Transgresje i transpozycje myśli Brechta w sztukach Rolanda Schimmelpfenniga
Abstrakt
Autor niniejszej pracy bada wpływy myśli Bertolta Brechta na twórczość dramatyczną współcześnie tworzącego Rolanda Schimmelpfenniga, śledząc ich przesunięcia, transgresje i transpozycje na wybranych przykładach oraz odwołując się do wywiadów i wykładów autora. W oparciu o definicję transgresji zaproponowaną przez Grzegorza Petrka podejmuje próbę usytuowania zagadnień gry aktorskiej, wyobcowania, roli tekstu i obrazu w dramacie, jego dydaktycznego i politycznego potencjału. Wobec tradycji niemieckojęzycznego dramatu i teatru, Schimmelpfennig po dziś dzień znajduje się pod niemałym wpływem idei i praktyki stworzonej przez Brechta.
Słowa kluczowe
Roland Schimmelpfennig, Bertolt Brecht, transgresje, sztuka dydaktyczna, techniki wyobcowania; Roland Schummelpfennig; Bertolt Brecht; transgresje; sztuka dydaktyczna; techniki wyobcowania
Bibliografia
Blanchot, Maurice, Wokół Kafki, przeł. Krzysztof Kocjan, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.
Brecht, Bertolt, [Notizen ohne Titel] 31. August 1920, w: Bertolt Brecht, Schriften zur Literatur und Kunst. Band I. 1920-1939. red: Werner Hecht, Aufbau-Verlag, Berlin 1966.
Brecht, Bertolt, Fünf Schwierigkeiten beim Schreiben der Wahrheit, w: Bertolt Brecht, Über Kunst und Politik, red. Werner Hecht, Reclam, Leipzig 1977.
Brecht, Bertolt, Zur Theorie des Lehrstücks. w: Brechts Modell der Lehrstücke. Zeugnisse, Diskussion, Erfahrung, red: Reiner Steinweg, Suhrkamp, Frankfurt 1976.
Brunow, Jochen, Eine andere Art zu erzählen. Utopie vom Drehbuch als eigenständiger Schreibweise. w: Schreiben für den Film. Das Drehbuch als eine andere Art zu erzählen, red. Jochen Brunow edition text+kritik München 1991.
Culler, Jonathan, Literaturtheorie. Eine kurze Einführung, przeł. Andreas Mahler, Reclam, Stuttgart 2013.
Derrida, Jacques, Of Grammatology, John Hopkins University Press, Baltimore 1976.
Fischer, Ulrich, Roland Schimmelpfennig. Kritisches Lexikon zur deutschsprachigen Gegenwartsliteratur KLG 6/11.
Kapusta, Danijela, Personentransformation. Zur Konstruktion und Dekonstruktion der Person im deutschen Theater der Jahrtausendwende, Herbert Utz, München 2011.
Lehmann, Hans-Thies, Brecht lesen, Theater der Zeit, Recherchen 123, Berlin 2016.
Michalak, Katarzyna, Sztuki dydaktyczne Bertolta Brechta a kształtowanie postaw, w: Wokół Bertolta Brechta. Studia i szkice, red: Grażyna Barbara Szewczyk, Zbigniew Feliszewski, Marta Jadwiga Bąkiewicz, Universitas, Kraków 2016.
Michalzik, Peter, Vorwort, w: Roland Schimmelpfennig, Die Frau von früher. Stücke 1994-2004. Mit einem Vorwort von Peter Michalzik, Fischer, Frankfurt a.M. 2014, s. 7-16.
Schimmelpfennig, Roland, Eine aufregende Zeit, um für das Theater zu schreiben. Ein Gespräch zwischen Roland Schimmelpfennig und Franz Wille, w: Roland Schimmelpfennig, Der goldene Drache. Stücke 2004-2011, Fischer, Frankfurt a.M. 2013.
Schimmelpfennig, Roland, Ja und nein. Vorlesungen über Dramatik, red: Johannes Birgfeld, Theater der Zeit. Recherchen 107, Berlin 2014.
Schimmelpfennig, Roland, Theater ist immer Eskalation. Ein Gespräch mit Roland Schimmelpfennig, w: R. Schimmelpfennig, Trilogie der Tiere. Stücke, Frankfurt a.M. 2007.
Skrendo, Andrzej, Tadeusz Różewicz i granice literatury. Poetyka i etyka transgresji, Universitas, Kraków 2002.
Sloterdijk, Peter, Kryształowy pałac: o filozoficzną teorię globalizacji, przeł. Borys Cymbrowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2011.
Sugiera, Małgorzata, Relane światy/możliwe światy. Niemiecki dramat ostatniej dekady (1995-2004), Księgarnia Akademicka, Kraków 2005.
Sugiera, Małgorzata, W cieniu Brechta. Niemieckojęzyczny dramat powojenny 1945-1995, Universitas, Kraków 1999.
Thomsen, Henrike, Das romantische Kaninchen. Was den Dramatiker Roland Schimmelpfennig mit dem Mythos und Botho Strauß, w: Autoren am Deutschen Theater. Texte über und von Jon Fosse, Elfriede Jelinek, die Brüder Presnjakow, Olover Reese, Yasmina Reza, Roland Schimmelpfennig, Ingo Schulze und Moritz von Uslar, red. Roland Koberg, Bernd Stegemann, Berlin 2006, s. 33-43.
Tokarz, Bożena, Od Dialogu do transgresji, w: Dramatyczność i dialogowość w kulturze, red. Anna Krajewska, Danuta Ulicka, Piotr Dobrowolski, Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2010, s. 278-279.
Wirth, Andrzej, Über die stereometrische Struktur der Brechtschen Stücke, w: „Sinn und Form. Beiträge zur Literatur“. Akademie der Deutschen Künste. Zweites Sonderheft Bertolt Brecht, Berlin 1957.
Žižek, Slavoj, Der neue Klassenkampf. Die wahren Gründe für Flucht und Terror, z angielskiego przeł. Regina Schn
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-7729-1155
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
