Nr 4 (2002): ER(R)GO nr 4 (1/2002) - kultura kulinariów/kulinaria kultury
Er(g)go,
Jedzenie / pokarm. Pochłania nas — ironia zamierzona — bardziej niż sądzimy. Skłania nas, być może nad stekiem lub miską soczewicy, do pytań ontologicznych: "czy zjadamy to, czym jesteśmy, czy jesteśmy tym, co zjadamy?" ale i prowadzi do frustracji: "poddani analizie podążającej tropem żywienia, stale wypluwamy swe tożsamości" (Elspeth Probyn). Wprowadza w drżenia etyczne: "jak, na miłość boską, jeść dobrze?" (Jacques Derrida) i rozdziera dylematami: ekstaza (Emmanuel Lévinas) czy "łączenie ust z odbytem" (Noëlle Châtelet), choć być może jedno nie wyklucza drugiego. Wprowadza w metaforykę estetyczną (jeść oczami), filantropijno-egzystencjalną (okruchy życia) i autopoetyczną (słowo jako strawa, księga jako uczta, chyba że niestrawna). Łączy erotykę z metafizyką: każe widzieć usta jako możliwość egzystencji i jednocześnie jako miłe wyrafinowanie seksu; usta-otwór jako przestrzeń zarazem negatywną i jako dostęp do głębi ciała i "jaźni, którą karmi" (Alice Weinreb). Powoduje, iż pytanie o podmiot i świat poznawalny jest w znacznej mierze pytaniem o podmiot i pokarm (Tadeusz Rachwał, David Schauffler) — zewnętrzność, wewnętrzność, czy coś pomiędzy? Ulegając tym pokusom, autorzy szkiców zamieszczonych w numerze czwartym przemierzają bezkresne kulinaria kultury i ich odległe zakątki, by jednak — sybaryci jadła i słowa — nieuchronnie powrócić w sferę episteme: od sztuki mięsa do trzewi rozumu.
Wojciech Kalaga
