milczarek, wyd. 2 uzup., Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1998, s. 44–46.
Nosko J., O potrzebie ustawy o zdrowiu publicznym, „Zdrowie Publiczne” 2001, t. 111, nr 2, s. 75–80.
Nosko J., Zachowania zdrowotne i zdrowie publiczne. Aspekty historyczno-kulturowe, Instytut Medycyny Pracy, Łódź 2005.
Nyka M., Instrumenty ograniczania wpływu handlu na środowisko. Studium z prawa międzynarodowego, Difin, Warszawa 2018.
Nyka M., Zieliński P., The right to health, the right to healthy environment, w: Health law: Selected issues, red. E. Sarnacka, Black Unicorn, Jastrzębie-Zdrój 2015, s. 129–158.
Opolski J., Zdrowie publiczne – geneza, przedmiot i zakres. Wprowadzenia do zagadnienia, w: Zdrowie publiczne. Wybrane zagadnienia, red. J. Opolski, t. 1, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa 2011, s. 9–30.
Popławska E., Zasada subsydiarności w traktatach z Maastricht i Amsterdamu, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2000.
Prawne instrumenty ochrony powietrza. Wybrane zagadnienia, red. F. Nawrot, E. Radecka, Grupa Infomax, Katowice 2018.
The principle of proportionality in the laws of Europe, ed. E. Ellis, Hart Publishing, Oxford–Portland 1999.
Rakoczy B., Environmental law or environmental protection law? A comparative legal analysis, „Comparative Law Review” 2013, vol. 15, s. 91–102, https://doi.org/10.12775/CLR.2013.005.
Shaw K., The Court of Justice of the European Union: Subsidiarity and proportionality, Brill Nijhoff, Leiden–Boston 2018.
Tulchinsky T.H., Varavikova E.A., The new public health, Academic Press, New York 2000.
Urbańska K., Prawo podmiotowe do dobrego środowiska w prawie międzynarodowym i polskim, Ars Boni et Aequi, Poznań 2015.
Wilczyński P., Pomocniczość jako zasada udziału podmiotów niepublicznych w realizacji zadań administracji publicznej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 2009, t. 69, s. 125–145.
Winslow C.-E.A., The untilled fields of public health, „Science” 1920, vol. 51, no. 1306, s. 23–33, https://doi.org/10.1126/science.51.1306.23.
Włodarczyk C., Poździoch S., Pojęcie i zakres zdrowia publicznego, w: Zdrowie publiczne. Wybrane zagadnienia, red. A. Czupryna, t. 1, wyd. 2 popr. i poszerz., Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Kraków 2000, s. 13–25.
Wysocki M.J., Miller M., Paradygmat Lalonde’a, Światowa Organizacja Zdrowia i nowe zdrowie publiczne, "Przegląd Epidemiologiczny” 2003, t. 57, nr 3, s. 505–512.
Zawicki M., Nowe zarządzanie publiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2013.
Źródła internetowe:
Public health, environmental and social determinants of health (PHE) during the 70th World Health Assembly [Geneva, May 2017], World Health Organization [online], www.who.int/news-room/events/detail/2017/05/22/default-calendar/public-health-environmental-and-social-determinants-of-health-(phe)-during-the-70th-world-health-assembly [dostęp: 24.04.2023].
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Polska
https://orcid.org/0000-0001-6979-8207
Szkołę średnią ukończył dwa razy, pierwszy w USA (1999), drugi w VI LO w Gdyni (2000). Studiował na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie uzyskał magisterium z zarządzania (2005) na podstawie pracy „Ocena jakości usług administracji rządowej w województwie pomorskim” oraz magisterium z prawa (2006) na podstawie pracy „Prawne instrumenty zarządzania środowiskiem”. Na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego uzyskał doktorat (2011) na podstawie dysertacji „Zarządzanie środowiskowe jako instrument prawa ochrony środowiska”. Na podstawie dorobku naukowego i książki „Prawo sanitarne w systemie prawnej ochrony środowiska w Polsce” uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk społecznych w dyscyplinie prawo (2020).
Jest autorem przeszło stu publikacji o tematyce prawa samorządowego, gospodarczego publicznego, środowiska, administracyjnego i zarządzania publicznego oraz recenzentem na rzecz prestiżowych czasopism prawniczych wydawanych przez uniwersytety w Toruniu, Olsztynie, Katowicach, Krakowie i Lublinie. Wypromował ponad 400 magistrów prawa i licencjatów administracji. Od 2016 zatrudniony w Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
Prowadził wykłady na uniwersytetach w Skopje, Grenadzie, Kordobie, Rydze, Tomsku i Kijowie. Kiev International University nadał mu tytuł profesora tej uczelni. Poza sferą nauki od zawsze aktywny w praktyce. Zajmował stanowiska urzędnicze, w tym dyrektorskie, m.in. w Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim, Ministerstwie Budownictwa, Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Poza administracją rządową współpracował z samorządami, m.in. jako doradca Burmistrza Władysławowa, członek powiatowej komisji bezpieczeństwa. Posiada także doświadczenie w sferze gospodarki, pracował przy obsłudze umowy PPP na budowie autostrady A-1, w spółkach budowlanych i komunalnych, gdzie był prezesem zarządu i przewodniczącym rad nadzorczych.
Aktualnie jest Przewodniczący Regionalnej Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko przy gdańskiej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Nowym Dworze Gdańskim oraz wiceprzewodniczącym rady nadzorczej jednego ze szpitali.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
