Uśmiech Giocondy: tajemnica a interpretacja. Analiza trzech przypadków
(A research article in Polish/ Artykuł w języku polskim)
Abstract
Gioconda's Smile: Mystery and Interpretation. Three Case Studies
The subject of reflection in this sketch is the mystery of an artwork. It is not understood
as a property of an artistic object but as a function of interpretation of the ontological character.
The effect of the “work of interpretation,” which each time is inscribed in the experience of art,
does not uncover the work or reveal what is inside, but as such, it constructs and concretizes
it ad hoc. From this perspective, we consider the mystery of art as a discursive construct, transforming with the changes of contexts and interpretative tools: a construct formulated within
the framework of selected narratives – tactics of conceptualization, conditioning not only the way
of thinking about the mystery of a work of art but also its ad hoc, theoretical concepts.
Keywords
Gioconda's smile; mystery; artwork; interpretation; discourses; interpretive communities
References
Amsterdamski, Stefan. Nauka a porządek świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1983.
Ankersmit, Franklin. “Narracja jako przedstawianie”. W: Metodologiczne problemy narracji historycznej, red. Jan Pomorski. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1990.
Bal, Mieke. “Czytanie sztuki?”. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja, nr 1/2 (133–134) (2012), 39–58.
Bal, Mieke. Wędrujące pojęcia w naukach humanistycznych. Krótki przewodnik, przeł. Maria Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo Narodowe Centrum Kultury, 2012.
Bańka, Józef. Traktat o czasie: czas a poczucie dziejowości istnienia w koncepcjach recentywizmu i prezentyzmu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1991.
Baudrillard, Jean. Spisek sztuki. Iluzje i deziluzje estetyczne z dodatkiem wywiadów o Spisku sztuki, przeł. Sławomir Królak. Warszawa: Wydawnictwo “Sic!”, 2006.
Bourdieu, Pierre. Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, przeł. Andrzej Zawadzki. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2001.
Burzyńska, Anna. Dekonstrukcja i interpretacja.Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2001.
Eco, Umberto. “Interpretacja i historia”. W: Umberto Eco, Richard Rorty, Jonathan Culler, Christine Brooke-Rose. Interpretacja i nadinterpretacja, red. Stefan Collini, przeł. Tomasz Bieroń, 28–50. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008.
Eco, Umberto. “Nadinterpretowanie tekstów”. W: Umberto Eco, Richard Rorty, Jonathan Culler, Christine Brooke-Rose. Interpretacja i nadinterpretacja, red. Stefan Collini, przeł. Tomasz Bieroń, 51–75. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008.
Feyerabend, Paul. Przeciw metodzie, przeł. Stefan Wiertlewski. Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg, 1996.
Fish, Stanley. “Czy na ćwiczeniach jest tekst?”, przeł. Andrzej Szahaj. W: Stanley Fish, Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane, red. Andrzej Szahaj, przeł. Krzysztof Abriszewski i inni, 59–80. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2008.
Fish, Stanley. “Jak rozpoznać wiersz, gdy się go widzi”, przeł. Adam Grzeliński. W: Stanley Fish, Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane, red. Andrzej Szahaj, przeł. Krzysztof Abriszewski i inni, 81–98. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2008.
Fish, Stanley. “Zwykłe okoliczności, język dosłowny, bezpośrednie akty mowy, to, co normalne, potoczne, oczywiste, zrozumiałe samo przez się i inne szczególne przypadki”, przeł. Maciej Smoczyński. W: Stanley Fish, Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane, red. Andrzej Szahaj, przeł. Krzysztof Abriszewski i inni, 29–58. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2008.
Fleck, Ludwik. Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym, przeł. Maria Tuszkiewicz. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986.
Francastel, Pierre. Twórczość malarska a społeczeństwo. Szkice, przeł. Jolanta Karbowska, Anita Szczepańska. Warszawa: Wydawnictwo PIW, 1973.
Freud, Zygmunt. “Leonarda da Vinci wspomnienie z dzieciństwa”. W: Poza zasadą przyjemności, przeł. Jerzy Prokopiuk. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 1975.
Gadamer, Hans-Georg. Dziedzictwo Europy, przeł. Andrzej Przyłębski. Warszawa: Wydawnictwo Spacja, 1992.
Gadamer, Hans-Georg. L’Art de comprendre. Écrits, II. Herméneutique et Champ de l’expérience humaine. Paris, Aubier, 1991.
Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. Bogdan
Baran. Kraków: Wydawnictwo Inter Esse, 1993.
Gombrowicz, Witold. Dziennik 1953–1956. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1989.
Kalaga, Wojciech. Mgławice dyskursu. Podmiot, tekst, interpretacja. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2001.
Korusiewicz, Maria. “Jak funkcjonuje dzieło sztuki, czyli muzeum według Nelsona Goodmana”. W: Muzeum sztuki. Antologia, red. Maria Popczyk, 135–145. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2005.
Kuczyńska, Alicja. Sztuka jako filozofia w kulturze renesansu włoskiego. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 1988.
Kuźma, Erazm. “Spór o wartość i zasadność interpretacji literackiej”. Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej, 80/3 (1989), 3–18
MacIntyre, Alasdair. Whose Justice? Which Rationality? Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press, 1988.
Margolis, Joseph. Czym, w gruncie rzeczy, jest dzieło sztuki? Wykłady z filozofii sztuki, red. Krystyna Wilkoszewska, przeł. Wojciech Chojna i inni. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2004.
Markowski, Michał Paweł. Dzień na Ziemi. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2014, e-book.
Markowski, Michał Paweł. Nietzsche. Filozofia interpretacji. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 1997.
Mehra, Mandeep, Hilary Campbell. “The Mona Lisa Decrypted: Allure of an Imperfect
Reality”. https://www.mayoclinicproceedings.org/article/S0025-61961830579-2/
fulltext (23.10.2021).
Meyer, Peter. Historia sztuki europejskiej, przeł. Franciszek Buhl, Tadeusz Dobrzeniecki i inni. T. 2. Warszawa, Wydawnictwo PWN, 1973.
Nowicki, Andrzej. Spotkania w rzeczach. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.
Nycz, Ryszard. “Kulturowa natura, słaby profesjonalizm. Kilka uwag o przedmiocie poznania literackiego i statusie dyskursu literaturoznawczego”. W: Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. Michał Paweł Markowski, Ryszard Nycz, 5–38. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2006.
Oleś, Piotr. “Człowiek w świecie, czyli o zależności od doświadczenia i kreowaniu doświadczeń”. W: Nowoczesność jako doświadczenie: dyscypliny, paradygmaty, dyskursy, red. Anna Zeidler-Janiszewska, Ryszard Nycz, 60–76. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Acadamica, 2008.
Pasterczyk, Krystyna. Poiesis.Cieszyn: Instytut Sztuki, Uniwersytet Śląski w Katowicach, 2007.
Poprzęcka, Maria. “Miejsce dzieła”. W: Miejsce rzeczywiste, miejsce wyobrażone. Studia nad kategorią miejsca, red. Małgorzata Kitowska-Łysiak, Elżbieta Wolicka, 21–35. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwo Naukowo KUL, 1999.
Przybylski, Ryszard. Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec królestwa polskiego. Warszawa: Wydawnictwo PIW, 1983.
Ricoeur, Paul. Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie, przeł. Karol Tarnowski i inni, red. Stanisław Cichowicz. Warszawa: Wydawnictwo PAX, 1985.
Rorty, Richard. Obiektywność, relatywizm i prawda, przeł. Janusz Margański. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 1999.
Rose, Gillian. Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością, przeł. Ewa Klekot. Warszawa: Wydawnictwo PWN SA, 2015.
Rosner, Katarzyna. “Wszyscy jesteśmy poststrukturalistami”. Testy Drugie, nr 4 (52) (1998), 33–40.
Schelling, Friedrich Wilhelm Joseph. Filozofia sztuki, przeł. Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 1983.
Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Anna Okopień-Sławińska. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Ossolineum, 1988.
Solik, Ryszard. Sztuka jako interpretacja. Z problemów dyskursu artystycznego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012.
Szahaj, Andrzej. O interpretacji. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2014, e-book.
Szahaj, Andrzej. “Zniewalająca moc kultury” (Przedmowa). W: Stanley Fish, Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane, red. Andrzej Szahaj, przeł. Krzysztof Abriszewski i inni, 13–28. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2008.
Tokarzewska, Monika, “Georg Simmel o tajemnicy”. Studia Socjologiczne, nr 2 (2008). http://www.studiasocjologiczne.pl/img_upl/studia_socjologiczne_2008_nr2_s.65_90. pdf (22.08.2021).
Vasari, Giorgio. Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, przeł. Karol Estreicher. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 1989.
Welsch, Wolfgang. Estetyka poza estetyką. O nową postać estetyki, red. Krystyna Wilkoszewska, przeł. Katarzyna Guczalska. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2005.
Wilkoszewska, Krystyna. “Doświadczenie estetyczne – strategie pragmatyzacji i zaangażowania”. W: Nowoczesność jako doświadczenie: dyscypliny, paradygmaty, dyskursy, red. Anna Zeidler-Janiszewska, Ryszard Nycz, 212–222. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Acadamica, 2008.
bezcenne cytaty o sztuce – znane i mniej znane. https://abaren.pl/sztuka-cytaty.php
(26.10.2021).
UNIWERSYTET ŚLĄSKI Poland
https://orcid.org/0000-0002-8278-1132
Ryszard Solik, doktor habilitowany nauk humanistycznych, prof. UŚ, pracuje w Uniwersytecie Śląskim. Stażysta Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Doktoryzował się w Instytucie Nauk o Kulturze w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Habilitacja (w zakresie kulturoznawstwa) w Instytucie Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych UŚ. Zajmuje się kulturologicznie zorientowaną teorią sztuki, teorią kultury, teorią interpretacji oraz problematyką funkcji i uwikłań dzieła w konteksty kulturowe. Autor wielu artykułów o sztuce oraz książek: Z dziejów kultury artystycznej średniowiecza. Zarys wybranej problematyki (Cieszyn 1995), W kręgu funkcji sztuki (współautor, Cieszyn 1996), Kulturotwórcze funkcje komunikatów ikonicznych doby stanisławowskiej (Cieszyn 2000), Pejzaże sztuki, konteksty sztuki (Cieszyn 2007), Sztuka jako interpretacja. Z problemów dyskursu artystycznego (Katowice 2012), Szkice o (nie)oryginalności. Konteksty i interpretacje (Katowice 2017). Redaktor i współredaktor prac zbiorowych: Wokół kultury myśliwskiej. Szkice o tradycjach łowieckich ziemi pszczyńskiej (Pszczyna 2008), Pejzaż śląski – pamięć, tradycja, współczesność (Cieszyn 2008), Twarze, portrety, maski. Czas na interdyscyplinarność (Cieszyn 2010), Kształty i myśli. Dyskurs a doświadczenie sztuki (Katowice 2013), (Re)interpretacje. Między praktyką twórczą a dyskursem (Katowice 2019), Tu i teraz. Dylematy artysty-pedagoga wobec paradygmatycznych reorientacji sztuki ponowoczesnej (Katowice 2019).
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
